της Ορσαλίας-Ελένης Κασσαβέτη

 

Πηγή φωτογραφίας: https://pixabay.com/p-1103706/?no_redirect / Gerd Altmann, Freiburg-Deutschland

H σχεδόν «θριαμβευτική» διακοπή λειτουργίας από το FBI του διαβόητου Silk Road[1], του διεθνούς ιστοτόπου εμπορίας και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών, όπλων, λαθρεμπορίας και λοιπών παρανόμων δραστηριοτήτων, έστρεψε το 2013 την προσοχή των δημοσιογράφων και του ευρέως κοινού στο Deep Web[2]. Η σύγχυση ανάμεσα σε ορισμούς και σε νέες έννοιες, όπως “Dark Web” και “Deep Web”, αναζωπύρωσε τις σχετικές περί διαδικτύου θεωρίες ψηφιακής συνομωσιολογίας κι επρόκειτο να αποτελέσει αντικείμενο εντατικής επιστημονικής έρευνας στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής κοινότητας κι ένα κρίσιμο θέμα για εταιρίες πληροφορικής[3]. Προφανώς, οι δύο παραπάνω όροι σχετίζονται και αλληλοπλέκονται μεταξύ τους, ενώ διαφοροποιούνται σημαντικά από το κομμάτι του διαδικτύου, το οποίο προσπελαύνουμε καθημερινώς, είτε για να ενημερωθούμε για τις τελευταίες ειδήσεις, είτε για να παραγγείλουμε ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια.

Αντιθέτως, ο κόσμος του Deep Web δεν είναι δυνατόν να ανιχνευτεί από τις γνωστές μηχανές αναζήτησης και η πρόσβασή του γίνεται εφικτή μόνο με την ακριβή διεύθυνση του συγκεκριμένου ιστότοπού του. Όπως είναι λογικό, το Deep Web συνιστά ένα μεγάλο κομμάτι του διαδικτύου, το οποίο μέσα στη μεγάλη έκτασή του, αναγκαστικά παραμένει εκτός των αποτελεσμάτων στις μηχανές αναζήτησης. Από την άλλη πλευρά, το Dark Web[4] εντοπίζεται μέσα στο Deep Web: παρόλο, δηλαδή, που γνωρίζουμε ότι βρίσκεται εκεί, δεν είναι καταλογογραφημένο κι απαιτείται ειδική πρόσβαση σ’ αυτό μέσω επιπρόσθετων υπο-δικτύων, όπως το λογισμικό ελεύθερης πρόσβασης The Onion Router^[5] (Tor) με τον αντίστοιχο πλοηγό του, των οποίων η αρχική μορφή σχεδιάστηκε και χρησιμοποιήθηκε από το US Naval Research Laboratory, ή το Freenet. Ενώ η εξασφάλιση απόλυτης ανωνυμίας σε έναν ωκεανό πληροφοριών θα μπορούσε να θεωρηθεί ιδανική για τις διαδικτυακές περιηγήσεις ή την προστασία των προσωπικών δεδομένων μας, οι αρνητικές διαστάσεις της προσανατολίζονται σε ένα παράνομο εμπορικό δίκτυο, το οποίο τροφοδοτείται μέσα από τις αγοραπωλησίες με το εικονικό νόμισμα bitcoin. Ενδεικτικές περιπτώσεις δεν αποτελούν μόνο τα δίκτυα με ευρύτατο παράνομο πορνογραφικό υλικό, τα πλαστά διαβατήρια, η πρόσβαση σε κλεμμένες πιστωτικές κάρτες, αλλά και οι κατά παραγγελίαν εκφοβισμοί και δολοφονίες από τη μυστηριώδη ομάδα C’thulu[6], μπροστά στον κατάλογο της οποίας, η αγορά ναρκωτικών ουσιών από ιστότοπους της δυναμικής του Silk Road φαντάζει ως μία αγορά βιβλίου από το amazon. Συγχρόνως, η έρευνα των Phillips, Nurse, Goldsmith και Creese[7] αναφορικά με τις εικονικές κοινότητες στο Dark Web και στην κοινωνική δομή τους αποκαλύπτει τη χρήση του από ένα ευρύτατο δίκτυο ισλαμικού φονταμενταλισμού με σκοπό την επικοινωνία μεταξύ τους, τη διεύρυνση του πυρήνα τους ή τον προσηλυτισμό νέων μελών.

Πραγματοποιώντας μία πρώιμη ψηφιακή εθνογραφία του κοινωνικού δικτύου του Dark Web, ο Gehl[8] διαπίστωσε ότι μέσα από την ανωνυμία των χρηστών του προβάλλεται το αίτημα για ελευθερία της έκφρασης και της κατάργησης των πνευματικών δικαιωμάτων[9] στο πνευματικό, κι εν γένει, στο καλλιτεχνικό έργο. Συγχρόνως, το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο χρησιμοποιείται, όπως, εξάλλου, κι όλο το Dark Web από πρόσφυγες, κοινωνικούς ακτιβιστές κ.ά. για την προώθηση των θεμάτων που τους αφορούν ή τη διάδοση των διεκδικήσεών τους. Εξάλλου, μία ακόμα πολιτισμική διάσταση αναδύεται μέσα σε αυτή τη νέα εικονική κοινότητα: στο κλίμα της AdLit (Alternative Literature) το διαδικτυακό ψηφιακό περιοδικό του Tor που φέρει τον τίτλο The Torist έχει ήδη κυκλοφορήσει δύο τεύχη του.

Τέλος, μία μάλλον ειρωνική κι, ενίοτε, χιουμοριστική πτυχή του Dark Web μπορεί να ανιχνευθεί στη διάδοση μυστηριωδών βιντεοπαιγνιδιών[10] και στη συστηματική και ανεξέλεγκτη διάδοση των επονομαζόμενων creepypasta (εκ του creepy=τρομακτικός και copy/paste=αντιγραφή/επικόλληση, κείμενα των οποίων τα θέματα αγγίζουν τα όρια των αστικών θρύλων, αντιγράφονται και επικολλώνται χωρίς καμία αναφορά στον δημιουργό), δηλαδή των τρομακτικών πλαστών ιστοριών αγνώστου δημιουργού που μεταφέρονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα μέσα στο διαδίκτυο. Παρόλο που εξάπτουν τη φαντασία των χρηστών, προσφέρουν στους τελευταίους εξεζητημένες και τρομακτικές αφηγήσεις, τις οποίες μόνο μία τόσο μύχια γωνιά του διαδικτύου θα μπορούσε να προσφέρει.

Η «σκοτεινή πλευρά» του διαδικτύου φαντάζει σε έναν «αμύητο» χρήστη του ως μία απροσπέλαστη και, συγχρόνως, εύκολα προσβάσιμη γωνιά της πόλης του, όπου το έγκλημα και η εν γένει παράνομη δραστηριότητα παρέχει κίνητρα για τη διαιώνισή της τόσο στον εικονικό, όσο και στον πραγματικό κόσμο. Παρόλο που τα συγκεκριμένα ανθρώπινα δίκτυα λειτουργούν καθαρά με μία εμπορική φιλοσοφία και χρησιμοποιούν οποιοδήποτε δόλιο μέσο για την επίτευξη του σκοπού τους, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο ρόλος που διαδραματίζει το Deep Web εν γένει ως ένας εν δυνάμει χώρος ψηφιακής ελευθερίας και δημιουργίας, ο οποίος αποκαλύπτει κάποιες περισσότερο «φωτεινές» διαστάσεις του κυβερνοχώρου.

Σημειώσεις

[1] Lacson, W. & Jones B. (2016). The 21st Century DarkNet Market: Lessons from the Fall of Silk Road. International Journal of Cyber Criminology: 10 (2016): 40-61. Maras, M. (2014). Inside Darknet: the takedown of Silk Road. Criminal Justice Matters, 98(1): 22-23.

[2] Tapia, M. G. & Shorter, J. (2015). Into the Depths of the Internet: The Deep Web. Issues in Information Systems Volume 16, Issue III: 230-237. Dilipraj, E. (2014). Terror in the Deep and  Dark Web. AIR POWER 9 (3): 121-140.

[3] Βλ. τη μελέτη των Dr. Vincenzo Ciancaglini, Dr. Marco Balduzzi, Robert McArdle και Martin Rösler

Forward-Looking Threat Research Team Below the Surface: Exploring the Deep  Web(2013) για την εταιρία Trend Micro.

[4] Bradbury, D. (2014). Unveiling the Dark Web. Network Security 4: 14-17. Hodson, H. (2014). Invisible: A Visitors’ Guide to the Dark Web. New Scientist.

[5] McCoy, D., Bauer, K., Grunwald, D., Kohno, T. and Sicker, D. (2008). Shining Light in Dark Places: Understanding the Tor Network. Privacy Enhancing Technologies – 8th International Symposium, PETS 2008, Leuven, Belgium, July 23-25, Proceedings: 63-76.

[6] Τα μέλη της ομάδας C’thulu, τα οποία προέρχονται από πρώην βαθμοφόρους της Λεγεώνας των Ξένων, δραστηριοποιούνται στο Dark Web ως «εκτελεστές επί ενοικίαση».  Στον ιστότοπό τους παρέχουν αναλυτική λίστα με τιμές για δολοφονία, βομβιστική επίθεση, βιασμό, σκηνοθετημένα ατυχήματα κ.ά. Κάθε «παρέμβασή» τους πληρώνεται με  το εικονικό νόμισμα bitcoin και οι συναλλαγές, κατά τον ιστότοπο, πληρούν όλους τους όρους της ανωνυμίας.

[7] Phillips, E., Nurse, J. R. C., Goldsmith, M. & Creese, S. (2015). Extracting Social Structure from Dark Web Forums. SOTICS 2015: The Fifth International Conference on Social Media Technologies, Communication, and Informatics:  97-102.

[8] Gehl, R. W. (2014). Power/Freedom on the Dark Web: A Digital Ethnography of the Dark Web Social Network. New Media & Society 1–17. doi:10.1177/1461444814554900. Paganini, P. (2012). Hacktivism and Deep Web – Security Affairs στο http://securityaffairs.co/wordpress/6978/hacking/hacktivism-and-deep-web.html [προσπέλαση 2 Νοέμβριου 2016].

[9] Jessica  Wood,  J. (2010). The  Darknet:  A  Digital  Copyright Revolution,  XVI  Rich.  J.L.  &  Tech.  14, http://jolt.richmond.edu/v16i4/article14.pdf.

[10] Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το βιντεοπαιγνίδι “Sad Satan”. Απεστάλη στον διαχειριστή του καναλιού Obscure Horror Corner στο youtube, στο οποίο ο πρώτος ανέβασε ένα βίντεο που το έπαιζε. Επρόκειτο για ένα χαμηλής γραφιστικής ανάλυσης βιντεοπαιγνίδι, στο οποίο σκοπός του παίκτη ήταν να περάσει από διάφορους διαδρόμους με ήχους αλλοιωμένων φωνών και μουσικής για να καταλήξει να σκοτωθεί από ένα μικρό παιδί. Ενώ είχε αποτελέσει θέμα μεγάλη συζήτησης σε forum και σε άρθρα, η απάτη «έδειξε» ως δημιουργό του παιγνιδιού τον ίδιο τον διαχειριστή του καναλιού.