Της Ιουλίας Ντάγκα

Στα τέλη του 20^ου αιώνα το Διαδίκτυο «εισέβαλε» στην ζωή μας και άλλαξε τον τρόπο επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και σχέσεων. Εξαιτίας της διάδοσης των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών παρατηρείται καταιγισμός πληροφοριών. Συγχρόνως οι τεχνολογίες αυτές έχουν εκμηδενίσει τον χρόνο και την απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους, παρέχοντας υπηρεσίες, με τις οποίες μπορούμε να οργανώνουμε καλύτερα την εργασία μας και την κοινωνική μας ζωή, αρκεί να διαθέτουμε σύνδεση με το Διαδίκτυο. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση σε αμέτρητες ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά μηνύματα ή ακόμα μπορούν να διεκπεραιώνουν διαδικτυακά διάφορες υπηρεσίες.

Εάν το Διαδίκτυο ήταν η μεγάλη τεχνολογική επανάσταση στα τέλη του 20ου αιώνα, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things – ΙοΤ) θα είναι αυτή που θα αλλάξει για πάντα τον κόσμο, όπως τον ξέρουμε, μέσα στον 21ο αιώνα. Τον όρο Διαδίκτυο των Πραγμάτων εισήγαγε το 1999 ο Βρετανός πρωτοπόρος της τεχνολογικής έρευνας Κέβιν Άστον[1]. Μέχρι πρόσφατα η παροχή πληροφοριών στο διαδίκτυο ήταν και ακόμη είναι άμεσα εξαρτημένη από τους ανθρώπους. Ο Άστον οραματίστηκε την αυτόνομη, αυτοματοποιημένη παροχή της πληροφορίας από τα ίδια τα αντικείμενα καθιστώντας περιττή την ανθρώπινη παρέμβαση. Το σκεπτικό  του στηρίζεται στην πεποίθηση των χρηστών, ότι η τεχνολογία όχι μόνο μπορεί να κάνει τη ζωή τους ευκολότερη, κάτι το οποίο συμβαίνει ως τώρα, αλλά δίνει και τη δυνατότητα στους χρήστες να μπορούν να πραγματοποιούν ό,τι επιθυμούν, αναφορικά με τον τρόπο ζωής και την εργασία τους. Άλλωστε, το ΙοΤ λειτουργεί ως πρόκληση στην επιχειρηματικότητα παρέχοντας μεγάλες ευκαιρίες δραστηριοποίησης στις μεταφορές. Το Σύστημα Ευφυών Μεταφορών (ITS) αξιοποιείται στους οδικούς άξονες και γενικότερα στο οδικό δίκτυο.

Το ΙοΤ αποτελεί εφαρμογή των τεχνολογιών του Διαδικτύου και χρησιμοποιεί συστήματα αναγνώρισης ραδιοσυχνοτήτων RFID για ασύρματη σύνδεση. H τεχνολογία  RFID (ή ραδιοσυχνική αναγνώριση) είναι ουσιαστικά «μια εφαρμογή που χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση αντικειμένων με χρήση ραδιοκυμάτων σε συσκευές που είναι τοποθετημένες σε αντικείμενα πομποδέκτες» (ΕΕΤΤ, 2008). Πρακτικά οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πιστωτικές κάρτες, σε βιβλιοθήκες, ταυτότητα, διπλώματα οδήγησης κλπ. Η αρχή έγινε από το ασύρματο Διαδίκτυο, τις συσκευές με Wi-Fi δυνατότητες και ενσωματωμένους αισθητήρες, όπως τα smart phones και φθάνουμε σήμερα στη λογική του IoΤ, όπου συνδέονται οι συσκευές με το Διαδίκτυο αλλά και μεταξύ τους. Το IoΤ άρχισε να υλοποιείται με την σαρωτική ψηφιοποίηση των μηχανών IoΤ και την παραγωγή μεγάλου όγκου δεδομένων[2], αφού υλοποιείται σε πολλές εφαρμογές σχετικές με αγορές και υπηρεσίες ή ακόμα τελειοποιεί και παλαιότερες εφαρμογές. Εφόσον οι συσκευές έχουν τσιπ μπορούν να συνδεθούν με το Διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να «παράγονται» έξυπνες διασυνδεδεμένες συσκευές, οι οποίες θα λειτουργούν αυτόνομα, εξαιτίας των ασύρματων συνδέσεων, θα αυτοελέγχονται, θα αυτορυθμίζονται και θα αυτοεπισκευάζονται, με άμεση συνέπεια τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών, η οποία θα βασίζεται στην αλληλεπίδραση του ατόμου με το τεχνολογικό περιβάλλον.

Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων αποτελεί ένα νέο εγχείρημα στο χώρο της τεχνολογίας,  που αφορά στη σύνδεση διαφόρων μικρών και μεγάλων συσκευών ή ακόμα και οχημάτων με ενσωματωμένους αισθητήρες και εξοπλισμό διασύνδεσης τόσο μεταξύ τους όσο και με τον κατασκευαστή,  με τη δική τους διεύθυνση ΙΡ,  για να λαμβάνουν και να μεταδίδουν σχετικά δεδομένα, με στόχο την παροχή πλήθους υπηρεσιών στους χρήστες. Ουσιαστικά είναι ένα  αναπτυσσόμενο δίκτυο, το οποίο δύναται να ολοκληρώνει εργασίες, χωρίς κάποιος να ασχολείται με αυτές. Πρόκειται για τεχνολογική εξέλιξη, με την οποία επιτυγχάνεται ηλεκτρονική σήμανση κάθε είδους αντικειμένων παρέχοντας ηλεκτρονική ταυτότητα σε αυτά, ώστε να γίνονται αναγνωρίσιμα και ανιχνεύσιμα, παρέχοντας την δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των αντικειμένων.  Με αυτό τον τρόπο οι χρήστες δε θα λειτουργούν ως ενδιάμεσοι της υπηρεσίας εντοπισμού κάποιου αντικειμένου αλλά το ίδιο το αντικείμενο θα αλληλεπιδρά άμεσα και γρήγορα με το πληροφοριακό σύστημα, με το οποίο «σχετίζεται».

Λειτουργικό κλειδί της νέας εφαρμογής είναι η χρήση ηλεκτρονικών τσιπ, που χρησιμοποιούν την τεχνολογία αναγνώρισης (RFID), τα οποία πλέον παράγονται μαζικά και με χαμηλό κόστος και  έχουν τη δική τους ηλεκτρονική ταυτότητα, καθώς ενσωματώνονται στα αντικείμενα[3], δημιουργώντας μια νέα δυναμική στην καθημερινότητα. Με αυτό τον τρόπο τα αντικείμενα μπορούν όχι μόνο να αντιληφθούν το περιβάλλον, αλλά και να επικοινωνούν, με αποτέλεσμα την κατανόηση των προβλημάτων και την εξεύρεση λύσεων για αυτά.

Μελλοντικά μια έξυπνη συσκευή, η οποία δεν προσδιορίζεται μόνο από την ποιότητά της αλλά και από την δυνατότητα παροχής υπηρεσιών μέσω διαδικτύου, θα έχει τη «νοημοσύνη» να μπορεί να αυτοελέγχεται και να συντελεί από μόνη της στην οποιαδήποτε απαιτούμενη επισκευή. Αυτή είναι η νέα διάσταση της τεχνολογίας, ότι αυτά τα φυσικά συστήματα πληροφοριών εφαρμόζονται χωρίς να είναι απαραίτητη η ανθρώπινη συμμετοχή και στοχεύουν στην αυτοματοποίηση και βελτίωση των διαδικασιών ακόμα και στις πιο εξειδικευμένες εφαρμογές όπως τα apps των smart phones που ρυθμίζουν τα συστήματα θέρμανσης από απόσταση. Επιπρόσθετο  παράδειγμα από το μέλλον είναι οι «έξυπνες» πόλεις, όπου θα μπαίνουν στην καθημερινότητά μας από ηλεκτρικές συσκευές και αυτοκίνητα, έως βιβλία και τρόφιμα, που χάρη σε ενσωματωμένους ηλεκτρονικούς αισθητήρες θα έχουν τη δική τους διεύθυνση ΙΡ, θα λαμβάνουν πληροφορίες από το περιβάλλον και θα αλληλεπιδρούν. Σταδιακά σε αυτές θα γίνει εφικτή, μέσω αυτής της τεχνολογίας, η άμεση απόκτηση και ανάλυση πληροφοριών, οι οποίες θα συμβάλλουν λ.χ. στη ρύθμιση της κυκλοφορίας και αποσυμφόρησης στους δρόμους ή στην αποτελεσματικότερη λειτουργία των δικτύων ύδρευσης και ηλεκτροδότησης.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό, πως η εξέλιξη σημαντικών τομέων της καθημερινότητας των ανθρώπων λαμβάνει μια άλλη διάσταση -για την ακρίβεια έχει ήδη αρχίσει-, καθώς σύντομα, τα αυτοκίνητά μας, τα σπίτια μας, οι μεγάλες συσκευές μας και ακόμη και οι δρόμοι των πόλεων θα συνδέονται στο Διαδίκτυο -δημιουργώντας αυτό το δίκτυο αντικειμένων που ονομάζεται Internet of Things αποτελούμενο από εκατομμύρια αισθητήρες και συσκευές που παράγουν συνεχείς ροές δεδομένων, δημιουργώντας τις ικανές συνθήκες για καινούριες τεχνολογικές εφαρμογές. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 θα είναι συνδεδεμένες 50 εκατομμύρια συσκευές[4]. Το IoT χαρακτηρίζεται από βασικές παραμέτρους, όπως τα πράγματα (αντικείμενα), τα δίκτυα επικοινωνιών που τα συνδέουν και τα υπολογιστικά συστήματα τα οποία χρησιμοποιούν τα δεδομένα που ρέουν προς και από τα αντικείμενα. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τις φορητές συσκευές,  έξυπνα μηχανήματα, ευφυή δίκτυα, έξυπνη πόλη κ.ά., που μπορούν να συνδέσουν τον πραγματικό με τον ψηφιακό κόσμο, τον φυσικό με τον ηλεκτρονικό και να διαφοροποιήσουν τις καταναλωτικές συνήθειες.

Για να καταστεί χρήσιμο το ΙοΤ, χρειάζεται και τα απαραίτητα «Analytics των Πραγμάτων» (Analytics of Things). Αυτό σημαίνει νέα προσέγγιση στη διαχείριση και ενοποίηση των δεδομένων, καθώς και νέους τρόπους στην ανάλυση δεδομένων συνεχούς ροής. Η υλοποίηση του ΙοΤ απαιτεί την πρόσβαση στο διαδίκτυο ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, καθώς και ταυτόχρονη χρήση των τεχνολογιών (social, information, mobile και cloud) και γενικότερα εξελίξεις στα πληροφορικά συστήματα.

Αναμφίβολα οι χρήστες επιδιώκουν να είναι σε θέση να πραγματοποιούν διάφορες επιθυμίες τους με την αρωγή της τεχνολογίας, γιατί απλά η τεχνολογία διαχέεται παντού, με την έννοια πώς θα μετατρέψει κάθε επιχειρησιακή και οικιακή υποδομή. Οι χρήστες θα μπορούν να αποκομίσουν κέρδος από την διαχείριση της πληροφορίας που θα είναι είτε οικονομικό είτε καλύτερη πληροφόρηση. Τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι δήμοι, όπως και οι χρήστες μεμονωμένα, χρησιμοποιώντας το ΙοΤ,  θα έχουν διπλό κέρδος αφού θα μειώσουν τα κόστη και θα βελτιώσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες.  Η συνολική αυτή μετεξέλιξη στα τεχνολογικά δρώμενα θα τροποποιήσει τα συστήματα ελέγχου, αφού πλέον θα είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο, θα επιφέρει αλλαγές στην καθημερινότητα, στην επικοινωνία και στις επιχειρήσεις, θεσπίζοντας και διακοινώνοντας τα πάντα, μηχανές και ανθρώπους, εφόσον βέβαια τηρούνται τα τεκμήρια ασφάλειας, ανωνυμίας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα.

Ωστόσο, υπάρχει έντονος προβληματισμός για τις συνέπειες της διασύνδεσης των  πραγμάτων. Τα οικονομικά κέρδη από το ΙοΤ αναμένεται να είναι τεράστια  και αναμένεται να αναβαθμίσουν τις οικονομίες,  και να οδηγήσουν σε μια νέα μορφή κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης. Σαφέστατα θα πρέπει να αποφευχθεί ο ρόλος της τεχνολογίας ως μηχανής ελέγχου και η ασφάλεια, όπως  προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας να λειτουργήσουν ως βασικές προτεραιότητες.

Ο Αντρέας Κιρς από τη μη κυβερνητική οργάνωση European Digital Rights θεωρεί αναγκαίο, ότι οι νέες τεχνολογίες θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να μη θίγουν τα προσωπικά δεδομένα[5].  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ήδη το θέμα σε δημόσια διαβούλευση. «Πρέπει να προωθήσουμε ένα Διαδίκτυο των Πραγμάτων που θα σέβεται το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, στην ασφάλεια και στις ηθικές μας αξίες», δήλωσε σχετικά η αρμόδια επίτροπος Νέλι Κρους⁵.  Πιο συγκεκριμένα,  θα πρέπει να υπάρχει κάποιος έλεγχος αναφορικά με την χρησιμοποίηση των προσωπικών δεδομένων σε  κάθε επίπεδο αυτοματισμού, με παραμέτρους την ανωνυμία, την διαφάνεια και τη λογοδοσία. Η πρόκληση της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας των δεδομένων και των αρχείων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε πολιτικό, κοινωνικό επίπεδο, έχοντας ως σημείο αναφοράς πώς η νέα τεχνολογική υποδομή θα είναι επαρκώς ασφαλής, πριν υιοθετηθεί από τους χρήστες. Θα πρέπει δηλαδή να αντιμετωπιστεί και να διασφαλιστεί η ασφαλής ροή της μαζικής ποσότητας των δεδομένων, τα οποία  θα παράγουν οι διασυνδεδεμένες συσκευές.

Εφόσον προκύπτει η ανάγκη για διαχείριση και οργάνωση των πληροφοριών θα πρέπει η κατανομή των πληροφοριών να γίνεται σε περισσότερους οργανισμούς, ώστε να είναι δυνατή η απρόσκοπτη ανάκτηση των πληροφοριακών δεδομένων. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός, πώς ο τελικός χρήστης για το  ΙοΤ είναι ο άνθρωπος, γεγονός το  οποίο σημαίνει πώς είναι υπαίτιος για τη διαχείρισή του. Το IoT αναμένεται να επιδράσει καταλυτικά στον τρόπο συνύπαρξης των ανθρώπων και των οικονομικών δομών υπό την προϋπόθεση βεβαίως μιας ισότιμης, διασυνδεμένης κοινωνίας. Η οικονομική  πραγματικότητα αποκτά νέο προσανατολισμό και σε αυτόν σημαντικό ρόλο θα παίξει το πολύ χαμηλό κόστος των υπηρεσιών.

Στο σημείο αυτό προκύπτει έντονα ο προβληματισμός για το πώς οι άνθρωποι στον πλανήτη θα διαμοιραστούν τις δωρεάν υπηρεσίες και πώς θα τις διαχειριστούν συλλογικά ως κοινότητα. Η αθρόα πρόσβαση στις αξίες, υπηρεσίες και στα αγαθά θα μπορούσε να αναδείξει τον πρωταρχικό ρόλο της συνεργασίας ανθρώπων, οργανισμών, εταιρειών και θα προσδώσει στην υπάρχουσα κοινωνική κατάσταση τη διάσταση της συλλογικότητας και του «διαμοιρασμού» στην νέα πραγματικότητα του ΙοΤ. Ήδη εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και δίκτυα αναδιανομής για να μοιραστούν  αντικείμενα και υπηρεσίες σε χαμηλό ή σχεδόν μηδενικό  κόστος καθιστώντας τις διαδικτυακές υπηρεσίες ισχυρό οικονομικό παράγοντα που σηματοδοτεί την επόμενη ημέρα. Στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον που διαμορφώνεται το Διαδίκτυο των Πραγμάτων θα διαμορφώσει τα αντικείμενα της καθημερινότητας σε «έξυπνες» συσκευές, οι οποίες αναμένεται να κατανοούν τους χρήστες-καταναλωτές και να καλύπτουν τις απαιτήσεις τους.

       Βιβλιογραφία

1. Σύγχρονες τεχνολογίες στην υπηρεσία του πολίτη, στα πλαίσια της Ημερίδας «Καλύτερη πόλη, καλύτερη ζωή με τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών», Διαθέσιμο online στο http://www.cyta.com.cy/ Τελευταία Πρόσβαση : Μάιος 2011
2. Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, (2008) «Κανονισμός Όρων Χρήσης Μεμονωμένων Ραδιοσυχνοτήτων ή Ζωνών Ραδιοσυχνοτήτων», Διαθέσιμο online στο: http://www.eett.gr/opencms/opencms/EETT ,Τελευταία Πρόσβαση: Μάιος 2011
3. Go-on line, (2008) «13 απαντήσεις αποκωδικοποιούν τον όρο RFID», Διαθέσιμο online στο: http://www.goonline.gr/ebusiness/legislation/article.html?article_id=1591 , Τελευταία Πρόσβαση: Μάιος 2011
4. Σπυράκης Σ., (2009) «Τεχνολογίες RFID στην Ελληνική Πραγματικότητα», Διαθέσιμο online στο: http://www.sbyrakis.net/2009/11/rfid-in-the-greek-reality/, Τελευταία Πρόσβαση: Ιούνιος 2011
5. Ροζάκη Χριστίνα, (8/6/2010) «The Internet of Things, Μέρος 1^ο», Διαθέσιμο online στο: http://www.netweek.gr/default.asp?pid=9&la=1&arId=19653&pg=2&ss=, Τελευταία Πρόσβαση: Σεπτέμβριος 2011
6. Internet of Things, Διαθέσιμο online στο: http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_of_Things, Τελευταία Πρόσβαση: Σεπτέμβριος 2011
7. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ, (2009) «Το Ίντερνετ των πραγμάτων- Ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη», Διαθέσιμο online στο: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0278:FIN:EL:PDF, Τελευταία Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2011
8. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ 2004/52/Ε
9. http://www.britannica.com/topic/Internet-of-Things-The-2032782 αλλά και εδώ http://newsroom.cisco.com/feature-content?articleId=1558161

[1] Βλ. http://www.britannica.com/topic/Internet-of-Things-The-2032782 και εδώ http://newsroom.cisco.com/feature-content?articleId=1558161

[2] Ροζάκη Χριστίνα, (8/6/2010) «The Internet of Things, Μέρος 1ο», Διαθέσιμο online στο: http://www.netweek.gr/default.asp?pid=9&la=1&arId=19653&pg=2&ss= , Τελευταία Πρόσβαση: Σεπτέμβριος 2011

[3] Σπυράκης Σ., (2009) «Τεχνολογίες RFID στην Ελληνική Πραγματικότητα», Διαθέσιμο online στο: http://www.sbyrakis.net/2009/11/rfid-in-the-greek-reality/, Τελευταία Πρόσβαση: Ιούνιος 2011

[4] Σύγχρονες τεχνολογίες στην υπηρεσία του πολίτη, στα πλαίσια της Ημερίδας «Καλύτερη πόλη, καλύτερη ζωή με τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών», Διαθέσιμο online στο http://www.cyta.com.cy/ Τελευταία Πρόσβαση : Μάιος 2011

[5] ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ, (2009) «Το Ίντερνετ των πραγμάτων- Ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη», Διαθέσιμο online στο: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0278:FIN:EL:PDF, Τελευταία Πρόσβαση: Δεκέμβριος 2011