Ψευδείς ειδήσεις στην υγεία και η αποδόμηση της επιστημονικής αυθεντίας: Η συνεργασία δημοσιογράφων και ειδικών ως αντίδοτο στην παραπληροφόρηση

Η ευρεία χρήση των διαδικτυακών πηγών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιλαμβάνει μια σειρά από πλεονεκτήματα για το κοινό, την ίδια στιγμή όμως, κρύβει σημαντικούς κινδύνους και προκλήσεις που μπορεί να έχουν επιζήμια αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία. Η πανδημία τoυ κορωνοϊού οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην αναβίωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος, καθώς η διστακτικότητα των πολιτών απέναντι στα προσφάτως αναπτυχθέντα εμβόλια εντάθηκε από τη διασπορά ψευδών ισχυρισμών και θεωριών συνωμοσίας στα ΜΚΔ.  Ο καταιγισμός παραπλανητικών και ψευδών ειδήσεων ισχυρισμών σχετικά με την προέλευση του ιού, τη σύσταση των εμβολίων και τα κίνητρα του εμβολιασμού εξελίχθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια αμφισβήτησης της επιστημονικής γνώσης και αποδόμησης της αξιοπιστίας των ειδικών. Εξάλλου, στην εποχή της μετα-αλήθειας οι ισχυρισμοί σπανίως υποβάλλονται στην βάσανο της επιστήμης, αρκεί να μπορούν να προσαρτώνται αποτελεσματικά στις συναισθηματικές ανάγκες και τις υποκειμενικές πεποιθήσεις των πολιτών, ενισχύοντας έτσι τη δυσπιστία έναντι της επιστημονικής κοινότητας. Αν και πολλά έχουν γραφτεί για τον τρόπο που παρουσιάστηκε η πανδημία στα ΜΜΕ και τις συνέπειες αυτής της πλαισίωσης στις στάσεις του κοινού,  η μελέτη της συνεργασίας των ειδικών με τα ΜΜΕ για την αποτελεσματική επικοινωνία των μηνυμάτων υγείας παραμένει περιορισμένη ή υποβαθμισμένη στην ευρύτερη συζήτηση.

Τα μέσα ενημέρωσης σε ένα μεταβαλλόμενο ψηφιακό τοπίο

Εκδόθηκε η νέα έκθεση Digital News Report 2025 από το Ινστιτούτο Ρόιτερ, η οποία επιβεβαιώνει ότι η ενημέρωση εισέρχεται σε μια νέα, πολυεπίπεδη εποχή. Αν και οι προκλήσεις είναι πολλές – από την κυριαρχία των πλατφορμών και την πολιτική πόλωση έως την τεχνητή νοημοσύνη – παραμένει ζωτική η ανάγκη για έγκυρη, ανεξάρτητη και τεκμηριωμένη δημοσιογραφία. Το κοινό, παρά τις αλλαγές, εξακολουθεί να στρέφεται στις αξιόπιστες πηγές όταν πραγματικά χρειάζεται να γνωρίζει τι συμβαίνει. ο κοινό ανησυχεί για την παραπληροφόρηση, με τους influencers και τους πολιτικούς να θεωρούνται οι κύριες πηγές ψευδών ειδήσεων. Πολλοί πολίτες δηλώνουν ανασφάλεια σχετικά με την ικανότητά τους να διακρίνουν αληθινές από ψευδείς ειδήσεις. Την ίδια στιγμή, παραμένει έντονη η διχογνωμία για τον ρόλο των πλατφορμών στον έλεγχο του περιεχομένου.
Παρά τις προκλήσεις, το κοινό εξακολουθεί να στρέφεται προς αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης και δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς όταν χρειάζεται επιβεβαίωση ή διευκρίνιση πληροφοριών.

Προκλήσεις και απειλές της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοσιογραφία

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης που καθορίζει τη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου. Στον δημοσιογραφικό χώρο η ενσωμάτωσή της έχει συνδεθεί με επαναστατικές αλλαγές, θετικές αλλά και αρνητικές, στη διαδικασία συλλογής, επεξεργασίας, ανάλυσης και παρουσίασης της είδησης. Η χρήση της, λόγω των τεράστιων δεδομένων που αντλεί από δισεκατομμύρια διαφορετικές πηγές σε ελάχιστο χρόνο, επιτρέπει αφενός ταχύτερη ανακάλυψη ειδήσεων και αφετέρου δημιουργία αυτόματων αρθρογραφικών περιεχομένων με αμφίβολη αξιοπιστία και εγκυρότητα. Οι δημοσιογράφοι παρακολουθούν και προσπαθούν να αντιληφθούν το νέο εργαλείο που τους παρέχεται έχοντας ερωτηματικά για το αν είναι απειλή ή ευκαιρία για το δημοσιογραφικό έργο με ταυτόχρονη προστασία των προσωπικών δεδομένων αλλά και περιφρούρηση των κανόνων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και ηθικής. Βασική επιδίωξη της μελέτης ήταν να διερευνηθούν και να αποτυπωθούν οι απόψεις δημοσιογράφων αναφορικά με τις απειλές και προκλήσεις που εκτιμούν ότι ελλοχεύουν από την εφαρμογή και αξιοποίηση της ΤΝ στη δημοσιογραφία. Βασιζόμενοι σε ένα δείγμα δώδεκα δημοσιογράφων με πλούσια εμπειρία και ενεργό παρουσία στο δημοσιογραφικό χώρο, αναδείξαμε τις βασικές εξελίξεις στο πεδίο με αφορμή την χρήση της ΤΝ. Από τη σχετική συζήτηση, που βασίστηκε σε δομημένο ερωτηματολόγιο ανοιχτού τύπου, αναδείχτηκε η μελέτη οδηγήθηκε σε πλήθος τεκμηριωμένων απόψεων αναφορικά με τις απειλές αλλά και τις προκλήσεις που συνοδεύουν την παρουσία της ΤΝ στη δημοσιογραφία