Πώς καταγράφηκε το κλείσιμο της ΕΡΤ σε ΜΜΕ της Βρετανίας, Γερμανίας και Ισπανίας

Μαριάννα Βασιλοπούλου, Έλενα Μπεκούλη, Χάρης Σκουλάς

 

Τον Μάιο του 2013 στις διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με την Τρόικα, συζητούνταν η άμεση απόλυση περίπου 2.500 δημοσίων υπαλλήλων, σύμφωνα με το πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας 2013-2016. Στις 11 Ιουνίου 2013, με απόφαση της κυβέρνησης, δια στόματος του τότε  κυβερνητικού εκπροσώπου Σίμου Κεδίκογλου, η ΔΕΚΟ που οδηγείται με πράξη νομοθετικού περιεχομένου σε οριστικό κλείσιμο είναι η ΕΡΤ Α.Ε.: «Η κυβέρνηση αποφάσισε να κλείσει την ΕΡΤ. Με το ισχύον νομικό πλαίσιο και με κοινή υπουργική απόφαση σταματούν οι μεταδόσεις της ΕΡΤ μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος σήμερα το βράδυ. Και στη θέση της ΕΡΤ θα δημιουργηθεί ένας σύγχρονος, δημόσιος – αλλά όχι κρατικός, ούτε κομματικά ελεγχόμενος – Οργανισμός Ραδιοτηλεόρασης. Κατά τα πρότυπα των πιο επιτυχημένων δημοσίων Ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Ευρώπης. Το σχετικό νομοσχέδιο κατατίθεται αμέσως, ώστε να λειτουργήσει το ταχύτερο ο νέος φορέας»[1].

Η απόφαση αυτή είχε άμεση εφαρμογή καθώς υλοποιήθηκε το βράδυ της ίδιας ημέρας. Οι τηλεθεατές αντίκρισαν μαύρο στην οθόνη τους μετά από 47 χρόνια συνεχούς λειτουργίας της ελληνικής ραδιοτηλεόρασης. Η συνέχεια χαρακτηρίστηκε από κοινωνικές αντιδράσεις. Οι δύο μικρότεροι εταίροι του κυβερνητικού συνασπισμού, ΠΑΣΟΚ και Δημοκρατική Αριστερά, εξέφρασαν την αντίθεσή τους για το επερχόμενο κλείσιμο της ΕΡΤ: «Διαφωνούμε απόλυτα με τις ιδιαίτερες αποφάσεις και τη διαχείριση της κυβέρνησης», είπε το σοσιαλιστικό κόμμα ΠΑΣΟΚ, ένα μέλος του συνασπισμού, σε μία δήλωση. «Δεν θα ψηφίσουμε υπέρ του νόμου επικύρωσης αυτής της νομοθετικής πράξης». Η Δημοκρατική Αριστερά, o άλλος συνεργάτης του συνασπισμού, είπε ότι ήταν αναγκαία η αναδιάρθρωση της ΕΡΤ αλλά θα έπρεπε να έχει λάβει χώρα χωρίς να κλείσει»^[2]. Πλήθος ανθρώπων του πνεύματος και των τεχνών, αλλά και απλών πολιτών συγκεντρώθηκε στις εγκαταστάσεις της ΕΡΤ στην Αγία Παρασκευή κατακλύζοντας το Ραδιομέγαρο σε ένδειξη συμπαράστασης στους περίπου 2.700 εργαζομένους της ΕΡΤ που απολύονταν. Όπως προέκυψε λίγες μέρες αργότερα, η απόφαση για το κλείσιμο της ΕΡΤ ήταν μία απόφαση που ελήφθη αποκλειστικά από τον Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, χωρίς να έχει προηγηθεί συμφωνία με το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σοβαρών τριγμών στη συνεργασία των κυβερνητικών εταίρων, και εν τέλει την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από τον κυβερνητικό συνασπισμό στις 21 Ιουνίου 2013: «Ο Σαμαράς, ο οποίος είναι αρχηγός του συντηρητικού κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, είχε την Πέμπτη το βράδυ συνάντηση και πάλι με τον Πρόεδρο του Κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς, Φώτη Κουβέλη και τον ηγέτη του Σοσιαλιστικού ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελο Βενιζέλο «Δεν έχουμε κοινό έδαφος» είπε ο Κουβέλης για το κλείσιμο της ΕΡΤ. Ο Βενιζέλος χαρακτήρισε την κατάσταση πολύ κρίσιμη για τη χώρα»[3].

Η διακοπή του σήματος της ΕΡΤ δημιούργησε πολλά προβλήματα εντός και εκτός συνόρων. Ειδικότερα, προκλήθηκαν προβλήματα στη μετάδοση ξένων τηλεοπτικών δικτύων, που μεταδίδονται στην Ελλάδα με ψηφιακό σήμα του ΡΙΚ (RIKSAT), του BBC και της Deutsche Welle, που βρίσκονται όλα στο ίδιο «μπουκέτο» της ERT Digital (μαζί με το κανάλι της Βουλής). Επίσης, η ΕΡΤ αποτελούσε τον κύριο κρίκο σύνδεσης της διασποράς με την Ελλάδα, ενώ σε πολλές ακριτικές περιοχές ήταν το μοναδικό ελληνικό κανάλι που είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν οι κάτοικοι. Μετά τη διακοπή του σήματός της αυτές οι περιοχές εξέπεμπαν μόνο ξένα κανάλια γειτονικών χωρών. Στο ζήτημα ενεπλάκη και η δικαιοσύνη, η οποία κινήθηκε σύμφωνα με το γράμμα του νόμου υποδεικνύοντας στην κυβέρνηση τις κινήσεις που θα πρέπει να ακολουθηθούν για την όσο το δυνατόν άμεση επαναλειτουργία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης: «Ένα ελληνικό δικαστήριο έχει διατάξει ότι η κρατική ραδιοτηλεοπτική ΕΡΤ, η οποία έκλεισε από την κυβέρνηση την προηγούμενη εβδομάδα, μπορεί να επαναλάβει τις μεταδόσεις. Ωστόσο, το δικαστήριο επίσης επικύρωσε ένα σχέδιο του Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά να αντικαταστήσει την ΕΡΤ με ένα μικρότερο ραδιοτηλεοπτικό φορέα»[4].

Οι εργαζόμενοι του φορέα δεν υπάκουσαν στην απόφαση της πολιτείας και συνέχισαν να εκπέμπουν πρόγραμμα πειρατικά μέσω δορυφόρου και διαδικτύου. Για τους επόμενους 5 μήνες και μέχρι την «ανακατάληψη» της έδρας της ΕΡΤ από την πολιτεία, στις 7 Νοεμβρίου 2013, οι απολυμένοι εργαζόμενοι μετέδιδαν απεργιακό πρόγραμμα. Η ελληνική Κυβέρνηση ανακοίνωσε πως το νέο όνομα του δημόσιου φορέα που θα αντικαταστήσει την ΕΡΤ θα είναι ΝΕΡΙΤ (Νέα Ελληνική Ραδιοφωνία Ίντερνετ και Τηλεόραση).

Η έρευνά μας αφορά την περίοδο από τις 11 έως τις 30 Ιουνίου 2013 και πραγματοποιήθηκε στις διαδικτυακές εκδόσεις των ΜΜΕ των τριών χωρών που ασχολήθηκαν σε σημαντικό βαθμό με την κάλυψη του γεγονότος της διακοπής λειτουργίας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης (ΕΡΤ). Ειδικότερα, τα δημοσιεύματα προέρχονται από τα ΜΜΕ της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας. Στα βρετανικά μέσα ενημέρωσης δημοσιεύθηκαν συνολικά 44 δημοσιεύματα, στα ισπανικά 45 ενώ ακολουθεί η Γερμανία με 36 δημοσιεύματα (Γράφημα 1).

Γράφημα 1: Αριθμός δημοσιευμάτων ανά χώρα.

Όπως βλέπουμε και στο Γράφημα 2, 26 δημοσιεύματα καταγράφηκαν στην κεντροαριστερή ισπανική εφημερίδα El Pais, ενώ δεύτερη έρχεται η γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt με 20 δημοσιεύματα και ακολουθούν η βρετανική εφημερίδα The Guardian και το BBC online με 18 δημοσιεύματα το κάθε μέσο.  Τις λιγότερες δημοσιεύσεις έχουν οι εφημερίδες ABC με 12, η Die Zeit με 10, η El Mundo με 7, η The Telegraph με 8 και τέλος η Die Welt με 6. Ιδιαίτερη έμφαση στο κλείσιμο της ΕΡΤ, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε, δόθηκε από τις κεντρώες και κεντροαριστερές εφημερίδες (El Pais, The Guardian, Handelsblatt), ενώ το μικρότερο ενδιαφέρον υπήρξε από τις συντηρητικές ή κεντροδεξιές εφημερίδες (The Telegraph, Die Welt, El Mundo) κάθε χώρας.

 

Γράφημα 2: Δημοσιεύματα ανά μέσο ενημέρωσης

 

Η παρουσίαση της είδησης για την παύση λειτουργίας της ΕΡΤ ξεκίνησε και στις τρεις χώρες που εξετάζουμε (Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Ισπανία) στις 11 Ιουνίου 2013, μέρα κατά την οποία ανακοινώθηκε επίσημα το κλείσιμο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Ωστόσο, παρατηρούμε στο Γράφημα 3 ότι τα περισσότερα δημοσιεύματα ήρθαν μία μέρα μετά, στις 12 Ιουνίου, τα οποία αριθμούν 35 στο σύνολο (Μεγάλη Βρετανία: 14, Γερμανία: 6, Ισπανία: 15). Αλλά και την επόμενη ημέρα, 13 Ιουνίου, καταγράφηκαν 18 δημοσιεύματα. Τέλος, βλέπουμε ότι η 21^η Ιουνίου ήταν η αμέσως επόμενη ημέρα όπου τα βρετανικά, γερμανικά και ισπανικά μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν εκτενώς με το ζήτημα της ΕΡΤ και ειδικότερα με την αποχώρηση του κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς από την τρικομματική κυβέρνηση συνεργασίας.

Συνολικά, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν με το κλείσιμο της ΕΡΤ από τις 11 έως τις 21 Ιουνίου 2013 δημοσιεύοντας 44 δημοσιεύματα. Η πλειοψηφία τους και πιο συγκεκριμένα 32 από αυτά είναι απλές ειδήσεις. Ακολουθούν 7 ρεπορτάζ, 4 άρθρα γνώμης, αναλύσεις, σχόλια και 1 επιστολή (Γράφημα 4).

 

Γράφημα3: Δημοσιεύματα ανά ημέρα δημοσίευσης.

Γράφημα 4: Είδη δημοσιευμάτων στα βρετανικά ΜΜΕ.

 

 

Γράφημα 5: Είδη δημοσιευμάτων στα γερμανικά ΜΜΕ.

 

Όπως βλέπουμε και στο Γράφημα 5 τα περισσότερα δημοσιεύματα, που έκαναν αναφορά στο κλείσιμο της ΕΡΤ, ήταν ρεπορτάζ (23) με συνεχή και εκτενή ενημέρωση των όσων συνέβησαν και ειδικότερα των συνεπειών, κοινωνικών και πολιτικών και των αντιδράσεων (απεργιών, συγκεντρώσεων, διαδηλώσεων κλπ). Υπήρξαν 6 κύρια άρθρα (editorials), τα οποία εξέφραζαν την άποψη της συντακτικής ομάδας ή του εκδότη για την ΕΡΤ και τις συνέπειες που θα έχει το κλείσιμο της. Επίσης, 5 άρθρα γνώμης, με τις απόψεις επιστημόνων και ανθρώπων των media ενώ μόλις 1 δημοσίευμα ήταν απλή είδηση και 1 δημοσίευμα ήταν συνέντευξη. Η υπεροχή των ρεπορτάζ θεωρούμε πως είναι πλήρως δικαιολογημένη καθότι μέσω αυτών μπορούν να παρουσιαστούν τα όσα συνέβαιναν εκείνη την εποχή στην Ελλάδα και συγκεκριμένα, στην ΕΡΤ με συνεχή και πολυσχιδή ενημέρωση από τους ρεπόρτερ σε όλες τις εκφάνσεις του ζητήματος.

Σύμφωνα με το Γράφημα 6, τα ισπανικά ΜΜΕ δημοσίευσαν 25 απλές ειδήσεις, 15 ρεπορτάζ και 5 άρθρα γνώμης/σχόλια/αναλύσεις.

 

Γράφημα 6: Είδη δημοσιευμάτων στα ισπανικά ΜΜΕ.

 

 ΛΟΓΟΙ

Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης (The Guardian, The Telegraph, BBC online) εστίασαν κυρίως στους οικονομικούς λόγους που είχαν σαν αποτέλεσμα το κλείσιμο της ΕΡΤ. Οι πρώτες ειδήσεις δημοσιεύθηκαν την ίδια ημέρα της ανακοίνωσης στις 11 Ιουνίου 2013: «Η Ελλάδα διακόπτει το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα ΕΡΤ για να εξοικονομήσει χρήματα»[5], ενώ και η The Telegraph δημοσίευσε είδηση με τίτλο: «Η ελληνική μετάδοση σωπαίνει. Γιατί συμβαίνει αυτό;» και απαντά στη συνέχεια: «Απάντηση: επειδή η Ελλάδα εντάχθηκε σε ένα νόμισμα αστείο που ονομάζεται το ευρώ,  σε ένα καταστροφικό πείραμα που αφελώς και φανατικά υποστηρίζεται από το κρατικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο της Βρετανίας. Ίσως το BBC θα έπρεπε να κλείσει σε ένδειξη συμπαράστασης, το λιγότερο για μία ή δύο ημέρες. Θα μπορούσα να ζήσω με αυτό»[6]. Επιπλέον, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης συνέδεσαν σε κάποιο βαθμό την απόφαση της Κυβέρνησης με τις υποχρεώσεις που έπρεπε να τηρηθούν απέναντι στους διεθνείς δανειστές: «Η απόφαση, η οποία έχει ως στόχο να εξευμενίσει τους διεθνείς δανειστές της Ελλάδας και να αποδείξει την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης να προχωρήσει μπροστά με τις μεταρρυθμίσεις, συγκλόνισε όχι μόνο τους εργαζομένους της ΕΡΤ, αλλά ολόκληρη τη χώρα», αναφέρει η ιστοσελίδα του BBC[7]. «Είναι η πρώτη περίπτωση μαζικών απολύσεων του δημοσίου τομέα στην Ελλάδα, η οποία έχει δεσμευθεί να μειώσει 15.000 θέσεις εργασίας στο δημόσιο μέχρι το 2015 ως μέρος των δεσμεύσεων του πακέτου διάσωσης»[8], σημειώνει δημοσίευμα του Guardian.

Αναφορά στη λειτουργία της ΕΡΤ αλλά και στις πελατειακές σχέσεις ανάμεσα σε εργαζομένους της ΕΡΤ και τις εκάστοτε Κυβερνήσεις έκαναν τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης αναπαράγοντας σε μεγάλο βαθμό τη δήλωση-ανακοίνωση του τότε Κυβερνητικού Εκπροσώπου Σίμου Κεδίκογλου: «Η ΕΡΤ είναι μία περίπτωση μίας εξαιρετικής έλλειψης διαφάνειας και απίστευτης σπατάλης. Αυτό τελειώνει τώρα»[9]. Αναφορά σε πελατειακές σχέσεις ανάμεσα στις εκάστοτε Κυβερνήσεις και τους εργαζόμενους της ΕΡΤ κάνει ο Guardian: «Η ΕΡΤ έχει θεωρηθεί εδώ και καιρό ως ένα προπύργιο της ποιότητας του προγράμματος σε ένα τοπίο μέσων ενημέρωσης που κυριαρχείται από εμπορικούς σταθμούς. Αλλά επίσης χρησιμοποιήθηκε από διαδοχικές κυβερνήσεις για να παρέχουν ασφαλείς θέσεις εργασίας για πολιτικές συμπάθειες, κι ενώ ονομαστικά ανεξάρτητη, αφιέρωσε σημαντικό χρόνο και προσπάθεια για την ανάδειξη των πολιτικών διαχείρισης»[10].

Οι βασικοί λόγοι κλεισίματος της ΕΡΤ, σύμφωνα με τις γερμανικές εφημερίδες που εξετάζονται, είναι οικονομικοί και βασίζονται στην υλοποίηση των προαπαιτούμενων από μεριάς Ελλάδας, σύμφωνα με το πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας Handelsblatt στις 14 Ιουνίου με τίτλο: «Το κλείσιμο του αναμεταδότη (ΕΡΤ) προχωράει τη νέα ευρωπαϊκή πίστωση προς την Ελλάδα», αναφέρεται στο πράσινο φως από το Eurogroup για τη νέα δόση βοήθειας από τις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, μετά και το κλείσιμο της ΕΡΤ (προαπαιτούμενο για τη δόση): «Δύο αντιπρόσωποι του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών δήλωσαν την Παρασκευή στο Reuters πως το Eurogroup έδωσε το πράσινο φως για την αποταμίευση της επόμενης δόσης των 3,3 δις Ευρώ»[11].

Επίσης, έχουν υπάρξει και αναφορές για κατασπατάληση χρημάτων. Συγκεκριμένα, σε δημοσίευμα της Die Zeit στις 21 Ιουνίου 2013 με τίτλο: «Ο Σαμαράς θέλει να αποτρέψει νέες εκλογές», ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας αναφέρει πως η ΕΡΤ έκλεισε γιατί ήταν άνδρο διαφθοράς και παραλείψεων: «Όσον αφορά την ΕΡΤ ο Σαμαράς είπε ότι οι «μαύρες οθόνες» θα εξαφανιστούν, αλλά ότι δεν θα επιστρέψουν στην κατάσταση του παρελθόντος, που είχε λερωθεί από τη διαφθορά. Ο επικεφαλής της κυβέρνησης είχε δικαιολογήσει το κλείσιμο του σταθμού εκεί με την επικρατούσα έλλειψη διαφάνειας και παραλείψεων»[12].

Από την πλευρά του ο ισπανικός τύπος δεν έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην ανάλυση των αιτιών καθώς στην πλειονότητά τους τα δημοσιεύματα δεν αναφέρονται καθόλου στους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση της κυβέρνησης σχετικά με τη λειτουργία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα σχετικά δημοσιεύματα αφορούν κυρίως τις αντιδράσεις που προέκυψαν σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, τα δημοσιεύματα στα οποία παρατίθενται οι λόγοι για το κλείσιμο της ΕΡΤ, η απόφαση αποδίδεται είτε σε οικονομικά αίτια είτε σε συνδυασμό οικονομικών και λειτουργικών αιτιών. Ο συνδυασμός διαφόρων αιτιών παρουσιάζεται στα δημοσιεύματα, τα οποία αναπαράγουν την επιχειρηματολογία όπως την ανέφερε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στις δηλώσεις του.

Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η ΕΡΤ μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν ένα προπύργιο αδιαφάνειας που την χαρακτήριζαν οι υπερβολικές και αδικαιολόγητες σπατάλες. Ο Σίμος Κεδίκογλου παρουσίασε τη δημόσια ραδιοτηλεόραση ως έντονα κομματική δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, όπου έχουν πληγεί λόγω της κρίσης πολλές κοινωνικές ομάδες, θα ήταν απαράδεκτο εάν εξακολουθούσε η λειτουργία ενός τέτοιου οργανισμού με την υφιστάμενη μορφή. Στα δημοσιεύματα που παρουσιάζουν τις θέσεις της κυβέρνησης δεν υπάρχει κάποιος σχολιασμός των θέσεων αυτών, παρά μόνο απλή καταγραφή τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, παρατίθεται η αντίθετη άποψη όπως εκφράστηκε από το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ αλλά και από την αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτός ο τρόπος παράθεσης των κυβερνητικών θέσεων είναι επιλογή των δύο ισπανικών εφημερίδων που κινούνται στην κεντροδεξιά ιδεολογική πτέρυγα (El Mundo, ABC).

Τα δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για τις οικονομικές αιτίες του κλεισίματος της ΕΡΤ, επικεντρώνονται στα οικονομικά στοιχεία του οργανισμού και παρουσιάζουν την απόφαση της κυβέρνησης ως μία από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Η εφημερίδα El Pais αναφέρει σε δημοσίευμα με τίτλο: «Οι δημοσιογράφοι μάχονται ενάντια στο κλείσιμο της ελληνικής δημόσιας ραδιοτηλεόρασης»[13] ότι «Η Ελλάδα ξύπνησε σήμερα το πρωί χωρίς δημόσια ραδιοτηλεόραση, σε ένα νέο τραυματικό επεισόδιο στη δοκιμασία της κρίσης και της λιτότητας που μαστίζει εδώ και πέντε χρόνια τους Έλληνες»[14]. Επίσης, δεν είναι λίγα τα δημοσιεύματα που συσχετίζουν την απόφαση για την ΕΡΤ με τα μέτρα που προτείνει η τρόικα στην Ελλάδα.

Είναι γεγονός ότι σχεδόν στα μισά δημοσιεύματα δεν υπάρχει σύνδεση του κλεισίματος της ΕΡΤ με τις απαιτήσεις της τρόικα. Ωστόσο, από τα δημοσιεύματα στα οποία γίνεται λόγος για την τρόικα, τα περισσότερα παρουσιάζουν την απόφαση για την ΕΡΤ ως επιταγή της, παρά τις διαβεβαιώσεις της ελληνικής κυβέρνησης ότι πρόκειται για απόφαση που ελήφθη αποκλειστικά από την ίδια χωρίς την επιρροή εξωτερικών παραγόντων. Η θέση αυτή παρουσιάζεται και στις τρείς εφημερίδες σχεδόν σε ίδιο βαθμό και αφορά δηλώσεις τρίτων προσώπων όπως σε άρθρο της El Pais στις 12 Ιουνίου, όπου παρατίθενται οι θέσεις των ισπανικών δημοσιογραφικών συνδικάτων. Σε ανακοίνωσή του το συνδικάτο της Ισπανίας υποστηρίζει ότι: «… η απόφαση που ελήφθη από την ελληνική κυβέρνηση ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση και μετά από τις επιταγές της τρόικα, η οποία είχε ζητήσει απολύσεις στο δημόσιο τομέα, δεν έχει προηγούμενο για μία δημοκρατική χώρα της Ευρωζώνης και αποτελεί περιορισμό των ελευθεριών της χώρας αυτής»[15]. Η εφημερίδα ABC δε διστάζει να ταχθεί ανοιχτά σε δημοσίευμα της 18ης Ιουνίου με την άποψη ότι «η απόφαση αυτή ανήκει στο πακέτο μέτρων που έχουν επιβληθεί από την τρόικα – την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) – η οποία απαιτεί από την κυβέρνηση την απόλυση 2.000 δημοσίων υπαλλήλων έως το τέλος αυτού του έτους επιπλέον 15.000 κατά τη διάρκεια του 2014»[16].

 

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Αναφορικά με τις συνέπειες της διακοπής λειτουργίας της ΕΡΤ, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης εστίασαν σε μεγάλο βαθμό στον κοινωνικό αντίκτυπο. Ειδικότερα, ασχολήθηκαν σε μεγάλο βαθμό με τις συνέπειες στην ελευθερία του λόγου και την ελευθεροτυπία στη χώρα μας ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι πλέον μονοπωλούσαν οι ιδιωτικοί ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί. «Αυτό είναι εντελώς αντι-δημοκρατικό. Θα μπορούσατε να το καταλάβετε εάν ήταν χρεοκοπημένοι αλλά δεν είναι. Είναι επίσης αντιεπαγγελματικό. Γιατί να εκδώσει αυτό το διάταγμα σήμερα; Αν είχαν σχέδια για ένα νέο ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό, γιατί να μην σχεδιάσουν σε μία συνεχή και αδιάκοπτη παράδοση», δήλωσε η γενική διευθύντρια της EBU, Ingrid Deltenre»[17]. Σε μία από τις συνέπειες της παύσης του σήματος της ΕΡΤ αναφέρεται η ιστοσελίδα του BBC: «Ενώ οι περισσότεροι Έλληνες θα συνεχίσουν να λαμβάνουν τις ειδήσεις και την ψυχαγωγία τους από ιδιωτικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, εκείνοι στα ανατολικά και σε μερικά νησιά- όπου η κάλυψη του σήματος είναι κακή- μπορεί να χρειαστεί να βασιστούν σε τουρκικούς ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς κατά μήκος των συνόρων»[18]. Στις συνέπειες στον πολιτισμό αναφέρεται με άρθρο του στον Guardian ο Κώστας Ντουζίνας με τίτλο: «Η απώλεια της ΕΡΤ, το ελληνικό BBC, είναι μία πολιτιστική καταστροφή».

Οι συνέπειες του κλεισίματος της ΕΡΤ θεωρήθηκαν από το γερμανικό τύπο κατά βάση ως κοινωνικές και πολιτικές και χωρίς ιδιαίτερο αντίκτυπο στην οικονομική ζωή της χώρας. Οι κοινωνικές συνέπειες έχουν να κάνουν με την «επικίνδυνη» για τη δημοκρατία κίνηση της κυβέρνησης Σαμαρά να κλείσει εν μια νυκτί ένα βήμα δημόσιου και ελεύθερου λόγου. Σε δημοσίευμα της Handelsblatt στις 15 Ιουνίου με τίτλο: «Η Ελλάδα βγήκε από την πρίζα», αναφέρεται στο κλείσιμο της ΕΡΤ και στο μαύρο των τηλεοπτικών δεκτών πολύ γλαφυρά: «Μαύρο. Τίποτα. Δεν υπάρχει ήχος, εκτός από το βουητό της τηλεόρασης. Δεν υπάρχει εικόνα δοκιμής. Απλά μαύρο. Το ελληνικό κρατικό ραδιόφωνο και τηλεόραση (ΕΡΤ) έχουν απενεργοποιηθεί».[19] Επίσης, όπως ήταν φυσικό, ειδικά τις πρώτες μέρες δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην κάλυψη των κοινωνικών αντιδράσεων, των απεργιών και των διαδηλώσεων υπέρ της ΕΡΤ.

Σε δημοσίευμα της Handelsblatt στις 12 Ιουνίου με τίτλο: «Οι Έλληνες διαδηλώνουν εναντίον του τέλους της Δημόσιας Τηλεόρασης», αναφέρεται στις κοινωνικές αντιδράσεις: «Στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται για το κλείσιμο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης (ΕΡΤ) με μεγάλες απεργίες. Αυτό επηρεάζει κυρίως τη δημόσια διοίκηση και τους επιβάτες των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Υπουργεία, για παράδειγμα, παραμένουν κλειστά την Πέμπτη. Στην Αθήνα απεργούν οι οδηγοί. Οι εργαζόμενοι των σιδηροδρόμων σταμάτησαν την εργασία τους για 24 ώρες. Στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών θα υπάρξουν καθυστερήσεις, κυρίως στην εγχώρια κυκλοφορία. Οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας θα σταματήσουν την εργασία τους από τις 2 έως τις 4 το απόγευμα»[20].

Τα περισσότερα ισπανικά δημοσιεύματα εστιάζουν στις κοινωνικές συνέπειες του κλεισίματος της ΕΡΤ, οι οποίες αφορούν αφενός τους εργαζόμενους του οργανισμού και αφετέρου τις κοινωνικές αντιδράσεις που προκλήθηκαν και τον τρόπο με τον οποίο εκφράστηκαν. Πιο συγκεκριμένα, αρκετά δημοσιεύματα επικέντρωσαν στην παρουσίαση της θέσης των εργαζομένων της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Χαρακτηριστικός της θέσης στην οποία βρέθηκαν οι εργαζόμενοι είναι ο τίτλος που χρησιμοποίησε η El Pais σε δημοσίευμα της την ημέρα της ανακοίνωσης του κυβερνητικού εκπροσώπου: «Θα αντισταθούμε, αλλά είναι ήδη όλα αποφασισμένα»[21]. Είναι σαφής από τη δήλωση αυτή η απελπισία και ο φόβος με τον οποίο ήρθαν αντιμέτωποι άνθρωποι που έως τότε, απασχολούνταν υπό το καθεστώς της μόνιμης εργασίας.

Οι εργαζόμενοι βρήκαν υποστήριξη τόσο από την Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθήνας (ΕΣΗΕΑ) όσο και από μεγάλη μερίδα των πολιτών, οι οποίοι προχώρησαν σε μαζικές διαδηλώσεις και γενικές απεργίες. Οι διαδηλώσεις αυτές ήταν που βρέθηκαν στο επίκεντρο της ισπανικής ειδησεογραφίας όσον αφορά στο ζήτημα της ΕΡΤ. Οι τρεις υπό εξέταση εφημερίδες κατέγραψαν με ενδιαφέρον τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας που λάμβαναν χώρα σε ημερήσια βάση από την 11η Ιουνίου. Τίτλοι όπως «Ελλάδα, παρακολούθηση της γενικής απεργίας υπέρ της δημόσιας τηλεόρασης»[22], «Η Ελλάδα σε γενική απεργία ενάντια στην κατάργηση της δημόσιας τηλεόρασης»[23] και «Συνεχίζονται οι διαμαρτυρίες για το κλείσιμο της ελληνικής δημόσιας ραδιοτηλεόρασης»[24] χαρακτηρίζουν τον ισπανικό τύπο για τις πρώτες ημέρες μετά την ανακοίνωση και εφαρμογή της κυβερνητικής απόφασης.

Αρκετές ήταν οι αναφορές στις πολιτικές αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ως πραξικόπημα χαρακτηρίζει το κλείσιμο της ΕΡΤ ο Πρόεδρος του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς Αλέξης Τσίπρας δηλώνοντας τα παρακάτω: «Ο κ. Τσίπρας περιέγραψε το κλείσιμο ως «παράνομο», προσθέτοντας: «Πολλές φορές η λέξη «πραξικόπημα» χρησιμοποιείται ως υπερβολή. Σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι υπερβολή»[25]. «Τα κόμματα της Αντιπολίτευσης ζήτησαν να αντιστραφεί η απόφαση για το κλείσιμο, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση ήταν αντισυνταγματική. Το στυλ της επιβολής της «θύμιζε ολοκληρωτικά καθεστώτα» είπε ο Πάνος Καμμένος, ηγέτης του κόμματος Ανεξάρτητοι Έλληνες», αναφέρεται σε δημοσίευμα της ιστοσελίδας της Telegraph[26].

Το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός αυτής της περιόδου είναι η αποχώρηση της Δημοκρατικής Αριστεράς από την τρικομματική Κυβέρνηση συνεργασίας στις 21 Ιουνίου λόγω της διαφωνίας του κόμματος αναφορικά με το κλείσιμο της ΕΡΤ. Τα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για πολιτική αβεβαιότητα μετά από αυτό το γεγονός: «Η πολιτική αβεβαιότητα που καταπίνει την Ελλάδα εντάθηκε την Παρασκευή καθώς ο μικρός εταίρος του εύθραυστου κυβερνητικού συνασπισμού ανακοίνωσε ότι αποχωρεί μετά από μία έντονη διαμάχη για το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα»[27]. «Η αποχώρηση της Δημοκρατικής Αριστεράς τροφοδότησε φόβους μίας νέας αναταραχής στη διασωζόμενη χώρα», αναφέρει δημοσίευμα της The Telegraph[28]. Ο Mark Lowen, ανταποκριτής του BBC στην Αθήνα επισημαίνει στο σχόλιό του: «Η αποχώρηση του κόμματος θα τροφοδοτήσει φόβους πολιτικής αστάθειας που παρεμποδίζουν την ικανότητα της Ελλάδας να διαχειριστεί την κρίση χρέους της, και αφήνει ένα συνασπισμό, που θα πρέπει να θεωρηθεί ως πολύ λιγότερο αντιπροσωπευτικός»[29].

Από γερμανικής πλευράς, εξαιρετικά σημαντικές ήταν και οι πολιτικές συνέπειες που υπήρξαν εκείνη την εποχή με προεξέχουσα την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από τη τρικομματική κυβέρνηση και τους κλυδωνισμούς του πολιτικού συστήματος. Η χώρα παραλίγο να οδηγηθεί σε εκλογές και σε μια νέα πολιτική, και κατ’ επέκταση οικονομική αστάθεια, ενώ έντονες ήταν και οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων εταίρων και δανειστών για την ασταθή κατάσταση. Το δημοσίευμα της Die Welt στις 23 Ιουνίου με τίτλο: «Η συγκυβέρνηση στην Ελλάδα είναι στο χείλος του γκρεμού», αναφέρει το κλείσιμο της ΕΡΤ ως πιθανή αιτία για επικείμενη διάλυση της συγκυβέρνησης: «Η διαμάχη πυροδοτήθηκε από την ξαφνική διακοπή λειτουργίας του ραδιοφωνικού σταθμού της ΕΡΤ με τα τρία τηλεοπτικά κανάλια του, καθώς και τους διάφορους περιφερειακούς και εθνικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς. Αυτή η απόφαση ελήφθη από τον Σαμαρά χωρίς τη συμμετοχή των εταίρων του συνασπισμού ώστε να συμβάλει και στην αποκατάσταση του κρατικού προϋπολογισμού»[30]. Τέλος, σε άρθρο της Die Zeit στις 21 Ιουνίου με τίτλο: «Ο Σαμαράς θέλει να αποφύγει νέες εκλογές», γίνεται αναφορά στις δηλώσεις του Όλι Ρεν για σταθερότητα στην Ελλάδα: «Ο Επίτροπος Νομισματικών Υποθέσεων της Ε.Ε. Όλι Ρεν, δήλωσε μετά τη συνάντηση της Ευρω-ομάδας στο Λουξεμβούργο, ότι θα επικαλεστεί “την ευθύνη των πολιτικών ηγετών για το καλό της Ελλάδας και της Ευρώπης”[31].

Η πολιτική προσέγγιση στον ισπανικό τύπο σχετίζεται με τις αντιδράσεις που προέκυψαν αμέσως μετά την ανακοίνωση του Σίμου Κεδίκογλου τόσο από την αξιωματική αντιπολίτευση όσο και εντός της τρικομματικής κυβέρνησης. Όπως είναι φυσικό, οι αντιδράσεις από τους δύο κυβερνητικούς εταίρους -ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ- ήταν άμεσες και ιδιαίτερα έντονες. Αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων ήταν η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ, η συνακόλουθη μείωση του αριθμού των βουλευτών που στηρίζουν την κυβέρνηση και ο αναπόφευκτος ανασχηματισμός. Στις 17 Ιουνίου η El Mundo αναφέρει σε δημοσίευμα με τίτλο: «Η Ελλάδα κινείται προς την μερική επαναλειτουργία της δημόσιας τηλεόρασης για να αποφύγει τις εκλογές»[32], όπου ξεκινώντας με τη διαπίστωση ότι «το αιφνιδιαστικό κλείσιμο της ελληνικής δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, της ΕΡΤ, έχει μετατραπεί σε πολιτική κρίση στην Ελλάδα»[33], περιγράφει τις πολιτικές εξελίξεις όπως αυτές διαμορφώνονται μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συνολικά, τα βρετανικά δημοσιεύματα αυτής της περιόδου απεικονίζουν με αρνητικό τρόπο την Ελλάδα εστιάζοντας κυρίως στις συνέπειες της απόφασης να κλείσει η ΕΡΤ για την ελευθερία του λόγου, τη δημοκρατία και τον πολιτισμό. Τα περισσότερα δημοσιεύματα έχουν αρνητική ή διφορούμενη στάση έναντι αυτής της απόφασης.

Συνοπτικά, η διακοπή λειτουργίας της ΕΡΤ από τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης που εξετάσαμε συνοψίζεται στα ακόλουθα σημεία: 1) προβλήματα ελευθερίας του λόγου και του τύπου λόγω της παύσης λειτουργίας της ΕΡΤ και της εκπομπής μόνο ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, 2) ξαφνική, αντιδημοκρατική και αντιεπαγγελματική η απόφαση της Κυβέρνησης, 3) η ΕΡΤ χρειαζόταν αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία της αλλά υπάρχει αρνητική κριτική ως προς τον τρόπο που έγινε, 4) επισημαίνεται η σύνδεση και η εξάρτηση της ΕΡΤ από τις εκάστοτε κυβερνήσεις με αναφορές σε πελατειακές σχέσεις ανάμεσα στους εργαζομένους και τα εκάστοτε κυβερνητικά στελέχη με τη βαρύτητα να δίνεται στις πολιτικές ηγεσίες και όχι στους εργαζόμενους, 5) αναφορά στη συμβολή της ΕΡΤ στον πολιτισμό (διασπορά, ποιοτικό πρόγραμμα, πολυφωνία, μουσικά σύνολα ΕΡΤ).

Συνολικά τα γερμανικά δημοσιεύματα κάνουν μια ουδέτερη αναφορά στο κλείσιμο της ΕΡΤ, απεικονίζοντας το ως ένα καθαρά ειδησεογραφικό γεγονός και μια κίνηση που έπρεπε να συμβεί για οικονομικούς λόγους και λόγους ομαλής συνέχισης του σταθεροποιητικού προγράμματος της χρηματοδότησης της Ελλάδας. Όσα δημοσιεύματα εξέφρασαν την αντίθεση τους επικεντρώθηκαν στην «επικίνδυνη» για τη δημοκρατία κίνηση μιας κυβέρνησης να καταργήσει ξαφνικά ένα βήμα δημόσιου και ελεύθερου λόγου, όπως ήταν αυτό της ΕΡΤ, παρ’ όλες τις κακοδαιμονίες που το συνόδευαν (πελατειακές σχέσεις, διαφθορά κλπ). Όσα δημοσιεύματα θεώρησαν θετική την εξέλιξη αυτή, έκαναν λόγο σε περιπτώσεις κατασπατάλησης δημόσιου χρήματος και κακοδιαχείρισης του οργανισμού τα προηγούμενα χρόνια. Τέλος, σε μικρότερη έκταση δημοσιεύθηκαν οι αντιδράσεις της κοινωνίας και οι πολιτικές συνέπειες, με την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση συνεργασίας καθώς επίσης και οι ανησυχίες των Ευρωπαίων εταίρων.

Ο ισπανικός τύπος επέλεξε να διατηρήσει ουδέτερη στάση απέναντι στην απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης και στους μετέπειτα χειρισμούς της. Τα δημοσιεύματα του ισπανικού τύπου αρκούνται στην ουδέτερη παρουσίαση των γεγονότων και όλων των διαφορετικών και αντικρουόμενων απόψεων. Ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να αναφερθεί είναι το γεγονός ότι σε καμία περίπτωση δεν παρατηρείται θετική παρουσίαση των ενεργειών της κυβέρνησης. Ακόμη και στα λίγα δημοσιεύματα, στα οποία ο συντάκτης επιλέγει να εκφράσει την άποψή του, η άποψη αυτή είναι είτε διφορούμενη είτε αρνητική. Δίνεται έμφαση στην προστασία των δικαιωμάτων της πληροφόρησης και της ελευθεροτυπίας, επικρίνοντας σε κάποιες περιπτώσεις τόσο την απόφαση για το κλείσιμο της ΕΡΤ όσο και τη στάση που διατήρησε η κυβέρνηση τις επόμενες ημέρες.

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να σημειώσουμε τη γενικότερη τοποθέτηση του ισπανικού τύπου. Οι ισπανικές εφημερίδες προτίμησαν την ουδέτερη προσέγγιση, αποφεύγοντας την έκθεση θετικής ή αρνητικής άποψης. Περίπου τα μισά δημοσιεύματα διατήρησαν ουδέτερη στάση, ενώ κανένα απολύτως δεν κινήθηκε θετικά. Οι τοποθετήσεις που παρουσιάστηκαν ήταν είτε αρνητικές είτε διφορούμενες. Τέτοιου είδους σχόλια περιλαμβάνουν τις αντιδράσεις σχετικά με την προσβολή του δικαιώματος στην ενημέρωση αλλά και το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη και μοναδική χώρα στην Ευρώπη χωρίς δημόσια ραδιοτηλεόραση. Τέλος, αρκετά δημοσιεύματα ασχολούνται με την έλλειψη οργάνωσης στην όλη διαδικασία και την επακόλουθη καθυστέρηση στη δημιουργία του νέου οργανισμού που θα αντικαταστήσει την ΕΡΤ.

 

 

Πηγές:

[1] Δελτίο Τύπου: Δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου Σίμου Κεδίκογλου για την ΕΡΤ, 11/06/2013 διαθέσιμο στο: http://ekprosopos.gov.gr/?p=4411.

[2] BBC online, «ERT closure: Greek parties urge change of course», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22871734.

[3] Die Zeit, “Samaras will Neuwahlen verhindern”,  21/06/2013, διαθέσιμο στο http://www.zeit.de/politik/ausland/2013-06/griechenland-ert-regierung-uneinig

[4] BBC online, «Greece court orders state broadcaster ERT back on air», 18/06/2013. διαθέσιμο στο http://www.bbc.com/news/world-22945155.

[5] BBC online. «Greece suspends state broadcaster ERT to save money», 11/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22866668.

[6] The Telegraph, «Greek broadcasting falls silent. Why is this happening?», 11/06/2013, διαθέσιμο στο: http://blogs.telegraph.co.uk/news/damianthompson/100221353/greek-broadcasting-falls-silent-why-is-this-happening/.

[7]BBC online, «ERT closure: Silencing of broadcaster shocks Greece», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22879269.

[8] The Guardian, «Greece shuts down state broadcaster in search for new savings», 12/06/2013, διαθέσιμο στο:http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/11/state-broadcaster-ert-shut-down-greece?INTCMP=SRCH.

[9] BBC online. «Greece suspends state broadcaster ERT to save money», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22861577.

[10] The Guardian, «Greece shuts down state broadcaster in search for new savings», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/11/state-broadcaster-ert-shut-down-greece?INTCMP=SRCH.

[11] Handelsblatt ,“Senderschließung in Athen schiebt nächsten EU-Kredit an.”, 14/6/2013, διαθέσιμο στο: http://www.handelsblatt.com/politik/international/gruenes-licht-der-euro-gruppe-senderschliessung-in-athen-schiebt-naechsten-eu-kredit-an/8352744.html.

^[12] Die Zeit, “Samaras will Neuwahlen verhindern.”, 21/6/2013, διαθέσιμο στο: http://www.zeit.de/politik/ausland/2013-06/griechenland-ert-regierung-uneinig

[13] El Pais, “Los periodistas luchan contra el cierre de la radiotelevisión pública griega”, 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://internacional.elpais.com/internacional/2013/06/12/actualidad/1371010255_695209.html.

[14] El Pais, “Los periodistas luchan contra el cierre de la radiotelevisión pública griega”, 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://internacional.elpais.com/internacional/2013/06/12/actualidad/1371010255_695209.html.

[15] El Pais, “UGT condena el cierre de la radiotelevisión pública griega”, 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://economia.elpais.com/economia/2013/06/12/agencias/1371029900_708975.html.

[16]  ABC, “La justicia griega ordena restablecer la señal de la televisión pública”, 18/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.abc.es/internacional/20130618/rc-justicia-griega-ordena-restablecer-201306180115.html.

[17] The Guardian, «Greek coalition in disarray after state broadcaster’s closure», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/12/greek-coalition-disarray-broadcaster-closure?INTCMP=SRCH.

[18] BBC online, «Profile: Greek state broadcaster ERT», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22875637.

[19] Handelsblatt, “Griechenland schaut in die Röhre”, 15/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.handelsblatt.com/politik/international/ende-fuer-den-staatsrundfunk-griechenland-schaut-in-die-roehre/8337344.html.

^[20] Handelsblatt, “Griechen streiken gegen Ende des Staatsrundfunks”, 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.handelsblatt.com/politik/international/ende-fuer-den-staatsrundfunk-griechenland-schaut-in-die-roehre/8337344.html.

[21] El País,  “Vamos a resistir, pero ya está todo decidido”, 11/06/2013, διαθέσιμο στο: http://internacional.elpais.com/internacional/2013/06/11/actualidad/1370980182_186982.html.

[22] El Mundo, “Grecia, seguimiento dispar de la huelga general en apoyo a la televisión pública”, 13/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.elmundo.es/elmundo/2013/06/13/comunicacion/1371105732.html.

[23] El País, “Grecia en huelga general contra la desaparición de la televisión pública”, 13/06/2013, http://economia.elpais.com/economia/2013/06/13/agencias/1371106007_995550.html.

[24] ABC, “Continúan las protestas por el cierre de la radiotelevisión pública griega”, 13/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.abc.es/multimedia-videos/videos-de-abc.asp?flash=2475373591001.

[25] BBC online. «ERT closure: Greek parties urge change of course», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22871734.

[26] The Telegraph, «Greece shuts state broadcaster in shock move to cut costs», 12/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.telegraph.co.uk/finance/financialcrisis/10114810/Greece-shuts-state-broadcaster-in-shock-move-to-cut-costs.html.

[27] The Guardian, «Democratic Left withdraws from Greek coalition government», 21/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/21/democratic-left-withdraws-greek-coalition?INTCMP=SRCH.

^[28] The Telegraph, «Greek government on knife edge as coalition party pulls out», 21/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.telegraph.co.uk/news/10135237/Greek-government-on-knife-edge-as-coalition-party-pulls-out.html.

^[29] BBC online, «Greece’s Democratic Left party defects from coalition», 21/06/2013, διαθέσιμο στο: : http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-23002435.

^[30] Die Welt, “Koalition in Griechenland steht vor dem Aus”, 23/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.welt.de/wirtschaft/article117325228/Koalition-in-Griechenland-steht-vor-dem-Aus.html.

[31] Die Zeit, “Samaras will Neuwahlen verhindern”,  21/06/2013, διαθέσιμο στο http://www.zeit.de/politik/ausland/2013-06/griechenland-ert-regierung-uneinig.

^[32] El Mundo, “Grecia se enroca en una reapertura parcial de la TV pública para evitar unas elecciones”, 17/06/2013, διαθέσιμο στο:  http://www.elmundo.es/elmundo/2013/06/17/comunicacion/1371494975.html.

^[33] El Mundo, “Grecia se enroca en una reapertura parcial de la TV pública para evitar unas elecciones”, 17/06/2013, διαθέσιμο στο: http://www.elmundo.es/elmundo/2013/06/17/comunicacion/1371494975.html.