Η βιομηχανική κατασκοπεία, οι πόλεμοι της πατέντας, οι πολύμηνες και διαρκείς δίκες ανά τον κόσμο για καταπάτηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δείχνουν το μέγεθος του διαρκούς αγώνα των πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ηλεκτρονικών και ψηφιακών τεχνολογιών για επικράτηση στις αγορές και την ίδια στιγμή κρύβουν συμφέροντα δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η πολύκροτη «δίκη του 1 δις», με την Apple ενάντια στη Samsung για σειρά παραβιάσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σηματοδοτεί το μαινόμενο αυτό πόλεμο. Η Apple υποστήριξε ότι η κορεάτικη εταιρεία χρησιμοποίησε χωρίς την άδεια της, πατέντες σε συσκευές της αξιώνοντας αποζημίωση για ζημιές ύψους 2,75 δις δολαρίων.

Μετά την εξέταση των στοιχείων που παρουσίασαν και οι δύο πλευρές, το ομοσπονδιακό δικαστήριο του Σαν Χοσέ στην Καλιφόρνια αποφάσισε υπέρ της Apple εκδικάζοντας μάλιστα και αποζημίωση ύψους 1 δις δολαρίων.  

Παράλληλα, η οκταμελής επιτροπή των ενόρκων απέρριψε το αίτημα της Samsung για αποζημίωση 421 εκατομμυρίων δολαρίων.

«Ναι, αλλά αυτό δεν έχει μήλο»

Όταν Στηβ Τζόμπς το 2007 παρουσίασε το i-phone ταρακούνησε την αγορά, αλλάζοντας τα δεδομένα στην αγορά των πωλήσεων όχι μόνο στα κινητά τηλέφωνα, αλλά και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και σε μια σειρά άλλων συσκευών ψηφιακής τεχνολογίας.

Οι συσκευές με το «μήλο» έγιναν μόδα, φιλοσοφία «lifestyle», επιλέχθηκαν συχνά με βάση το χρώμα και την εμφάνιση τους και όχι το λογισμικό τους, δημιούργησαν forum για εκατομμύρια χρήστες, έγιναν κυριολεκτικά αντικείμενο λατρείας από εκατομμύρια καταναλωτές.

Οι πωλήσεις ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ στα κινητά τηλέφωνα και οι νέες κυκλοφορίες είτε smartphones είτε tablets με το μαγικό «μήλο» δημιούργησαν ουρές καταναλωτών έξω από τα καταστήματα ανά τον κόσμο. Σε όρους marketing, το «μήλο«, σήμα κατατεθέν της εταιρείας έγινε ένα από τα πιο ισχυρά και προσοδοφόρα brandnames στον κόσμο και στην ιστορία του marketing.

                Τα συγκεκριμένα κινητά τηλέφωνα έγιναν ακόμα και δείκτης κοινωνικού status ενώ άλλαξαν εντελώς τη φιλοσοφία της χρήσης ενός κινητού τηλεφώνου. Με άλλα λόγια, οι λόγοι για την αγορά μιας τέτοιας συσκευής ξεπέρασαν τις ανάγκες της επικοινωνίας. Προστέθηκαν λόγοι ψυχαγωγίας με τα αμέτρητα παιχνίδια και τις εφαρμογές αλλά στη συνέχεια κατάφεραν κάτι ακόμα πιο σημαντικό. Να γίνουν μέρος της καθημερινότητας εκατομμυρίων ανθρώπων λόγω της χρηστικής τους ιδιότητας. Μέσω του κινητού τηλεφώνου μπορούσες πλέον να βρεις το δρόμο σου, να βρεις εφημερεύοντα φαρμακεία και βενζινάδικα, να επιλέξεις συνταγή φαγητού ή το καλύτερο κοντινό εστιατόριο. Σήμερα μπορεί κανείς χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες εφαρμογές ακόμα και να κλείσει ραντεβού στο γιατρό χωρίς να του μιλήσει ποτέ στο τηλέφωνο ή να εντοπίσει το ελεύθερο ταξί που βρίσκεται  στην πιο κοντινή απόσταση, να δει τη φωτογραφία του οδηγού και να μάθει το όνομα του και στη συνέχεια αν θέλει να το καλέσει χωρίς καν να χρειαστεί να μιλήσει στο τηλέφωνο.                                                                                     

Ήταν λοιπόν θέμα χρόνου οι υπόλοιπες εταιρείες  που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο, επηρεασμένες από τον θεόρατο όγκο των πωλήσεων να θελήσουν μερίδιο στη νέα αγορά. Οι μεγαλύτερες κατασκευάστριες εταιρείες Nokia, Samsung, Sony Ericsson και LG προχώρησαν σε αυτή την κατεύθυνση αποκομίζοντας σημαντικά κέρδη, δεν κατάφεραν όμως μέχρι και σήμερα να πλησιάσουν το μερίδιο της αγοράς της Apple.

Η πολύκροτη δικαστική διαμάχη Apple vs Samsung

Η κορεάτικη εταιρεία Samsung ήταν από εκείνες που εισήλθαν δυναμικά στην κατασκευή smartphones πουλώντας συσκευές με πολλές από τις δυνατότητες που προσέφερε η Apple ή έστω παρόμοιες, σε πολύ χαμηλότερη τιμή, κάτι που έκανε τα προϊόντα της ιδιαίτερα δημοφιλή. Για την ακρίβεια τα προϊόντα της Samsung βρέθηκαν στη δεύτερη θέση μετά την Apple, αφήνοντας πίσω εταιρείες-κολοσσούς.

Λόγω της δικαστικής διαμάχης που ακολούθησε οι δύο εταιρείες αναγκάστηκαν να αποκαλύψουν σημαντικά στοιχεία σε σχέση με τα έσοδα και τις πωλήσεις τους στην προσπάθεια τους να ισχυροποιήσουν τη θέση τους εκατέρωθεν.

Με βάση αυτά, η Apple πούλησε 85 εκατομμύρια iPhone εντός των ΗΠΑ κατά το χρονικό διάστημα που ξεκινά από τις αρχές του 2007 και κλείνει στο δεύτερο τρίμηνο του 2012, βάζοντας στο ταμείο της 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα. Το ίδιο χρονικό διάστημα, διέθεσε 46 εκατομμύρια iPod Touch και 34 εκατομμύρια iPad από όταν αυτό πρωτοκυκλοφόρησε το 2010, συγκεντρώνοντας συνολικά κέρδη 19 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η Samsung, μόνο κατά το χρονικό διάστημα Ιουνίου 2010 – Ιουνίου 2012 πούλησε συνολικά 21,25 εκατομμύρια συσκευές παρουσιάζοντας έσοδα 7,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα 644 εκατομμύρια δολάρια που απέφεραν οι πωλήσεις των 1,4 εκατομμυρίων Galaxy Tab. Πιο δημοφιλής συσκευή αποδείχθηκε το Galaxy S2 με 4,1 εκατομμύρια πωλήσεις εντός των ΗΠΑ σε όλες του τις εκδόσεις.

Ο συνολικός αριθμός πωλήσεων και κερδών και για τις δύο εταιρείες είναι αρκετά μεγαλύτερος, καθώς τα παραπάνω στοιχεία εξήχθησαν με βάση τα δελτία αποστολής συσκευών προς τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας και τις εταιρείες λιανικής αλλά δεν περιλαμβάνονται οι μεμονωμένοι καταναλωτές που αγόρασαν συσκευές.

Η Apple έφερε την κορεάτική εταιρεία στις δικαστικές αίθουσες κατηγορώντας την ότι αντέγραψε πατενταρισμένες λειτουργίες των συσκευών της όπως το «double-tap zoom», το «pinch-to-zoom» αλλά και ο σχεδιασμός που έφερνε πολύ στα iPhone, iPad και iPod Touch. Όπως ανέφερε η συμπληρωματική δήλωση της αμερικάνικης εταιρείας, «Το πρώτο εξάμηνο του 2012 μόνο, η Samsung είχε έσοδα 1,5 δις δολάρια από τα 26 προϊόντα που καταπατούν πατέντες της Apple» προσθέτοντας πως η Samsung πραγματοποίησε μια «σωστά σχεδιασμένη επιχείρηση αντιγραφής».

Η απόφαση του δικαστηρίου για αποζημίωση 1 δις δολαρίων στην  Apple,  έσπρωξε στον κατήφορο της μετοχή της Samsung και αυτή είναι και η σημαντικότερη συνέπεια της απόφασης του δικαστηρίου. Η χρηματιστηριακή αξία της γνωστής κορεάτικης κατασκευάστριας, σημείωσε πτώση της τάξης του 7,5%, κάτι που μεταφράζεται σε μειωμένη κατά 12 δισεκατομμύρια δολάρια εμπορική αξία, υπό τον φόβο απαγόρευσης της πώλησης κάποιων προϊόντων της εντός των συνόρων των ΗΠΑ. Η συγκεκριμένη πτώση ήταν η μεγαλύτερη για τους κορεάτες τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η απόφαση του δικαστηρίου έχει σημαντικές συνέπειες όχι μόνο για τις δύο εταιρείες αλλά και για την ίδια την αγορά των smartphones, ενώ προειδοποιούν και ανάγκη αλλαγής των στρατηγικών της Samsung τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, η συγκεκριμένη απόφαση δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο το οποίο θα είναι μάλλον «εναντίον» οποιασδήποτε εταιρείας ασχολήθηκε και ασχολείται με την παραγωγή smartphone που κάνουν χρήση του λειτουργικού Android. Πιθανή κερδισμένη της όλης υπόθεσης είναι η Microsoft που θέλει να κερδίσει το χαμένο έδαφος χρόνων για το λειτουργικό της Windows Phone.

Παρά τη νίκη της, η Apple δεν ικανοποιήθηκε αρκετά και προχώρησε στο αίτημα για δικαστική εντολή απαγόρευσης πώλησης προϊόντων της Samsung Electronics που παραβιάζουν πατέντες της Apple στην Αμερική. Η Apple θέλει η διαταγή αυτή να καλύψει «κάθε προϊόν ή άλλα προϊόντα με δυνατότητα ή δυνατότητες που δεν διαφέρουν και πολύ από τις απαγορευμένες δυνατότητες που χρησιμοποιούν προϊόντα που έχουν άδεια χρήσης τους», σύμφωνα με το έγγραφο που εστάλη στο δικαστήριο.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Samsung απάντησε άμεσα και μέσω αμερικανικού δικαστηρίου ζητά επανάληψη της δίκης. Η εταιρεία αναφέρει σε ανακοίνωση της ότι η ετυμηγορία δεν είναι νίκη της Apple, αλλά μια απώλεια για τον αμερικανό καταναλωτή, αφού πλέον οι επιλογές του περιορίζονται σε λιγότερα προϊόντα. Επιπλέον, η εταιρεία ανάφερε πως «είναι ατυχές το γεγονός πως το σύστημα πατεντών μπορεί να χειραγωγηθεί, δίνοντας σε μια εταιρεία το μονοπώλιο σε ορθογώνια με στρογγυλεμένες γωνίες ή σε τεχνολογία που βελτιώνεται κάθε μέρα από τη Samsung ή άλλες εταιρείες».

Η διαδικασία εκχώρησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας και η συμφωνία TRIPs

Η διαδικασία για τη χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, οι προϋποθέσεις που τίθενται στο λήπτη του διπλώματος καθώς η χρονική περίοδος για τα αποκλειστικά δικαιώματα που χορηγούνται για την πατέντα ποικίλουν ανάλογα τη χώρα και βασίζονται τόσο σε εθνικές νομοθεσίες όσο και σε διεθνείς συμφωνίες.  Σε γενικές γραμμές ο αιτών διπλώματος ευρεσιτεχνίας πρέπει να αποδείξει ότι το νέο προϊόν είναι καινοτόμο και μη οφθαλμοφανές. Αν οι προϋποθέσεις αυτές καλύπτονται, ο δημιουργός λαμβάνει το αποκλειστικό δικαίωμα κατασκευής, χρήσης, πώλησης και διανομής του προϊόντος, εκτός κι αν λάβει την απόφαση να εκχωρήσει κάποια από τα δικαιώματα αυτά σε κάποιον άλλο. Στην ουσία πρόκειται για δικαίωμα αποκλεισμού των υπολοίπων σε σχέση με την κατασκευή, χρήση, πώληση και διανομή προϊόντος έναντι του κατόχου διπλώματος ευρεσιτεχνίας.

Στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) υιοθετήθηκε η πολυμερής συμφωνία TRIPs (Trade Related Aspects of Intellectual Property, έναρξη ισχύος 1/1/1999). Η συμφωνία αυτή προβλέπει πρότυπα, μέτρα επιβολής και διαδικασίες διευθέτησης διαφορών όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα, τα εμπορικά σήματα, τις ευρεσιτεχνίες, τις γεωγραφικές ενδείξεις, τα βιομηχανικά σχέδια και το εμπορικό απόρρητο (trade secrets). Όλες οι χώρες μέλη του ΠΟΕ είναι υποχρεωμένες να υιοθετήσουν τη συμφωνία TRIPs, αν και προβλέπονται και μεταβατικές περίοδοι για κάποιες χώρες.

Η συμφωνία TRIPs ενδυνάμωσε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ως προς την προστασία των σημάτων κατασκευής ή εμπορίου, των βιομηχανικών σχεδίων και προτύπων, των ευρεσιτεχνιών και των γεωγραφικών ενδείξεων. Ένα σύνολο κανόνων θεσπίστηκε για την προστασία από τις εθνικές δικαιοδοσίες των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και η παραβίαση αυτών των δικαιωμάτων υπόκειται σε κυρώσεις σύμφωνα με  τη διαδικασία διακανονισμού των διαφορών. H Ευρωπαϊκή Kοινότητα τροποποίησε τον κανονισμό για το κοινοτικό σήμα, προκειμένου ιδίως να ευθυγραμμιστεί με την υποχρέωση εθνικής μεταχείρισης, την οποία καθιερώνει η συμφωνία TRIPs. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, παρά το γεγονός ότι τα θέματα της συμφωνίας TRIPs υπάγονται κατά μεγάλο μέρος στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, όταν μια διάταξη της συμφωνίας εφαρμόζεται σε καταστάσεις που εμπίπτουν τόσο στο εθνικό όσο και ευρωπαϊκό δίκαιο, το κοινό συμφέρον επιβάλλει να αποφεύγονται ερμηνευτικές αποκλίσεις και επομένως τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να εφαρμόζουν τον κανονισμό για το κοινοτικό σήμα. [1][1]

Φρένο στις διεκδικήσεις της Apple έναντι της Samsung

Φρένο στις δικαστικές διεκδικήσεις της Apple βάζει η απόφαση δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών κατά της απαγόρευσης πωλήσεων κινητών της Samsung και συγκεκριμένα του Galaxy Nexus πριν τελεσιδικήσει η υπόθεση σχετικά με τη σειρά παραβιάσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που καταγγέλλει η Apple. Πάντως, η απόφαση που ελήφθη μετά από έφεση της Samsung, δεν αναμένεται να δημιουργήσει μεγάλο αντίκτυπο στην αγορά των smartphones, καθώς το Nexus είναι μία σχεδόν ξεπερασμένη συσκευή πλέον.

Η απόφαση, ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην Apple και στις αξιώσεις της που έχουν πάρει τη δικαστική οδό. Και αυτό γιατί είθισται τέτοιου είδους απαγορεύσεις να δίνουν σημαντικό προβάδισμα στις δικαστικές αίθουσες στις υποθέσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Το δικαστήριο Εφετών προχώρησε στη συγκεκριμένη απόφαση, καθώς απεφάνθη ότι η Apple δεν κατάφερε να αποδείξει πως οι καταναλωτές αγόρασαν τα προϊόντα της Samsung χάρη στις «επίμαχες» τεχνολογίες.

«Είναι πολύ πιθανό το επίμαχο προϊόν να είχε τις ίδιες πωλήσεις και χωρίς την τεχνολογία που αποτελεί πατέντα (της Apple)», αναφέρει χαρακτηριστικά η απόφαση του δικαστηρίου.

Φαίη Δουλγκέρη

 

Βιβλιογραφία

Malbon J., Lawson C. (2008) (ed) Interpreting and implementing the TRIPS agreement. Isitfair?, UK: Edward Elgar Publishing

Μούσης Ν. (2008) Ευρωπαϊκή Ένωση, Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 12^η αναθ. έκδοση

Taubman A., (2011) A practical guide to working with TRIPS, UK: Oxford University Press