Πλαισίωση και πολιτική οικονομία του Ελληνικού Τύπου: Η δημοσιογραφική κάλυψη των μνημονίων

Οι τρεις δανειακές συμβάσεις που υπέγραψαν οι Ελληνικές κυβερνήσεις με τους δανειστές (2010-2015) αποτελούν ένα από τα κορυφαία πολιτικά ζητήματα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης. Τα μνημόνια έφεραν αρκετές φορές την Ελλάδα στην κορυφή της ατζέντας της Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας επικαιρότητας, αλλά προκάλεσαν και το ενδιαφέρον των επιστημόνων της επικοινωνίας.Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην αναπαράσταση της Ελλάδας στα διεθνή μέσα, αλλά και στον αντίκτυπο που είχε η κρίση στα Μέσα Ενημέρωσης και τη δημοσιογραφία της χώρας. Αντίθετα, το παρόν άρθρο εστιάζει στην κάλυψη των τριών μνημονίων από τον Ελληνικό Τύπο, καθώς και την επιρροή που είχαν στη δημοσιογραφική διαδικασία παραγωγής περιεχομένου οι σχέσεις μεταξύ της δομής του Τύπου και της δομής της πολιτικής.

Advertisements

Ελληνικά Μέσα ενημέρωσης: το παράδοξο σπιράλ αξιοπιστίας

Πριν 30 χρόνια, η σχέση ανάμεσα στους πολίτες και τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως τα ιδιωτικά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ειδυλλιακή. Οι πολίτες εγκατέλειπαν τα κρατικά μέσα και στράφηκαν αρχικά στην ιδιωτική ραδιοφωνία και μετέπειτα στην ιδιωτική τηλεόραση. Σταδιακά όμως, αυτή η σχέση έχασε τη μαγεία της. Η εμπιστοσύνη χρησιμοποιείται συχνά για να σκιαγραφηθούν οι σχέσεις με την πάροδο του χρόνου μεταξύ δύο πλευρών. Στην πράξη, η εμπιστοσύνη ενέχει πολλά συστατικά στοιχεία προερχόμενα από κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, από την αγάπη και τη σύνδεση παιδιού – γονέων έως την πολιτική συμμετοχή και ούτω καθεξής.

Η μετάβαση των ΜΜΕ στην ψηφιακή εποχή

Η βασική κρίση της δημοσιογραφίας, όμως, δεν αφορά τα επιχειρηματικά μοντέλα, την ποιότητα, την ηθική ή την αξιοπιστία. Είναι ότι η είδηση, η καρδιά της δημοσιογραφίας χάνει τη σημασία της κι επομένως την εμπορική της αξία. Η πρόκληση για τη δημοσιογραφία στα επόμενα χρόνια είναι να την επανεφεύρουμε, να διαφέρει από την απλή καταγραφή της είδησης, να αντιστέκεται στην αποπλάνηση της προπαγάνδας και τη σαγήνευση της διασκέδασης, να εγκαταλείψει τα τουιτ και τα λάικ και να επιστρέψει στο ρεπορτάζ. Κι αυτό μόνον με τη συνεχή επιμόρφωση και αναζήτηση γνώσης εκ μέρους των δημοσιογράφων μπορεί να επιτευχθεί. Αν και δεν έχει αναδυθεί ένα νέο μοντέλο στο πεδίο των μέσων ενημέρωσης, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνει πραγματικότητα. Τούτο άλλωστε συνιστά η ιστορία της διεθνούς δημοσιογραφίας. Τόσο στην περίπτωση της έλευσης της ραδιοφωνίας, όσο και της τηλεόρασης η δημοσιογραφία και οι δημοσιογράφοι ανασυντάχτηκαν και επανάκαμψαν. Άλλωστε χωρίς αυτούς η κοινωνία δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον εαυτό της ούτε να συγκροτήσει νόημα από τα δρώμενα.

Η διαρκής επέλαση των ριάλιτι

Το Survivor, τοποθετούμενο στον πυρήνα της πολιτικής οικονομίας των μέσων επικοινωνίας, δεν αποτελεί απλώς σύμπτωμα της υπάρχουσας παθολογίας του τηλεοπτικού πεδίου όπου η λογική της αγοράς κυριαρχεί, αλλά κάτι περισσότερο. Επιβεβαιώνει ότι στις μέρες μας και παρά την ραγδαία άνοδο του διαδικτύου και τη σύγκλιση των μέσων επικοινωνίας η τηλεόραση εξακολουθεί να αποτελεί το πεδίο της κοινής μας αναφοράς, τη φαντασιακή μας πλατεία που υποκαθιστά την κοινωνική πραγματικότητα.

Ο Τύπος ως «Αντίπαλος»

Η εχθρική σχέση μεταξύ των πολιτικών και των μέσων ενημέρωσης σε πολλές χώρες, ιδίως σε όσες υφίστανται οικονομική, πολιτική, αλλά και πολιτιστική κρίση, δεν είναι τόσο καινούργια, όσο υποστηρίζεται. Στην πράξη, είναι τόσο παλιά, όσο και η ίδια η σύγχρονη δημοκρατία. Όμως, η διαπάλη για την υπεροχή μεταξύ των πολιτικών, δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης έχει οδηγήσει σε μια καθόλου ευνοϊκή κάλυψη και σχολιασμό της πολιτικής και ίσως, επακόλουθα, στην αύξηση του κυνισμού των πολιτών απέναντι τόσο στους πολιτικούς, όσο και στα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους. Τα νέα μέσα ενημέρωσης δεν διαφέρουν στην ουσία από τα παλαιότερα, στην πράξη λειτουργούν με γνώμονα τα ίδια, αν και κεκαλυμμένα οικονομικά κίνητρα και η δημόσια δυσαρέσκεια έχει απογειωθεί, καθώς πολλαπλασιάζεται από «post» σε «post» και τα συνακόλουθα like. Αν και το μέλλον της πολιτικής επικοινωνίας δεν είναι προδιαγεγραμμένο, υπάρχουν λόγοι τόσο για αισιοδοξία, όσο και για ανησυχία.

Digital Humanities και διαδίκτυο: Η ανάδυση της ψηφιακής παράδοσης

Πέρα από την παραγωγή «λόγου» και τη συγκρότηση κοινωνικών ταυτοτήτων, η επιρροή του διαδικτύου είναι εμφανής και στον τρόπο με τον οποίο οι ανθρωπιστικές επιστήμες «εκσυγχρονίζονται», συμπλέουν με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα και δημιουργούν νέες περιοχές έρευνας, όπως εκείνη των Digital Humanities.

Αναζητώντας την επιβίωση

Καθώς το τοπίο της ενημέρωσης κατακερματίζεται, τα μεγάλης εμβέλειας μέσα ενημέρωσης βρίσκονται σε καθεστώς μόνιμης αμφισβήτησης. Όμως τα περισσότερα ψηφιακά μέσα, ιδίως στην Ελλάδα, θα ήταν άχρηστα χωρίς το πρωτότυπο περιεχόμενο των παραδοσιακών ΜΜΕ. Οι εφημερίδες δεν πρέπει να ανησυχούν για τον ανταγωνισμό από τα κοινωνικά μέσα, αλλά να εστιάσουν στην παραγωγή περιεχομένου, κάτι που ξέρουν καλύτερα από όλους.