της Ελένης Καλλιώρα

Η δημοσιογραφία «συντελείται με την κριτική παρέμβαση του δημοσιογράφου. Απαιτεί, δηλαδή, την αξιολόγηση και επεξεργασία μιας πληροφορίας. Και επιπλέον, τη μαζική μετάδοση της με σαφήνεια και εντιμότητα» (Καλούδης, 2009). Η συνεχώς αυξανόμενη χρησιμοποίηση νέων τεχνολογιών διάνοιξε νέους ορίζοντες και δρόμους στους δημοσιογράφους. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων για την τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), που έχει συγκροτήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), παρέχει έναν περιεκτικό ορισμό της ΤΝ ως:

«συστήματα λογισμικού (και πιθανώς και υλικού hardware), σχεδιασμένα από ανθρώπους, στα οποία έχει ανατεθεί κάποιος σύνθετος στόχος ή στόχοι. Δεδομένων αυτών των στόχων, τα συστήματα ενεργούν στη φυσική ή στην ψηφιακή διάσταση, αντιλαμβανόμενα το περιβάλλον τους μέσα από την απόκτηση και την ερμηνεία επιλεγμένων αδόμητων και δομημένων δεδομένων. Εκλογικεύουν τη γνώση, επεξεργάζονται τις πληροφορίες που προκύπτουν μέσα από τα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους και αποφασίζουν τις καταλληλότερες ενέργειες για να επιτύχουν τους στόχους που τους έχουν ανατεθεί» (Μαζαράκη, 2019).

Ενώ οι απαρχές της ανάγονται στην Αριστοτέλεια συλλογιστική, ξεκίνησε επίσημα να αποτελεί αντικείμενο έρευνας στη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με αποκορύφωμα το έτος 2023 και την άνοδο των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLM Large Language Model), όπως το ChatGPT, που δημιούργησε μια τεράστια αλλαγή στην απόδοση της ΤΝ και τις δυνατότητές της. Πλέον και κυρίως για το άμεσο μέλλον γίνεται λόγος για την υπερ-νοημοσύνη, δηλαδή, «διάνοια που υπερβαίνει κατά πολύ τις γνωστικές επιδόσεις των ανθρώπων, σε σχεδόν όλους τους τομείς ενδιαφέροντος» (Bostrom, 2016). Η ΤΝ έχει μετατραπεί από μια αφηρημένη ιδέα για πολλούς, σε ένα οικείο εργαλείο που μπορεί να βελτιώσει την εργασία και να δημιουργήσει νέες ιδέες. Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί εκμεταλλεύονται την ΤΝ στη συλλογή, παραγωγή και διανομή ειδήσεων (Αρώνης, 2020).

Αποδεικνύεται ένα εργαλείο απαράμιλλης ισχύος στη δημοσιογραφική φαρέτρα, που έχει τη δυναμική να δημιουργεί τάσεις στην κοινωνία με τις απειλές και τις προκλήσεις που αυτό συνεπάγεται. Σε αυτό το πλαίσιο εγείρονται ερωτηματικά σχετικά με την εφαρμογή της. Αντικαθίσταται τελικά ο δημοσιογράφος; Πώς επηρεάζει η χρήση της ΤΝ τη διαφάνεια και την αξιοπιστία των ειδήσεων; Πώς θα εφαρμόζεται πλέον ο κώδικας δεοντολογίας; Πώς διαχειρίζονται οι εργοδότες των media τη χρήση της ΤΝ; Θα είναι εφικτή η προστασία προσωπικών δεδομένων στην εποχή της ΤΝ;

Συνεκτιμώντας α)τη σημαντικότητα των ερωτημάτων, β) το γεγονός ότι η χρήση της ΤΝ αποτελεί πολύ πρόσφατο επίτευγμα της τεχνολογίας, ειδικά στον χώρο της δημοσιογραφίας στο πλαίσιο της τρέχουσας ελληνικής πραγματικότητας, γ) την έλλειψη πρωτογενών ερευνών που προσεγγίζουν τον χώρο, αλλά και δ) το ενδεχόμενο ανάδειξης νέων, γόνιμων ευρημάτων για περαιτέρω  επιστημονική έρευνα, προσπαθήσαμε να  καταγράφουμε τις απόψεις ενεργών δημοσιογράφων για την κατανόηση των απειλών και των προκλήσεων που  προκύπτουν από τη συνύπαρξη δημοσιογράφου και ΤΝ.

Η έρευνα

Η ποιοτική προσέγγιση εξυπηρετούσε απόλυτα τις ερευνητικές προθέσεις της μελέτης καθώς βασική επιδίωξη της έρευνας αποτέλεσε όχι απλά η καταγραφή δεδομένων αλλά η εστίαση και η ανάδειξη της οπτικής των ερωτώμενων για την ΤΝ (Robson, 2010 Creswell, 2016). Το δείγμα συναποτέλεσαν δώδεκα δημοσιογράφοι με μέσο όρο εμπειρίας είκοσι πέντε έτη σε κλάδους όπως αρχισυντάκτες/τριες ειδήσεων, ενασχόληση με εργατικό και ασφαλιστικό ρεπορτάζ, διευθυντές/τριες ψηφιακών μέσων και Data Protection Officers, εκ των οποίων οι επτά είναι άντρες και οι πέντε γυναίκες. Αξιοποιήθηκε η ημιδομημένη συνέντευξη με ανοιχτές ερωτήσεις ή ατομική εστιασμένη, καθώς διερευνά υποκείμενα κίνητρα με τρόπο που δεν είναι εφικτός με τα ερωτηματολόγια (Cohen, Manion & Morrison, 2008). Η διασφάλιση αξιοπιστίας και εγκυρότητας λειτουργούσε ως γνώμονας σε όλα τα στάδια της έρευνας. Τα ποιοτικά δεδομένα υπέστησαν επεξεργασία και αναλύθηκαν  με βάση τη λογική της  θεματικής ανάλυσης (Braun & Clarke, 2012, p. 57).

Αποτελέσματα Έρευνας: Η θετική και αρνητική επίδραση της τεχνολογίας

Οι συμμετέχοντες στην παρούσα έρευνα συγκλίνουν στην άποψη ότι η ανάπτυξη της ΤΝ επηρεάζει καταλυτικά το δημοσιογραφικό χώρο και τη λειτουργία του. Ωστόσο, για τη δημοσιογραφία εκτιμούν ότι οι αλλαγές δεν έχουν να κάνουν μόνο με την τεχνολογία, αλλά κυρίως  με του ίδιους τους επαγγελματίες και τους ιδιοκτήτες των Μέσων. Επισημαίνουν ότι ο ρόλος της τεχνολογίας είναι καθοριστικός για τη δημοσιογραφική επεξεργασία σε κάθε στάδιό της: από την αρχική ενημέρωση, τη συλλογή της πληροφορίας, την επεξεργασία της, τη μορφή και τον τρόπο μετάδοσής της έως και τον αντίκτυπο που αυτή έχει.  Εντοπίζουν θετικά και αρνητικά σημεία της επίδρασης της τεχνολογίας. Στα θετικά συγκαταλέγουν την ταχύτητα μετάδοσης μιας είδησης σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε διάφορες πηγές με αποτέλεσμα η είδηση να φτάνει από την πηγή στον καταναλωτή σε μηδενικούς χρόνους. Στα αρνητικά συμπεριλαμβάνουν την αναγκαιότητα ελέγχου της πληροφορίας, στοιχείο που η ταχύτητα της τεχνολογίας το καθιστά εξαιρετικά δύσκολο με αποτέλεσμα να συνοδεύεται με εκπτώσεις στην αξιοπιστία των μέσων μαζικής ενημέρωσης μειώνοντας την ποιότητα και την αντικειμενικότητα της είδησης και δημιουργώντας ηθικά διλήμματα για τους ίδιους τους δημοσιογράφους.

Απειλές από τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη δημοσιογραφία

Για τους μισούς από τους ερωτηθέντες η ΤΝ θέτει επ’ αμφιβόλω το επάγγελμα του δημοσιογράφου και την ποιότητα του επαγγέλματος με τη διαμόρφωση μιας γενικευμένης αίσθησης ότι στην παραγωγή περιεχομένου δεν απαιτείται η κριτική σκέψη και το ήθος του ανθρώπινου παράγοντα. Υπάρχει η πεποίθηση ότι η χρήση ΤΝ ισοδυναμεί με μείωση του προσωπικού και πιθανώς αντικατάσταση θέσεων δημοσιογράφων από μηχανές ΤΝ, ειδικά στο τομέα της ροής των ειδήσεων.

Αναφορικά με τη δημιουργία ψευδών ειδήσεων (fake news) η συντριπτική  πλειονότητα των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι σε μια αρρύθμιστη αγορά μέσων ενημέρωσης που έχει ήδη κατακλισθεί από «πειραγμένο» υλικό,  είναι επιβεβλημένος ο έλεγχος και απαραίτητες οι κυρώσεις.

Λίγο λιγότεροι (9 στους 12) συμφωνούν ότι η ΤΝ θα δημιουργήσει νέα προβλήματα στη δημοσιογραφική δεοντολογία καθώς θα ευαισθητοποιήσει τους ευσυνείδητους και ταυτόχρονα θα διασφαλίσει άλλοθι στην ασύδοτη διακίνηση της πληροφορίας. Η χρήση της απαιτεί τη δημιουργία νέων ειδικών κανόνων δεοντολογίας.

Η ενσωμάτωσή της και η κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων του προϊόντος της ΤΝ είναι μια δύσκολη εξίσωση που απαιτεί ωριμότητα συστημάτων και κυβερνοασφάλειας. 

Σχεδόν όλοι (11 στους 12) συγκλίνουν στην άποψη ότι η εμπιστοσύνη προς τον δημοσιογράφο είναι ήδη κλονισμένη και μπορεί να δεχθεί και νέο πλήγμα, αν τελικά εισαχθεί στην καθημερινή πρακτική χωρίς κανόνες.

Επιπλέον έγινε αναφορά στο ζήτημα της ποιότητας των εκπαιδευτικών δεδομένων και  επισημάνθηκε η γλώσσα ως εν δυνάμει εμπόδιο με πιθανά αρνητικά απότοκα.

Προκλήσεις για τη δημοσιογραφία από την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης

8 στους 12 ερωτηθέντες δημοσιογράφους παραδέχτηκαν ότι το θέμα της υπεύθυνης χρήσης  και της διασφάλισης αξιόπιστης είδησης θα απασχολήσει έντονα τον δημοσιογραφικό κλάδο και απάντησαν ότι θα χρειαστεί να τοποθετηθούν βραχυπρόθεσμα δικλείδες ασφαλείας ώστε να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ευθύνης.

Λίγο λιγότεροι (7 στους 12) συμφωνούν ότι ο κώδικας δεοντολογίας και η τήρησή του επαφίεται στον επαγγελματισμό, στην ηθική και στην υπευθυνότητα του εκάστοτε δημοσιογράφου. Είναι σημαντική η δημιουργία νέων ειδικών, επικαιροποιημένων κανόνων δεοντολογίας των δημοσιογραφικών ενώσεων ανά τον κόσμο.

Στο ερώτημα σχετικά με το αν μπορεί να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη του κοινού στη συντριπτική τους πλειοψηφία τόνισαν την υπάρχουσα έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον δημοσιογραφικό χώρο. Οι 7 στους 12 απαντήσαν πως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό καθώς ήδη έχει χαθεί η εμπιστοσύνη στους δημοσιογράφους και πως η ΤΝ ενδεχομένως να διευρύνει το πεδίο αυτής της έλλειψης. Μάλιστα ένας από τους ερωτηθέντες με σαρκαστική διάθεση υποστήριξε ότι αν δεν εμπλεκόταν σε κανένα στάδιο ο άνθρωπος,  μόνη της η μηχανή, ίσως να ήταν πιο αξιόπιστη. Ένας ακόμη με πικρία αποδέχτηκε την τεράστια έλλειψη εμπιστοσύνης καθώς εκτιμά ότι οι δημοσιογράφοι σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τους λειτουργούν πιο πολύ ως υπάλληλοι κάποιου εκδότη, επιχειρηματία, ομάδας ή κόμματος παρά ως λειτουργοί της δημοσιογραφίας εναποθέτοντας τις ελπίδες για κάτι θετικό μελλοντικά στη νέα δημοσιογραφική γενιά. 

Ωστόσο σχεδόν οι μισοί (5 στους 10) έδωσαν θετική απάντηση με προϋποθέσεις, όπως την πάροδο του χρόνου για να διαφανούν τα πρώτα δείγματα αποτελεσμάτων από τη χρήση της ΤΝ, τη ρύθμιση αλλά και την αυστηρή τήρηση του τρόπου με τον οποίο θα «χρησιμοποιείται» η ΤΝ στη δημοσιογραφία και στην παραγωγή ειδήσεων. Επιπλέον αναφέρθηκε ως όρος ότι οι δημοσιογράφοι θα λειτουργούν με δεοντολογικούς κανόνες και θα τηρούν το καθήκον αληθείας.   

Οι περισσότεροι (10 στους 12) ομογνωμούν σε μια απαισιόδοξη άποψη αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων καθώς αποτελεί πρόκληση που θα είναι ακόμα μεγαλύτερη στην εποχή της ΤΝ. Τα εκπαιδευτικά δεδομένα εμπεριέχουν τεράστιο αριθμό προσωπικών δεδομένων ερήμην των υποκειμένων.

Αναφορικά με την αναγκαιότητα επιμόρφωσης  στην ΤΝ για αρμονική συνύπαρξη και δημιουργική ενασχόληση και αποδοτική εξέλιξη όλοι οι συμμετέχοντες συμφωνούν ότι είναι απαραίτητη αν όχι υποχρεωτική. Δύο από τους ερωτηθέντες με ευγενική και χιουμοριστική πλην όμως αυτογνωστική διάθεση βρίσκουν απαραίτητη την επιμόρφωση, πράγμα που καταδεικνύει, σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, η ανεπάρκειά τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις του πρωτοκόλλου συνέντευξης. Ένας άλλος εκτιμά, θέση που διαφαίνεται ότι ασπάζονται και άλλοι συμμετέχοντες, ότι η τριβή και η γνώση της νέας τεχνολογίας αντιπαρέρχεται την καχυποψία της άγνοιας.

Με την επιμόρφωση θα ενισχυθούν οι γνώσεις σε σχέση με την ορθή αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι εφαρμογές αυτές αλλά και σε σχέση με τους κινδύνους που εγκυμονούν. Ένας από τους ερωτηθέντες κατονομάζει ως οργανωτές τα ΜΜΕ και κυρίως την ΕΣΗΕΑ, που τη θεωρεί παρωχημένη. Δύο από τους δημοσιογράφους που απευθυνθήκαμε αναγνωρίζουν την επιμόρφωση ως μια αναγκαία αλλά ακριβή επένδυση. Υποστηρίζουν πως «το κρίσιμο είναι ότι η εκπαίδευση αυτή δεν αφορά μόνο στα γνωστά δημοσιογραφικά ζητήματα υπό το πρίσμα της τεχνολογίας αλλά είναι ένα νέο σύνολο γνωστικού αντικειμένου που περιγράφεται από τη γνώση της γλώσσας, τη γνώση της γλώσσας προγραμματισμού ή τη γλώσσα προτροπής στις μηχανές ΤΝ, τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο, τα προσωπικά δεδομένα στο ψηφιακό περιβάλλον και πάντως στα ζητήματα κυβερνοασφάλειας»  Ειδικά ο δημοσιογραφικός χώρος «λόγω απειλών και στρατηγικών αγωγών είναι από τους πρώτους που πρέπει να οχυρώσουν το προσωπικό τους ψηφιακό καταφύγιο». Όπως επισημαίνει: «Είναι πρωταρχικής σημασίας η εκπαίδευση και η επιμόρφωση όλων στις νέες τεχνολογίες. Δυστυχώς οι ψηφιακώς καθυστερημένοι θα γίνονται όλο και πιο καχύποπτοι με την τεχνολογία, κάτι που ήδη συμβαίνει».

Στην ερώτηση, τι μπορούν να κάνουν οι δημοσιογράφοι το οποίο δεν μπορεί να το κάνει η ΤΝ οι 8 στους 12 συμφωνούν ότι το ρεπορτάζ στην πηγή της είδησης, η επιτόπια έρευνα με φυσική παρουσία μπορεί να διεξαχθεί μόνο από τον δημοσιογράφο καθώς έχει τη δυνατότητα να «καλλιεργεί» την κατάλληλη σχέση με τις «πηγές», αυτή τη σχέση που οδηγεί στην παραγωγή ειδήσεων.  Οι μισοί από τους ερωτηθέντες έδωσαν έμφαση στην ικανότητα του ανθρώπου να κρίνει, να αξιολογεί, να επαληθεύει μια είδηση, όπως επίσης δύο από τους ερωτηθέντες θεωρούν ότι ο δημοσιογράφος δεν γράφει μηχανιστικά και φέρει την ευθύνη της είδησης. Ένας συνάδελφός τους εμφατικά τόνισε ότι η ΤΝ ασχολείται με προϋπάρχουσα γνώση και ο δημοσιογράφος ασχολείται με τη δημιουργία νέας γνώσης (Σ7). Όλα αυτά με την προϋπόθεση, όπως σχολίασε ένας από τους ερωτηθέντες, οι δημοσιογράφοι να γίνουν πιο άνθρωποι από τις μηχανές, να μη γράφουν μηχανιστικά και καθ’ υπαγόρευσιν (ανθρώπων ή μηχανών).

Συμπεράσματα

Είναι γεγονός ότι η τεχνολογία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην κοινωνική καθημερινότητα όσο και στην καθημερινότητα της δημοσιογραφίας. Η ανάπτυξη της ΤΝ κάνει ακόμη πιο εύκολη και άμεση τη δουλειά του δημοσιογράφου. Η αυτοματοποίηση κάποιων εργασιών, η ταχύτητα στη μετάδοση της είδησης καθώς και η δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε διάφορες πηγές  εξυπηρετούν το δημοσιογραφικό έργο. Ωστόσο η αναγκαιότητα ελέγχου της πληροφορίας, πράγμα που η ταχύτητα της τεχνολογίας το καθιστά εξαιρετικά δύσκολο, συνοδεύεται με εκπτώσεις στην αξιοπιστία των μέσων μαζικής ενημέρωσης μειώνοντας την ποιότητα και την αντικειμενικότητα της είδησης και δημιουργώντας ηθικά διλήμματα για τους ίδιους τους δημοσιογράφους. Το ζητούμενο, σύμφωνα και με τα λεγόμενα του Beckett (2019), αλλά και των συμμετεχόντων στην έρευνα, είναι κατά πόσο θα επιτευχθεί η προσεκτική διαχείριση για την διατήρηση των επαγγελματικών και ηθικών αρχών στο χώρο της ενημέρωσης.

Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι είναι ασαφής η έννοια της ΤΝ καθώς αρκετοί αγνοούν τον τρόπο εφαρμογής της. Ωστόσο όμως κατανοούν ότι πρόκειται για μια  δομική ευκαιρία εξέλιξης που όμως, αν χαθεί στο όνομα της αμεσότητας και της ευκολίας, μπορεί να αποσαρκώσει τα media από τον ανθρώπινο παράγοντα.

Το ChatGPT είναι η εφαρμογή που έχει χρησιμοποιηθεί προς το παρόν περισσότερο  στο πλαίσιο της δημιουργίας κειμένου, στο rewriting ειδήσεων, στην κατασκευή φωτογραφιών, στην πλατφόρμα της Adobe κατά την έκδοση μιας εφημερίδας, στην επεξεργασία ήχου και εικόνας αφού προσφέρεται για καθημερινή χρήση. 

Επιπλέον ένα μεγάλο ποσοστό, ειδικά ατόμων με πολλά χρόνια προϋπηρεσίας στον κλάδο, έχει ανταγωνιστική σχέση με την ΤΝ, καθώς καμία μηχανή δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον δημοσιογράφο στην αναζήτηση της πρωτογενούς είδησης. Σε αυτό συμβάλλει το γεγονός της απουσίας ή ανεπάρκειας κατάλληλης τεχνολογικής υποδομής στον χώρο εργασίας. Εκτιμάται ότι παρόλο που η ΤΝ στην εποχή της τεχνολατρείας είναι δέλεαρ αλλά προκαλεί και δέος, κάποιοι ιδιοκτήτες κυρίως διαδικτυακών ιστοσελίδων θα χρησιμοποιήσουν διάφορες μορφές της ΤΝ όταν πειστούν ότι αποτελεί μια κερδοφόρα επένδυση.

Το θέμα, το οποίο αναδείχθηκε και στο θεωρητικό μέρος μέσα από την έρευνα της Blind (2024) και  επιβεβαιώθηκε από τις απόψεις των συμμετεχόντων, είναι ότι απειλείται το επάγγελμα του δημοσιογράφου και η ποιότητα του επαγγέλματος με τη διαμόρφωση μιας γενικευμένης αίσθησης ότι στην παραγωγή περιεχομένου δεν απαιτείται η κριτική σκέψη και το ήθος του ανθρώπινου παράγοντα. Η απουσία ανθρώπινης επόπτευσης στην παραγωγή, για παράδειγμα, μεγάλου όγκου αυτοματοποιημένου περιεχομένου πλήττει την αξιοπιστία των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ γενικότερα και αποσταθεροποιεί την ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη του κοινού. Υπάρχει η πεποίθηση ότι η χρήση ΤΝ ισοδυναμεί με μείωση του προσωπικού και πιθανώς αντικατάσταση θέσεων δημοσιογράφων από μηχανές ΤΝ, ειδικά στον τομέα της ροής των ειδήσεων. Η ΤΝ θα αποτελέσει πραγματική απειλή  αν συνοδευτεί από αλόγιστη χρήση και όταν ο δημοσιογράφος χάσει ο ίδιος τους ηθικούς φραγμούς του.

Η δημιουργία ψευδών ειδήσεων (fake news) είναι ένα γεγονός το οποίο με τη χρήση ΤΝ είναι αναπόφευκτο.  Ο αλγόριθμος θα αναπαράγει με μηχανιστικό τρόπο επιλεκτικά ειδήσεις και η αυτοματοποίηση των αποτελεσμάτων μπορεί να συμβάλει στην διάδοση ψευδεπίγραφων ή αναληθών ειδήσεων ειδικά στην αρρύθμιστη αγορά μέσων ενημέρωσης που έχει ήδη κατακλισθεί από «πειραγμένο» υλικό. Πρόκειται για απόψεις που ταυτίζονται με αυτές των Olan, Jayawickrama, Arakpogun, Suklan, & Liu (2022).

Προτάθηκε η δημιουργία ενός μοντέλου που να μπορεί να συγκεντρώσει έναν όγκο εκπαιδευτικού περιεχομένου με υψηλά ποσοστά εγκυρότητας και ποιότητας. Απαιτείται αδιάληπτος έλεγχος και μια συνεχή διαδικασία φιλτραρίσματος των αυτοματοποιημένων αποτελεσμάτων και επιπλέον απαραιτήτως κυρώσεις που θα εφαρμόζονται άτεγκτα για όλους ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η διάδοση ψευδών ειδήσεων.

Η ΤΝ θα δημιουργήσει νέα προβλήματα στη δημοσιογραφική δεοντολογία καθώς θα ευαισθητοποιήσει τους ευσυνείδητους και ταυτόχρονα θα διασφαλίσει άλλοθι στην ασύδοτη διακίνηση της πληροφορίας. Είναι σημαντικό όμως για να είναι αποτελεσματική η τήρηση της ηθικής δεοντολογίας πλην του ελέγχου από αρμόδιους φορείς και η δημιουργία νέων ειδικών, επικαιροποιημένων κανόνων δεοντολογίας των δημοσιογραφικών ενώσεων ανά τον κόσμο, ώστε η χρήση της να ενσωματωθεί αρμονικά και αποδοτικά στο δημοσιογραφικό επάγγελμα.

Έντονα απαισιόδοξη άποψη καταγράφεται αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και αποτελεί πρόκληση που θα είναι ακόμα μεγαλύτερη στην εποχή της ΤΝ. Τα εκπαιδευτικά δεδομένα εμπεριέχουν τεράστιο αριθμό προσωπικών δεδομένων ερήμην των υποκειμένων. Η συνεργασία αρμόδιων φορέων και παγκόσμιες συμφωνίες αλληλοεξυπηρέτησης συμφερόντων με γνώμονα όμως τη δημοσιογραφική δεοντολογία, ενδεχομένως να αποδώσει.

Το θέμα της υπεύθυνης χρήσης αναμένεται να απασχολήσει έντονα τον δημοσιογραφικό κλάδο τα επόμενα χρόνια και θα χρειαστεί να τοποθετηθούν βραχυπρόθεσμα δικλείδες ασφαλείας ώστε να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ευθύνης. Δείχνει επιτακτική η ανάγκη συνεργασίας της ΕΣΗΕΑ με τους ιδιοκτήτες των μέσων και τις  αρμόδιες υπηρεσίες για τη θέσπιση κανόνων γύρω από τη χρήση της ΤΝ με στόχο  να αποφευχθούν φαινόμενα αλλοίωσης των ειδήσεων και της ενημέρωσης.

Πρωταρχική δουλειά ενός δημοσιογράφου είναι η αναζήτηση πληροφοριών. Η αναζήτηση δεν γίνεται μόνο στα site αλλά στον δρόμο εκεί που λαμβάνει χώρα η είδηση την δεδομένη χρονική στιγμή. Μόνο ο δημοσιογράφος έχει τη δυνατότητα να «καλλιεργεί» την κατάλληλη σχέση με τις «πηγές», αυτή τη σχέση που οδηγεί στην παραγωγή ειδήσεων, την ικανότητα να κρίνει, να αξιολογεί, να επαληθεύει.

Είναι υποχρεωτικό λοιπόν να παρέχεται στους δημοσιογράφους η απαιτούμενη εκπαίδευση για το νέο τεχνολογικό μέσο. Η τριβή και η γνώση της νέας τεχνολογίας αντιπαρέρχεται την καχυποψία της άγνοιας. Η ΤΝ ασχολείται με την προϋπάρχουσα γνώση και ο δημοσιογράφος ασχολείται με τη δημιουργία νέας γνώσης. Η ΤΝ δεν μπορεί να έχει κριτική σκέψη, να αναπτύξει ιδέες όπως η φαντασία του ανθρώπου και αυτό θα ξεχωρίζει πάντα τον δημοσιογράφο και τον άνθρωπο από τη μηχανή. Αρκεί οι δημοσιογράφοι να γίνουν πιο άνθρωποι από τις μηχανές, να μη γράφουν μηχανιστικά και καθ’ υπαγόρευσιν (ανθρώπων ή μηχανών). Η δημοσιογραφία απαιτεί και μυαλό και καρδιά και ψυχή, απαιτεί την ενεργοποίηση των αισθήσεων για να γίνονται αντιληπτά όχι μόνο τα προφανή αλλά και τα λανθάνοντα, κάτι που δεν έχει η τεχνητή νοημοσύνη. Οι λύσεις είναι αρκετές. Ας παντρέψουμε αρμονικά τη μηχανή με τον άνθρωπο με επίκεντρο τον άνθρωπο, τις αξίες, το ήθος, την ηθική και όχι αποκλειστικά το οικονομικό συμφέρον. Άλλωστε τα όρια και στη μηχανή τα βάζει ο ανθρώπινος παράγοντας.

Βιβλιογραφία

Beckett, C. (2019). New powers, new responsibilities: A global survey of journalism and artificial intelligence. London: LSE, Polis Journalism, and Society, Google News Initiative.

“Blind”, Accessed: Jan. 24, 2024. [Online]. Διαθέσιμο σε: https://www.bild.de/

Bostrom, N. (2016). Superintelligence Paths, Dangers, Strategies. Oxford Univeristy Press.

Brown, D. & Brooks, L. (1991). Career Counseling Techniques. Toronto: Allyn and Bacon.

Cohen, L. and Manion, L. (1992). Research methods in education (3rd edition). London: Routledge.

Μαζαράκη, Δ. (2019). Η τεχνητή νοημοσύνη και η επικοινωνία στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Η ρηματική κατασκευή της τεχνητής νοημοσύνης ως μέσο επηρεασμού της κοινής γνώμης. Διπλωματική Εργασία επιπέδου Master. Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ανακτημένο στις 20-02-2024 από: https://kypseli.ouc.ac.cy/bitstream/handle/11128/4254/%CE%95%CE%94%CE%9C2019-00040.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Olan, F., Jayawickrama, U., Arakpogun, E. O., Suklan, J., & Liu, S. (2022). Fake news on social media: the Impact on Society. Information Systems Frontiers, 1-16.