GAFAM: η μάχη για το «ελεύθερο» διαδίκτυο

/ 23 Απριλίου, 2019

της Ιωάννας Αρχοντάκη

Photo by Christian Wiediger on Unsplash

Με τη σταδιακή αλλαγή του οικονομικού μοντέλου από οικονομίες υπηρεσιών σε οικονομίες “εμπειριών” αναδύεται ένας κόσμος με όλο και λιγότερο οικονομικό ανταγωνισμό, ένας κόσμος μονοπωλίων. Στο νέο οικονομικό μοντέλο το σημαντικότερο στοιχείο είναι αφενός η εξατομίκευση της εμπειρίας του καταναλωτή, αφετέρου η δυνατότητα παροχής εξατομικευμένων εμπειριών σε όλο και περισσότερους καταναλωτές με το χαμηλότερο δυνατό κόστος (Gilmore and Pine, 2013).

Σε αυτό το περιβάλλον, οι big tech εταιρείες, αλλιώς γνωστές και ως GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft), φαίνεται να έχουν την πίτα, να κρατούν και το μαχαίρι. Αυτό γιατί μπορούν να συλλέγουν τεράστιο όγκο πληροφοριών για τους χρήστες των υπηρεσιών τους, που χρειάζονται με τη σειρά τους άλλες μικρότερες εταιρείες, ενώ επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους σε ολοένα και περισσότερους τομείς (ακόμα και στον τραπεζικό). Τακτικές όπως η εξαγορά ανερχόμενων εταιρειών, η απορρόφηση νέων καινοτόμων προϊόντων και η πρόσληψη ικανών στελεχών με προνόμια που άλλες εταιρείες αδυνατούν να παρέχουν είναι επιπλέον παράγοντες που οδηγούν στην εγκαθίδρυση των big tech εταιρειών ως μονοπωλίων (Khan, 2016).

Η απειλή μονοπωλιακών εταιρειών, ή των mega corporations όπως αποκαλούνται, που έχουν διεισδύσει σε ολοένα και περισσότερες πτυχές της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής φαντάζει ακόμα πιο έντονη, καθώς βλέπουμε ότι οι κρατικοί μηχανισμοί είναι μάλλον αδύναμοι να την αναχαιτίσουν.

Ήδη, εταιρείες όπως η Google και η Facebook φιλτράρουν μέσω αλγορίθμων τις πληροφορίες που λαμβάνουν οι χρήστες των υπηρεσιών τους, προβλέποντας και άρα κρίνοντας τι είναι χρήσιμο ή ενδιαφέρον για τον καθένα. Το σημαντικότερο ίσως εδώ είναι ότι οι χρήστες αδυνατούν σε μεγάλο βαθμό να ξεχωρίσουν το κατά πόσο καθοδηγούνται στις ηλεκτρονικές τους ενέργειες και “επιλογές” (Wu, 2017). Θέματα όπως η ελλιπής προστασία των προσωπικών δεδομένων, η πώληση αυτών των πληροφοριών σε τρίτους, η εξάπλωση των fake news, η διάχυση του λαϊκισμού και της ρητορικής μίσους και τελικά η στοχοποίηση ατόμων και μειονοτήτων είναι μερικά από τα ζητήματα που έχουν θορυβήσει ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό την επιστημονική κοινότητα, κυβερνήσεις και μερίδα των πολιτών.

“Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε πιο ενεργό ρόλο για τις κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές» δήλωσε ακόμα και ο Mark Zuckerberg σε op-ed στην Washington Post, καλώντας σε ρύθμιση για τέσσερις συγκεκριμένους τομείς: το επιβλαβές περιεχόμενο, τη διασφάλιση ακεραιότητας των εκλογών, την προστασία του ιδιωτικού απορρήτου και τη φορητότητα των δεδομένων. Αυτοί οι στόχοι μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται και στην ετήσια αναφορά της Επιτροπής για την Πολιτική Ανταγωνισμού στην Ψηφιακή Εποχή για το 2019.

Εδώ προκύπτει ένα πρώτο ερώτημα: είναι η ΕΕ πράγματι πρόθυμη να περιορίσει τη μετάβαση σε μια οικονομία των big tech εταιρειών; Για να απαντήσουμε θα εξετάσουμε επιμέρους κρίσιμα ζητήματα, όπως τα μέτρα για τις επερχόμενες Ευρωεκλογές, τις αντιμονοπωλιακές ενέργειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την πρόσφατη αμφιλεγόμενη νομοθεσία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων.

Στην τελευταία θα σταθούμε περισσότερο για να δούμε πώς διαμορφώθηκε η αντιπαράθεση επιχειρημάτων της ΕΕ και των big tech εταιρειών στο twitter και ποιος κέρδισε τελικά την επικοινωνιακή “μάχη” στο συγκεκριμένο μέσο. Η απάντηση μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη για τη μελλοντική επικοινωνιακή πολιτική της ΕΕ σε αντίστοιχες ενέργειες.

Διασφάλιση Ακεραιότητας των Εκλογών

Στον απόηχο των σκανδάλων της Cambridge Analytica, των ερωτηματικών για τη συλλογή προσωπικών δεδομένων και σύμφωνα με την αρχή της αυτορρύθμισης, η Facebook ανακοίνωσε νέα “μέτρα” διαφάνειας (αν και σε καθυστέρηση σε σχέση με το twitter) εν όψει των επερχόμενων Ευρωεκλογών.

Συγκεκριμένα, από τις 15 Απριλίου μόνο πιστοποιημένες σελίδες μπορούν να “τρέξουν” πολιτικές διαφημίσεις στην πλατφόρμα του Facebook και αυτό γνωστοποιώντας στο κοινό ποια είναι τα κριτήρια στόχευσης και ο προϋπολογισμός της διαφημιστικής εκστρατείας. Επιπλέον φαίνονται και τα συνολικά αποτελέσματα μιας καμπάνιας (αριθμός “μου αρέσει”, κοινοποιήσεων, σχολίων κτλ.).

Επίσης, αν και τα κριτήρια για τις δημοσιεύσεις που βλέπουν τελικά οι χρήστες δεν ήταν ποτέ γνωστά για το κοινό, από το Μάιο του 2019 οι χρήστες του Facebook θα έχουν διαθέσιμη μια επιπλέον επιλογή που θα τους γνωστοποιεί γιατί βλέπουν μια συγκεκριμένη δημοσίευση. Σίγουρα τα παραπάνω είναι πολύ χρήσιμες πληροφορίες, ώστε να μπορεί κανείς να έχει πληρέστερη γνώμη για τα μηνύματα που δέχεται.

Οι παραπάνω εξελίξεις είναι σημαντικές όμως και για την έρευνα σχετικά με τον τρόπο που λειτουργούν οι πολιτικές καμπάνιες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ποιος πληρώνει, τι, για πόσο κτλ.).

Δυστυχώς, ο σχεδιασμός των νέων μέτρων, που έγινε με βάση το αμερικανικό εκλογικό σύστημα, φάνηκε ιδιαίτερα προβληματικός για την ΕΕ. Όπως αναφέρει και το politico.eu έχει προκληθεί ιδιαίτερη δυσαρέσκεια, καθώς με τις νέες αλλαγές ένας διαπιστευμένος φορέας μπορεί να διεξάγει διαφημιστικές εκστρατείες με πολιτικό ή εθνικό περιεχόμενο μόνο στην επικράτεια της χώρας που έχουν την έδρα του. Συνεπώς, τα ευρωπαϊκά κόμματα, οι ΜΚΟ και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί με το παρόν καθεστώς μπορούν να «τρέξουν» διαφημίσεις μόνο στο Βέλγιο, καθώς η διεξαγωγή διαφημιστικής εκστρατείας σε άλλο κράτος θα αποτελούσε «παρέμβαση» στις εκλογές άλλης χώρας.  Ωστόσο, δεδομένης της σοβαρότητας του το παραπάνω ζήτημα αναμένεται να λυθεί άμεσα.

Ανταγωνιστικότητα και Μονοπώλια

To Facebook, ειδικά μετά την απόκτηση του Instagram και του Whatsapp, θεωρείται μονοπώλιο για τις εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης, όπως και η Google για τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής αναζήτησης. Για τους πολίτες της ΕΕ, η Google είναι η προτιμώμενη μηχανή αναζήτησης σε ποσοστό ακόμα και άνω του 90%. Για την Ελλάδα το ποσοστό φτάνει το 98,5% των αναζητήσεων (statcounter, 2019). Tα τελευταία 4 χρόνια η Google είναι ο ισχυρότερος μεσάζων για τις διαφημίσεις αναζήτησης με μερίδιο αγοράς άνω του 75 % (eMarketeer, 2017).

Μετά τις τρεις υποθέσεις της ΕΕ κατά της Google, συγκεκριμένα για τις υπηρεσίες Google Shopping, Google Adsense και Android OS για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων και κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, καθώς η εταιρεία προωθούσε δικά της προϊόντα αποκλείοντας τα αντίστοιχα ανταγωνιστών και την επιβολή προστίμων που ξεπερνούν συνολικά τα 6 δισ. €, η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεση της για τη θέσπιση νομοθεσίας προκειμένου να εξαναγκάσει τις τεχνολογικές εταιρείες να γνωστοποιούν τα κριτήρια με τα οποία κατατάσσονται τα διάφορα προϊόντα στις πλατφόρμες τους.

Η νέα νομοθεσία φέρεται να έχει σκοπό να ανακόψει τις καταχρηστικές πρακτικές των μεγάλων εταιρειών όσον αφορά τα αποτελέσματα που επιστρέφουν στις μηχανές αναζήτησης και τα επιμέρους marketplaces (Google Play, Apple App Store, Microsoft Marketplace, Amazon, ebay κ.ά.).

Οι εκπρόσωποι της ΕΕ μπορεί να δηλώνουν ότι τολμάνε να τα βάλουν με τους big tech, η πραγματικότητα ωστόσο δεν είναι τόσο απλή. Τα νέα για την επιβολή προστίμων προκαλούν ανησυχία, καθώς μεταφράζονται ως ενδεχόμενες μελλοντικές αυξήσεις για το κόστος διαφήμισης των διαφόρων επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, όπως φάνηκε από τις μαζικές αντιδράσεις πριν από την ψηφοφορία στο ΕΚ για τα πνευματικά δικαιώματα, η ΕΕ δεν έχει καταφέρει να πείσει τους πολίτες, ώστε να τους έχει δίπλα της σε αυτή την προσπάθεια.

Η πολυπλοκότητα και η ασάφεια της νέας νομοθεσίας έχουν προκαλέσει ιδιαίτερη ανησυχία για το μέλλον του «ελεύθερου» διαδικτύου, ενώ νέοι ευρω – μύθοι σχετικά με την απαγόρευση της χρήσης memes και gifs κάνουν το γύρο του διαδικτύου.

Προστασία Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Σε διάφορους τομείς οι εταιρείες ανταγωνίζονται για το χρόνο, την προσοχή ή και τα χρήματα που είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν οι καταναλωτές προκειμένου να αποκτήσουν μια νέα “εμπειρία”. Για το νέο μοντέλο οικονομίας ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι ο πιο σπάνιος (Goldhaber, 1997) και αυτό γιατί η προσοχή που θα δώσει ο καταναλωτής, που βομβαρδίζεται συνεχώς με διαφημίσεις, σε μια εταιρεία δεν θα καταβληθεί και στον ανταγωνιστή της. Τελικά, όπως το έθεσε ο Simons, ο πλούτος της πληροφόρησης προκαλεί τη φτωχή προσοχή (Simons, 1971).

Το νέο τεχνολογικό περιβάλλον έχει δημιουργήσει έντονο ανταγωνισμό για τη συνεχή ανανέωση περιεχομένου, προκειμένου να είναι όσο το δυνατόν πλούσια η εμπειρία του καταναλωτή και να μετατραπεί τελικά σε “πιστό πελάτη”. Το “περιεχόμενο είναι ο βασιλιάς” είναι η φράση που φέρεται να χρησιμοποίησε ο Bill Gates το 1996 για να περιγράψει το διαδίκτυο ως τη νέα “αγορά” περιεχομένου. Και εδώ οι big tech εταιρείες φαίνεται να τα πήγαν εξαιρετικά καλά. Μέσω της συνεχούς ανανέωσης του περιεχομένου έχουν γίνει απαραίτητες για την επικοινωνία μας, την ψυχαγωγία και την ενημέρωση μας.

Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν αναλογιστεί κανείς ότι το ανεξάντλητο περιεχόμενο παραχωρείται στις πλατφόρμες δωρεάν ή με μη – οικονομικά κίνητρα, ενώ παράλληλα είναι και εξαιρετικά κερδοφόρο. Ενδεικτικά, τα έσοδα της Google για το 2018 προέρχονταν σε ποσοστό 71% από τη διαφήμιση (116,3 δισ. δολάρια), ενώ της Facebook σε ποσοστό 90% (περίπου 55 δισ. δολάρια). Έτσι, η Alphabet, η μητρική εταιρεία της Google, μαζί με τη Facebook διεκδικούν το 60% της συνολικής αμερικάνικης διαφημιστικής δαπάνης (eMarketeer, 2019).

Πηγή: eMarketeer, 2019

Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι ελπίδες της προηγούμενης δεκαετίας για ένα δικαιότερο οικονομικό μοντέλο για τους δημιουργούς περιεχομένου με την ανάπτυξη του διαδικτύου (Odlyzko, 2001) έχουν περίτρανα διαψευσθεί.

Τα αμφιλεγόμενα άρθρα 11 & 17 

Η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά επιχειρεί να αμβλύνει τις αδικίες που προκύπτουν από την επιγραμμική (online) διανομή περιεχομένου για τους δημιουργούς (καλλιτέχνες, ερμηνευτές, εκδότες Τύπου), αφού το παρόν καθεστώς χορήγησης αδειών είναι πολύπλοκο και ανεπαρκές, ενώ και η αμοιβή των δημιουργών από τα έσοδα που προκύπτουν από τη διάθεση και διανομή των έργων τους είναι εξαιρετικά περιορισμένη.

Το άρθρο 11 της οδηγίας, γνωστό και ως link tax, φιλοδοξεί να προστατεύσει τους εκδότες Τύπου από την παράθεση ολόκληρων ή μέρους δημοσιευμάτων σε εφαρμογές όπως το Google News (γίνεται ρητή εξαίρεση για τους μεμονωμένους χρήστες και μη – κερδοσκοπικούς σκοπούς), ενώ το άρθρο 17 (πρώην άρθρο 13) απαιτεί από τις πλατφόρμες των οποίων οι χρήστες μεταφορτώνουν περιεχόμενο, να διασφαλίζουν ότι δεν καταπατούνται πνευματικά δικαιώματα. Η οδηγία ζητάει από τις πλατφόρμες τη χρήση αποτελεσματικής τεχνολογίας για την αναγνώριση και απομάκρυνση μη αδειοδοτημένου περιεχομένου, όπως και την ύπαρξη μηχανισμού υποβολής παραπόνων και επανόρθωσης των αδικιών.

Η τελική διατύπωση του άρθρου 17 αναφέρεται στις περιπτώσεις που ένας ιστότοπος μπορεί να μην ελέγχει το περιεχόμενο: να λειτουργεί λιγότερο από τρία χρόνια, να έχει έσοδα λιγότερα των 10 εκατ.€ και λιγότερους από 5 εκατομμύρια μοναδικούς μηνιαίους επισκέπτες.

Όπως ήταν αναμενόμενο οι θιγόμενες εταιρείες πέρασαν από νωρίς στην αντεπίθεση. Είναι ενδιαφέρον ότι ενόψει της ψήφισης της Οδηγίας το διαδίκτυο κατακλύστηκε από δημοσιεύματα που αναφέρονταν σε απαγόρευση της χρήσης memes και gifs (χιουμοριστικών φωτογραφιών και βίντεο) από τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων, παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωνε για το αντίθετο ήδη από το 2018. Επίσης, οι εκατομμύρια χρήστες του Youtube μέσω μιας pop – up εφαρμογής ανακατευθύνονταν σε ένα βίντεο με τίτλο #SaveYourInternet. Στο βίντεο ο Matt Koval, υπάλληλος της Youtube, εξηγεί ότι η νέα οδηγία θα βλάψει τους δημιουργούς και καλεί τον κόσμο να εκφράσει τις ανησυχίες του στα μέλη του ΕΚ. Άλλα άρθρα ενημέρωναν ότι δημιουργοί, αλλά και καθημερινοί χρήστες δεν θα μπορούν πια να μοιράζονται το περιεχόμενο που θέλουν, ενώ παράλληλα προειδοποιούσαν για την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Μάλιστα, σε έρευνα που δημοσιοποίησε η Google φάνηκε ότι η μείωση των επισκέψεων στους ενημερωτικούς ιστότοπους μπορεί να φτάσει έως και 45%, αν αφαιρεθούν οι περιγραφές περιεχομένου από τα αποτελέσματα αναζήτησης, αν εφαρμοστεί δηλαδή το άρθρο 11 της Οδηγίας.

Παρακάτω καταγράφεται το πώς αποτυπώθηκε αυτή η αντιπαράθεση στο Twitter σε μια προσπάθεια καλύτερης κατανόησης των επικοινωνιακών τακτικών που χρησιμοποίησε κάθε πλευρά για να προβάλλει το μήνυμα της.

H εκστρατεία για την Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα στο Twitter:

Προκειμένου να αποκτήσουμε μια εικόνα για την εκστρατεία υπέρ και κατά της Οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα αναλύθηκαν δυο ετικέτες (hashtags) στο twitter, το #Yes2Copyright υπέρ της πρότασης και το #SaveYourInternet, που χρησιμοποίησαν όσοι τάχθηκαν κατά.

Από το Γράφημα 2 βλέπουμε ότι το #SaveYourInternet ήταν ήδη αρκετά δημοφιλές θέμα στο twitter δυο μήνες πριν τις 26 Μαρτίου 2019, όταν ήρθε η Οδηγία προς ψήφιση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η χρήση της ετικέτας άρχισε να μειώνεται λίγες μέρες μετά χωρίς ωστόσο να εγκαταλείπεται, καθώς η οδηγία αναμενόταν να περάσει προς ψήφιση στη συνέχεια από το Συμβούλιο των Υπουργών.

ΓΡΑΦΗΜΑ 2: Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ #SaveYourInternet ΣΤΟ TWITTER (12.02.2019 – 12.04.2019)

hashtags data by hashtagify.me

Οι λογαριασμοί με τη μεγαλύτερη επιρροή που χρησιμοποίησαν το hashtag το διάστημα αυτό ήταν το Youtube (@Youtube), ο λογαριασμός που εκπροσωπεί τους δημιουργούς του Youtube (@YTCreators), o Edward Snowden (@Snowden) και ο Lucas Hauchard, δημοφιλής περσόνα του internet στη Γαλλία, αλλιώς γνωστός και ως Squeezie, (@xSqueeZie).

Όπως βλέπουμε στο Γράφημα 3, η χρήση του συνδυάστηκε με τα hashtags #Article13, #UploadFilter, #stopActa2 #DeleteArt13 και #NieMehrCDU (όχι άλλο με τους Χριστιανοδημοκράτες).

ΓΡΑΦΗΜΑ 3: HASHTAGS ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ #SaveYourInternet

hashtags data by hashtagify.me

Τα tweets προήλθαν σε ποσοστό 31% περίπου από τη Γερμανία, 14% από την Ολλανδία, 11,5% από την Ισπανία, 11% από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, 9,5% από την Πορτογαλία και 7% από την Ιταλία. Στο γράφημα 4 βλέπουμε τις γλώσσες των σχετικών tweets.

ΓΡΑΦΗΜΑ 4: ΓΛΩΣΣΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ #SaveYourInternet

hashtags data by hashtagify.me

Οι πολέμιοι της πρότασης νόμου είδαν την Οδηγία ως επίθεση στην ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου, έκαναν λόγο για λογοκρισία και παραχώρηση υπερ – ελευθεριών στις εταιρείες πνευματικών δικαιωμάτων. Μέσω του twitter κάλεσαν σε μαζικές κινητοποιήσεις, ειδικά στη Γερμανία, προκειμένου ο κόσμος να “σώσει” το διαδίκτυο.

Έντονη παρουσία είχαν και τα πειρατικά κόμματα Γερμανίας και Σουηδίας, και η Julia Reda, βουλευτής του Ευρωπαϊκού Πειρατικού Κόμματος, ενώ στοχοποιήθηκαν τα γερμανικά κόμματα CDU και SPD για τη στάση τους.

Από τα πιο δημοφιλή tweets:

https://platform.twitter.com/widgets.js

https://platform.twitter.com/widgets.js

https://platform.twitter.com/widgets.js

Η εκστρατεία υπέρ της Οδηγίας ήταν πολύ λιγότερο ενεργή χρονικά σε σύγκριση με το αντίπαλο στρατόπεδο. Όπως βλέπουμε και στο Γράφημα 5 η εκστρατεία στο twitter άρχισε μόλις 3 εβδομάδες πριν την ημέρα ψήφισης στο ΕΚ και εγκαταλείφθηκε τελείως αμέσως μετά.

ΓΡΑΦΗΜΑ 5: Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ #Yes2Copyright ΣΤΟ TWITTER (12.02.2019 – 12.04.2019)

hashtags data by hashtagify.me

Όπως βλέπουμε και στο γράφημα παρακάτω, το #Yes2Copyright χρησιμοποιήθηκε αρκετά από το αντίπαλο στρατόπεδο, καθώς συνδυάζεται με τα #no2Article13, #no2article11 και #SaveYourInternet. Μόνο το #Yes2Creativity υποδηλώνει tweets υποστηρικτικά ως προς την Οδηγία.

ΓΡΑΦΗΜΑ 6: HASHTAGS ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ #Yes2Copyright

hashtags data by hashtagify.me

To 45,5% των tweets προήλθαν από τη Γερμανία, 9% από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, 7% από τη Γαλλία, 5,5 % από την Ιταλία και μόλις 4% από την Ισπανία. Στο Γράφημα 7 βλέπουμε τις γλώσσες των σχετικών tweets.

ΓΡΑΦΗΜΑ 7: ΓΛΩΣΣΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ #Yes2Copyright

hashtags data by hashtagify.me

Δημοφιλέστεροι λογαριασμοί που παράγουν σχετικό περιεχόμενο είναι ο επίσημος λογαριασμός του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (@EPPGroup), ο Γερμανός Youtuber και τραγουδιστής Rezo (@rezomusik), ο Γερμανός Youtuber και δημοσιογράφος Thomas Hackner (@HerrNewstime), οι Anonymous Γερμανίας (@AnonNewsDe), και η ιταλική εταιρεία πνευματικών δικαιωμάτων SIAE (@SIAE_official).

Τα μηνύματα υπέρ της Οδηγίας προήλθαν κυρίως από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ιντερνετικούς δημιουργούς και εταιρείες πνευματικών δικαιωμάτων. Τα tweets έκαναν λόγο για μια Ευρώπη που προστατεύει τα πνευματικά δικαιώματα, τους νέους δημιουργούς και τελικά τον πολιτισμό.

Άλλα μηνύματα θέλησαν να καθησυχάσουν το κοινό όσον αφορά τη χρήση memes και gifs, καθώς όπως διασαφηνίστηκε οι χρήστες του διαδικτύου θα μπορούν να τα παραθέτουν ανενόχλητοι ακόμα και μετά την ψήφιση της οδηγίας.

Τέλος, ελάχιστα αναφέρθηκε ο επικοινωνιακός πόλεμος που ξέσπασε ηλεκτρονικά από τις αμερικανικές εταιρείες, προκειμένου να προκαλέσουν σύγχυση στο κοινό. Με εξαίρεση το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τα άλλα κόμματα και ευρωβουλευτές απείχαν αρκετά από την ένθερμη υποστήριξη της εκστρατείας.

Από τα πιο δημοφιλή tweets:

https://platform.twitter.com/widgets.js

https://platform.twitter.com/widgets.js

Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι σημαντικό μέρος της συζήτησης στο twitter διεξάχθηκε από και προς τη Γερμανία. Αυτό ίσως γιατί ο εμπνευστής της οδηγίας είναι ο Axel Voss, Γερμανός βουλευτής με το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών. Επίσης, στόχος των πολέμιων της συμφωνίας δεν ήταν τόσο να ασκήσουν πίεση στις Βρυξέλλες, όσο στη γερμανική κυβέρνηση ακόμα και στη δεύτερη φάση, όταν είναι να περάσει η συμφωνία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Επιπλέον, από τα παραπάνω σίγουρα επιβεβαιώνεται η θέση που θέλει την ΕΕ να μην μπορεί να επικοινωνήσει αποτελεσματικά τις πολιτικές της στους Ευρωπαίους πολίτες. Το παραπάνω παράδειγμα είναι αρκετά χαρακτηριστικό, αφού βλέπουμε ότι η εκστρατεία ενημέρωσης υπέρ της οδηγίας άρχισε μόλις δέκα ημέρες πριν περάσει για ψήφιση από το ΕΚ. Αντίθετα, η συζήτηση κατά της οδηγίας είχε αρχίσει αρκετό καιρό πριν, έτσι ώστε ακόμα και 6 εβδομάδες πριν την ψήφιση να είναι ένα αρκετά δημοφιλές θέμα στο twitter.

Τέλος, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι οι big tech εταιρείες έχουν κατακτήσει το διαδίκτυο, ενώ παράλληλα έχουν καταφέρει να συνάδουν τα συμφέροντα τους με την κουλτούρα των κυβερνο – φιλελεύθερων κινημάτων (κοινότητα ανοιχτού κώδικα, πειρατικά κόμματα κτλ.), που υποστηρίζουν ότι όλες οι πληροφορίες στο διαδίκτυο πρέπει να είναι δωρεάν και προσβάσιμες για όλους (Levy, 1984). Με άλλα λόγια, βλέπουμε ότι οι big tech, οι οποίοι καρπώνονται υπερκέρδη από την παρούσα κατάσταση, διαδηλώνουν κατά της οδηγίας προβάλλοντας ωστόσο τα επιχειρήματα μιας κοινότητας εκ διαμέτρου αντίθετης ως προς την λογική εμπορευματοποίησης της πληροφορίας. Πράγματι, όπως είδαμε η ψήφιση της οδηγίας χαρακτηρίστηκε πρώτα και κύρια ως χτύπημα κατά της ελευθερίας του λόγου, της ελευθερίας της πληροφορίας και της έκφρασης προκαλώντας ιδιαίτερα την ανησυχία μέρους της κοινής γνώμης των Ευρωπαίων πολιτών.

Μένει λοιπόν να δούμε με ποιο τρόπο θα εφαρμοστεί τελικά η Οδηγία από τα κράτη – μέλη, αλλά και ποιο θα είναι το πολιτικό κόστος της άστοχης επικοινωνίας ενόψει των Ευρωεκλογών στις 26 Μαΐου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Goldhaber, M. H. (1997). The attention economy and the net. First Monday, 2(4).

Khan, L. M. (2016). Amazon’s antitrust paradox. Yale LJ, 126, 710.

Levy, S. (1984). Hackers: Heroes of the computer revolution (Vol. 14). Garden City, NY: Anchor Press/Doubleday.

Odlyzko, A. (2001). Content is not king. First Monday, 6(2).

Pine, B. J., & Gilmore, J. H. (2013). The experience economy: past, present and future. Handbook on the experience economy, 21-44. Edward Elgar Publishing.

Ritzer, G., & Jurgenson, N. (2010). Production, consumption, prosumption: The nature of capitalism in the age of the digital ‘prosumer’. Journal of consumer culture, 10(1), 13-36.

Wu, T. (2017). The Attention Merchants: The Epic Struggle to Get Inside Our Heads. Atlantic Books.

Σχετικά θέματα