Της Ιουλίας Ντάγκα

Η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης της πληροφορίας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά μας σε όλους τους τομείς, με αποτέλεσμα τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης να χρησιμοποιούνται ευρέως αποτελώντας κυρίαρχο επικοινωνιακό μέσο. Η ακατάπαυστη και άμεση παροχή της πληροφορίας από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης επιχειρεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της κοινής γνώμης για μια έγκυρη, άμεση, πολυεπίπεδη πληροφόρηση κοινοποιώντας μικρά ενημερωτικά κείμενα και ειδήσεις στους χρήστες.

Τα μέσα κοινωνικής παρέχουν ως υπηρεσία την παραγωγή και τη δημοσίευση περιεχομένου με στόχο την προώθησή του, τη δημιουργία εντυπώσεων και τον προσανατολισμό συχνά σε υποκειμενική γνώση. Παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, που δικαιολογούν την ταχύτατη διείσδυσή τους, όπως την συμμετοχή των χρηστών, την συνομιλία, τη δημιουργία κοινοτήτων, την σύνδεση με άλλες ιστοσελίδες και τη δυνατότητα ανατροφοδότησης.  Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να συλλέγουν στοιχεία της προσωπικότητας των χρηστών οι οποίοι συχνά εκφράζουν ακόμη και τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις. Το δυναμικό περιεχόμενό τους διαμορφώνει το πολιτικό γίγνεσθαι, επιδρά στις πολιτικές εξελίξεις, μπορεί να ανατρέψει πολιτικά καθεστώτα, λειτουργεί σαν βήμα πληροφόρησης στα πολιτικά τεκταινόμενα και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων παγκοσμίως. Άλλωστε, τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταμόρφωσαν την πολιτική σε μια ευρεία και ανοιχτή πλατφόρμα συνεργασίας, διαβούλευσης και οργάνωσης δράσεων, φθάνοντας στο σημείο οι πολίτες να αποκαλούνται netizens αντί για citizens. Κάποιοι χαρακτηρίζουν τα κοινωνικά μέσα σαν ψηφιακά καφενεία, άλλοι τα αντιμετωπίζουν σαν ένα αθώο κουτσομπολιό, ενώ για κάποιους αποτελούν μια νέα εξουσία.

Αναμφισβήτητα στις μέρες μας, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον καταλαμβάνουν τα πολιτικά δρώμενα. Σταδιακά καταγράφεται μια σταθερά επιταχυνόμενη δομική αναξιοπιστία των παραδοσιακών ΜΜΕ στην ενημέρωση και χωρίς να παραγνωρίζεται και η καταλυτική επίδραση της παγκοσμιοποίησης στους τομείς της οικονομίας και τεχνολογίας, τα  κοινωνικά μέσα μετατρέπουν το μονόλογο των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης σε έναν ευρύτερο διάλογο προσφέροντας διαδραστικότητα, ενώ παράλληλα μείωσαν σημαντικά τις γεωγραφικές αποστάσεις. Μεταξύ άλλων, η ενημέρωση αποκτά μια πολύ σύγχρονη και μοντέρνα διάσταση, που συνάδει με τις τεχνολογικές εξελίξεις και τη βούληση, όσων επιλέγουν να ενημερώνονται κατά κύριο λόγο από το διαδίκτυο. Τα κοινωνικά μέσα επεμβαίνουν τόσο στην επιλογή των προβαλλόμενων ειδήσεων, όσο και στη διάχυση της πληροφορίας. Οι πολίτες εκφράζουν τη γνώμη τους και γίνονται οι ίδιοι σχολιαστές των γεγονότων. Έτσι αναπόφευκτα οι νέοι κυρίως πολιτικοί επιλέγουν κυρίως ως ενημερωτικά εργαλεία το facebook και το twitter. Κατά κύριο λόγο η προαναφερόμενη πολιτική ενημέρωση  εστιάζει τόσο στο επίπεδο του περιεχομένου του πολιτικού μηνύματος, όσο και στη δομή και την εξωτερική, τυπική του εμφάνιση.

Τα κοινωνικά μέσα αποτελούν πηγές πληροφόρησης για τους χρήστες και συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα  θετικών επιρροών, όπως η ενθάρρυνση της συζήτησης, των σχολίων, του feedback, η ανταλλαγή και η διάχυση των  πληροφοριών από τους ενδιαφερόμενους. Καθημερινά αναρίθμητες αναρτήσεις πολιτικού  περιεχομένου εμφανίζονται στο facebook και το twitter, οι οποίες μας ενημερώνουν για την πολιτική δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν ποικίλες δυνατότητες στους χρήστες, όπως το mail, διανομή σχολίων και φωτογραφιών ενώ παράλληλα μπορούν να γράφουν στον «τοίχο» των «φίλων» τους. Από απόψεως περιεχομένου αναφέρονται σε προτάσεις βραχυπρόθεσμης ή μακροπρόθεσμης υλοποίησης, σε άμεσες αποφάσεις και σε άσκηση κριτικής για  τα κακώς κείμενα της πολιτικής ζωής εν γένει. Ωστόσο, γίνονται και νύξεις για μελλοντικές στρατηγικές και πολιτικές συμμαχίες με απώτερο σκοπό την ανίχνευση της κοινής γνώμης, η οποία στη συνέχεια θα αξιολογηθεί από τα «likes» που θα λάβει η κάθε ανάρτηση. Η εν λόγω διαδικασία λειτουργεί ως ένα είδος σφυγμομέτρησης, που καταμετρά τη θετική εντύπωση και την συμπάθεια που καλλιεργείται, προκειμένου να προσανατολιστεί ο χρήστης  στην υιοθέτηση και αποδοχή της αναρτώμενης πολιτικής τοποθέτησης.

Ουσιαστικά διαμορφώνεται  περιεχόμενο με κατάλληλες γλωσσικές επιλογές, απλές και κατανοητές, το οποίο συνήθως συνοδεύεται και από φωτογραφικό υλικό, υποστηρικτικό της είδησης, ενώ παρέχεται άμεσα και με δυνατότητα ανανέωσης, γεγονός που δεν μπορεί να καλύψει η έντυπη πληροφόρηση. Τα σύντομα, υπεραπλουστευμένα μηνύματα επηρεάζουν ή και καθορίζουν  τις πολιτικές εξελίξεις. Η αποτελεσματικότητά τους κρίνεται  από το βαθμό απήχησής τους και ανάμειξής τους στη διαμόρφωση του πολιτικού γίγνεσθαι. Στα μειονεκτήματα αυτού του είδους της ενημέρωσης προσμετρώνται η έλλειψη ενδελεχούς ανάλυσης, η οποία βέβαια και για τεχνικούς λόγους είναι ανέφικτη αλλά και η επιδερμική και η αφαιρετική απόδοση του πολιτικού γεγονότος, που εξυπηρετεί συγκεκριμένη πολιτική σκοπιμότητα ή την αποφυγή δυσμενούς πολιτικού κλίματος. Ωστόσο, η σημασία του χρήσιμου και περιεκτικού περιεχομένου είναι αδιαμφισβήτητη, αφού προσελκύει το  γνωστικό ενδιαφέρον των χρηστών ως καλύτερος προωθητικός μηχανισμός του μηνύματος, εφόσον το διαχέει άμεσα, ενώ με αυτό τον τρόπο υποδηλώνεται και σημαντική διαδικτυακή παρουσία, που τελικά μπορεί να παρακινήσει τον χρήστη σε συμμετοχή, δηλαδή σε δράση και σχολιασμό.

Αναμφίβολα, όσο πιο πειστικό και ελκυστικό είναι το κείμενο, τόσο πιο πολλούς χρήστες θα προσελκύσει να το διαβάσουν και να το αξιολογήσουν ή ακόμα και να ανταλλάξουν απόψεις ή και να μοιραστούν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Πολλές φορές, για παράδειγμα  οι υποψήφιοι εκλογών χρησιμοποιούν  τους λογαριασμούς τους στα κοινωνικά μέσα, με σκοπό να επηρεάσουν τους χρήστες-ψηφοφόρους, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι το αποτέλεσμα είναι θετικό. Ωστόσο, δίνεται η δυνατότητα στον ψηφοφόρο να εκφράζει τα παράπονά του και ο πολιτικός με την σειρά του να κατανοεί τους προβληματισμούς της κοινής γνώμης, ώστε να μπορεί να προτείνει λύσεις σε προβλήματα και να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις, έχοντας λάβει υπόψη του το πολιτικό βαρόμετρο της κοινής γνώμης. Περαιτέρω, τα κοινωνικά μέσα ως δημοφιλέστατοι επικοινωνιακοί κόμβοι χρησιμοποιούνται από μια μεγάλη γκάμα ανθρώπων οι οποίοι μπορούν και αντιδρούν συλλογικά στις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις, όπως για παράδειγμα να οργανώσουν πολιτικές συγκεντρώσεις, προκειμένου να αντιδράσουν στις αυθαίρετες πολιτικές αποφάσεις ή να εκφράσουν τη γνώμη τους με τη μορφή εικονικού δημοψηφίσματος για κάποιο σοβαρό θέμα.

Συμπερασματικά, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης συνεισφέρουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην προώθηση της πολιτικής ατζέντας των κομμάτων και γενικά των πολιτικών, επειδή αποτελώντας εκφραστικό εργαλείο,  προσφέρουν τη δυνατότητα ανοικτής επικοινωνίας με τους πολίτες και συγχρόνως καλλιεργείται η σχέση μαζί τους, η οποία έχει τα διαδικτυακά χαρακτηριστικά της συμμετοχικότητας. Δεν διαφαίνεται όμως, ότι ταυτόχρονα συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της δημοκρατίας. Τελευταία βέβαια γίνεται λόγος για τον κυβερνο-ακτιβισμό, γιατί οι πολίτες καθίστανται ενεργοί  λόγω των κοινωνικών δικτύων. Κοντολογίς, μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης και προσέγγισης ενός θέματος μέσω της αλληλεπίδρασης και να δρομολογήσουν κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Οι εικονικοί κόσμοι που δημιουργούν είναι πλατφόρμες, οι οποίες αναπαράγουν ένα τρισδιάστατο περιβάλλον  στο οποίο οι χρήστες αλληλεπιδρούν, όπως ενδεχομένως να έκαναν και στην πραγματική ζωή τους.