Της Κικής Μαργαρίτη

Το παρόν κείμενο εστιάζει στην πορεία και τον αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών και πιο συγκεκριμένα των ειδησεογραφικών εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα (news applications) στη δημοσιογραφική πρακτική. Την τελευταία εικοσαετία έχουν σημειωθεί σημαντικές μεταβολές στο περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης και στο ίδιο το δημοσιογραφικό επάγγελμα. Στη μελέτη προσπαθούμε να διερευνήσουμε το βαθμό επάρκειας όσον αφορά στην ενημέρωση του χρήστη διαμέσου του έξυπνου κινητού τηλεφώνου (smartphone) και μελετάμε τον τρόπο που διαχειρίζονται την πολιτική επικαιρότητα οι ειδησεογραφικές εφαρμογές που «κατεβάζουμε» στα κινητά και τα tablets. Δεδομένου ότι οι φρενήρεις ρυθμοί της καθημερινότητας επιβάλλουν την ταχύτατη ενημέρωση του κοινού για ό,τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, η χρήση των εφαρμογών (applications) αποτελεί ένα πεδίο που απασχολεί και όπως φαίνεται θα εξακολουθήσει να απασχολεί τις σπουδές των μέσων επικοινωνίας. Λόγω της παντελούς έλλειψης συναφών μελετών στον ελληνικό χώρο εκπονήσαμε σχετική έρευνα για τις ανάγκες του παρόντος θέματος.

Εισαγωγή

Παρότι κάθε αιώνας εμφανίζει σημαντικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι άνθρωποι, λίγο πριν από το τέλος του εικοστού αιώνα δρομολογήθηκαν όχι μόνο σημαντικές, αλλά και ταχύτατες μεταβολές στον τρόπο που μεταδίδουμε τις πληροφορίες και συνεπώς στο περιβάλλον των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Σήμερα, στην εποχή της κρίσης των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η οποία δεν συνδέεται μόνο με τις δυσκολίες της οικονομικής βιωσιμότητας, αλλά και με την αλλαγή του τρόπου κατανάλωσης του περιεχομένου των μέσων επικοινωνίας, η δημοσιογραφία βρίσκεται εν μέσω αλλαγών και περαιτέρω μεταλλάξεων. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και η κυριαρχία των νέων μέσων αναδιαρθρώνουν το επικοινωνιακό πεδίο.

Μια δεκαετία πριν, τον Αύγουστο του 2006 το περιοδικό The Economist δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Ποιος σκότωσε την εφημερίδα;» , προοιωνίζοντας την πιθανή εξαφάνιση των εφημερίδων από το επικοινωνιακό τοπίο, εξαιτίας της δύναμης και της κυριαρχίας του διαδικτύου. Το 2016 πλέον το διαδίκτυο έχει καθιερωθεί ως κυρίαρχο μέσο στο συνεχώς εξελισσόμενο επικοινωνιακό πεδίο. Κάθε εφημερίδα πια δεν υπάρχει στο επικοινωνιακό περιβάλλον εάν δεν έχει και την ηλεκτρονική της έκδοση. Ακόμη νέες ενημερωτικές ιστοσελίδες κάνουν συνεχώς την εμφάνισή τους, μετατρέποντας το διαδίκτυο σε μια αρένα με πολλούς ανταγωνιστές.

Οι εξελίξεις αυτές, όπως είναι φυσικό, έχουν επηρεάσει και την εργασία του δημοσιογράφου, ο οποίος αποκτά συνεχώς νέα εργαλεία, ενώ πρέπει να προσαρμόζεται στις μεταβολές που συμβαίνουν με φρενήρεις ρυθμούς. Το διαδίκτυο είναι ένα χρυσορυχείο για τους δημοσιογράφους, οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε έναν «ωκεανό» πληροφοριών. Το μεγάλο όπλο για το δημοσιογράφο σήμερα είναι οι μηχανές αναζήτησης και οι λεγόμενοι «news aggregators» (συναθροιστές περιεχομένου) οι οποίοι συγκεντρώνουν μαζικά τις ειδήσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.

Στην εποχή του Web 2.0, τα blogs και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter) έκαναν δυναμική εμφάνιση, αναδιαμορφώνοντας το επικοινωνιακό τοπίο, μέσα από το οποίο αναδύθηκε μία νέα μορφή δημοσιογραφίας, η «δημοσιογραφία των πολιτών» (citizen journalism). Από την άλλη πλευρά ο καταναλωτής ειδήσεων, μετεξελίχθηκε σε παραγωγό ειδήσεων (prosumer = producer + consumer), έχοντας πλέον δυναμικό ρόλο στην ίδια την διαδικασία της ενημέρωσης (Bruns, 2005).

Έτσι, η δημοσιογραφία αλλάζει, όχι μόνο γιατί ο δημοσιογράφος έχει νέα εργαλεία στα χέρια του, αλλά και γιατί ο αναγνώστης έχει πλέον την ικανότητα να παράγει ειδήσεις και να έχει πρόσβαση στις ίδιες πηγές με τον δημοσιογράφο (αρχεία εφημερίδων, ξένες εφημερίδες, επιστημονικές έρευνες). Οι μεταβολές αυτές που συνδέονται άρρηκτα με την έκρηξη της τεχνολογίας είναι συνιστώσες που επαναπροσδιορίζουν το δημοσιογραφικό επάγγελμα.

Σήμερα στο επικοινωνιακό «παιχνίδι» έρχεται να προστεθεί ένας ακόμη ισχυρός και πολλά υποσχόμενος παράγων που δεν είναι άλλος από τις εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, τα αποκαλούμενα mobile applications (apps). Με τα έξυπνα κινητά (smartphones) και τα tablets ο χρήστης μέσω ειδικών εφαρμογών πλέον μπορεί να ενημερώνεται 24 ώρες το 24ωρο οπουδήποτε και αν βρίσκεται για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Ταυτόχρονα αναδύεται μία νέα «μορφή» δημοσιογραφίας μέσω των κινητών που ονομάζεται mobile journalism.

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως η αγορά των smartphone apps αποτελεί το νέο, αλλά πολλά υποσχόμενο πεδίο επενδύσεων στον χώρο της επικοινωνίας. Ο Hammond επισημαίνει σχετικά: Αρκετοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ήδη το διαδίκτυο έχει εισέλθει σε μια νέα “Post-PC” εποχή. Μια εποχή που επιτάσσει την προσαρμογή του διαδικτύου στην πραγματικότητα των smartphones και των tablets, τα οποία δείχνουν σταδιακά να εκτοπίζουν τη ζήτηση για επιτραπέζιους υπολογιστές. (Hammond, 2015)

Μέσω των apps ο χρήστης αποκτά και μια άλλη σημαντική δυνατότητα που τον εξυπηρετεί να ενημερώνεται για τα ακριβή πεδία του ενδιαφέροντός του. Πρόκειται για την εξατομικευμένη ενημέρωση (personalized news) την οποία αποκτά, επιλέγοντας μέσα από τις εφαρμογές του κινητού του ποιες κατηγορίες ειδήσεων τον ενδιαφέρουν προκειμένου να ενημερώνεται μόνο για αυτές (για παράδειγμα, πολιτική, αθλητικά, οικονομία κλπ.).

Η κατανάλωση ειδήσεων μέσω των smartphones

Οι λόγοι που οδηγούν το κοινό να χρησιμοποιήσει το κινητό του για να ενημερωθεί είναι η ευκολία στη χρήση, η δυνατότητα που του προσφέρει να κινείται και να ενημερώνεται (mobility), η εύκολη προσβασιμότητα στο διαδίκτυο, αλλά και το γεγονός ότι ο ίδιος ο καταναλωτής μπορεί να γίνει και παραγωγός της είδησης.

Σύμφωνα με έρευνα του Media Insight Project το 94% των νέων (18-34) Αμερικανών που ερωτήθηκαν, ενημερώνεται μέσω των smartphones που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο, ποσοστό που ένα χρόνο πριν ήταν στο 69%. Το 50% αυτών χρησιμοποιούν το τάμπλετ τους, ενώ την προηγούμενη χρονιά το ποσοστό αυτό ήταν 39%. Το 82% όσων έχουν smartphone και tablet ισχυρίζονται ότι οι μισές ειδήσεις που διαβάζουν προέρχονται από διαδικτυακές πηγές. Όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν πολλές διαφορετικές πηγές για την ενημέρωσή τους, social media, aggregators, ιστοσελίδες αλλά και πιο παραδοσιακά μέσα, όπως εφημερίδες και τηλεόραση. Αυτό δείχνει πως έχουν διαμορφωθεί πλέον διαφορετικά μονοπάτια για την πληροφόρηση του κοινού.

Το κοινό που επιλέγει το κινητό του για να ενημερωθεί συνήθως δεν αντικαθιστά τη μία πηγή ενημέρωσής του με την άλλη, αλλά τις συνδυάζει. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center και του Τhe Economist Group , το 54% όσων χρησιμοποιούν tablet καταναλώνουν ειδήσεις και μέσα από το κινητό τους. Ακόμη το 77% των χρηστών ενημερώνεται και μέσω του υπολογιστή. Αυτό υποδηλώνει ότι το κοινό που χρησιμοποιεί το smartphone του για να ενημερωθεί καταναλώνει περισσότερες ειδήσεις και από περισσότερες πηγές.

Οι εκδότες θεωρούν ότι μέσω της χρήσης του κινητού το κοινό καταναλώνει περισσότερη ποσότητα ειδήσεων. «Οι άνθρωποι διαβάζοντας από πολλαπλές συσκευές αυξάνουν την κατανάλωσή τους, διαβάζουν περισσότερο» ισχυρίζεται ο Tom Betts επικεφαλής δεδομένων στους Financial Times . Μεταξύ των αλλαγών που έχουν επιφέρει οι συσκευές της κινητής τηλεφωνίας στο πεδίο της ενημέρωσης είναι και η έκρηξη του φαινομένου των πολλαπλών οθονών. Διανύουμε μια εποχή στην οποία η οθόνη ως δίαυλος επικοινωνίας είναι πανταχού παρούσα, αφού μας συνοδεύει σε μία ευρεία γκάμα των επικοινωνιακών μας δραστηριοτήτων. Η μία και μοναδική οθόνη, ωστόσο, δεν είναι πλέον αρκετή. Για αυτό και τα συμβατικά μέσα επικοινωνίας, και ιδιαίτερα οι τηλεοπτικοί φορείς, σταδιακά κατευθύνονται σε στρατηγικές παραγωγής και διανομής περιεχομένου που σχετίζονται με διαφορετικές πλατφόρμες (Doyle, 2010).

Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κυρίως σε γεγονότα που καλύπτονται σε απευθείας μεταδόσεις, όπως για παράδειγμα οι τηλεμαχίες στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Βάσει έρευνας το 11% από το 56% του κοινού που παρακολούθησε τη δεύτερη τηλεοπτική αναμέτρηση μεταξύ του Μπαράκ Ομπάμα και του Μιτ Ρόμνεϊ, ήταν ταυτόχρονα μπροστά από δύο οθόνες, του υπολογιστή ή του κινητού και της τηλεόρασης . Νεότερη έρευνα της Google σε συνεργασία με τις εταιρείες Sterling Brands και Ipsos καταδεικνύει τους τρόπους με τους οποίους το κοινό στις ΗΠΑ καταναλώνει το περιεχόμενο στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας. Το 90% των διαδράσεων του κοινού με τα μέσα επικοινωνίας βασίζεται στη χρήση κάποιας οθόνης. Κατά μέσο όρο το κοινό αφιερώνει καθημερινά 4.4 ώρες του ελεύθερου χρόνου του μπροστά σε οθόνες. Η κατανομή του διαδικτυακού χρόνου στις διάφορες συσκευές διακίνησης πολυμεσικού περιεχομένου έχει ως εξής: 43 λεπτά για την τηλεόραση, 39 λεπτά για το PC/Laptop, 30 λεπτά για το tablet και 17 λεπτά για το έξυπνο τηλέφωνο.

News aggregators: Τα «μαύρα κουτιά» της ενημέρωσης

Καθώς το Διαδίκτυο έχει αποδειχθεί ότι αποτέλεσε και αποτελεί μία από τις σημαντικές εφευρέσεις της τελευταίας εικοσαετίας είναι φυσικό να έχει συγκεντρώσει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, διαθέσιμο για χρήστες από όλο τον κόσμο.Οι μηχανές αναζήτησης είναι τα περισσότερο διαδεδομένα μέσα για την εύρεση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Πρόκειται για ειδικά προγράμματα που επιτρέπουν την αναζήτηση και ανάκτηση πληροφορίας στο διαδίκτυο με χρήση απλών λέξεων – κλειδιών. Οι μηχανές αναζήτησης δεν ψάχνουν στην πραγματικότητα τον παγκόσμιο ιστό (www) άμεσα. Κάθε τέτοια μηχανή ψάχνει σε μία βάση δεδομένων που περιέχει αντίγραφα ιστοσελίδων όπως αυτές έχουν επιλεγεί αυτόματα ανάμεσα σε δισεκατομμύρια σελίδες στο διαδίκτυο.

Όταν πραγματοποιηθεί μία αναζήτηση και γίνει η συλλογή των αποτελεσμάτων από τη βάση δεδομένων της μηχανής, τα αποτελέσματα αυτά επιστρέφονται στο χρήστη με τη μορφή μίας λίστας με συνδέσμους (links) στις αντίστοιχες σελίδες. Ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται τα αποτελέσματα αυτά, αλλά και η ταξινόμησή τους διαφέρουν από μηχανή σε μηχανή (Λέανδρος, 2005: 28).
Παρομοίως, στον τομέα της ενημέρωσης οι συναθροιστές ειδήσεων συγκεντρώνουν, φιλτράρουν και ταξινομούν τις εκατομμύρια ειδήσεις που κυκλοφορούν καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Ουσιαστικά συλλέγουν περιεχόμενο από διάφορες πηγές σε πλατφόρμες με ελάχιστη έως καθόλου μετέπειτα επεξεργασία. Με τη βοήθεια αλγορίθμων εκτιμούν, ιεραρχούν και προωθούν περιεχόμενο. Οι news aggregators τοποθετούνται στην καρδιά της online ενημέρωσης και γι’ αυτό έχουν γίνει απαραίτητοι στους εκδότες. Βρίσκονται στον πυρήνα του περιεχομένου στο διαδίκτυο και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή και την κατανάλωση των ειδήσεων (Smyrnaios, 2015).

Οι χρήστες του διαδικτύου έχουν πρόσβαση σε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που προέρχονται τόσο από παραδοσιακά μέσα, όπως εφημερίδες, τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικούς σταθμούς που έχουν και διαδικτυακή παρουσία, αλλά και από καθαρά online μέσα, όπως ενημερωτικές ιστοσελίδες, blogs και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτή η πληθώρα περιεχομένου περιλαμβάνει άρθρα, φωτογραφίες, βίντεο, αλλά και links, γραφικά, αναρτήσεις σε blogs, σχόλια και ψηφοφορίες. Όλο αυτό το περιεχόμενο συγκεντρώνεται, αποθηκεύεται και αναπαράγεται μέσω των aggregators (Smyrnaios, Marty, Rebillard, 2010).

Στις μέρες μας οι χρήστες χρησιμοποιούν τους news aggregators ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέσω αλλεπάλληλων συνδέσμων (links) οδηγούνται στις ιστοσελίδες που τους ενδιαφέρουν να διαβάσουν. Η επίσκεψη σε ενημερωτικές ιστοσελίδες – η οποία ξεκινά από την αρχική σελίδα τους, γεγονός που δείχνει την εμπιστοσύνη των χρηστών – έχει μειωθεί λόγω της νέας πρακτικής στην αναζήτηση ειδήσεων που έχουν φέρει οι «συναθροιστές ειδήσεων». Το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν παράγουν πρωτότυπο περιεχόμενο, αλλά αναπαράγουν πληροφορίες στο ευρύτερο κοινό. Αυτό σημαίνει ότι η πρώτη πηγή από την οποία αντλούν την πληροφορία τους είναι απαραίτητη για να προσελκύσουν το κοινό. Με λίγα λόγια διαθέτουν τεράστια δύναμη, αλλά δεν μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα και ανεξάρτητα. Αυτό αποδεικνύει και τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των aggregators και των εκδοτών.

Οι εκδότες από την πλευρά τους, είναι πολλές φορές επικριτικοί απέναντι στους news aggregators. Σε μία διάλεξή της το 2009 η Ariana Huffington παράθεσε τα λόγια του Murdoch για να μιλήσει για τους news aggregators. Ο Murdoch έκανε λόγο για «παράσιτα, κλέφτες περιεχομένου και βαμπίρ» (Athey & Mobius, 2012:3). Η άποψη του Murdoch βασίζεται στο γεγονός ότι δεν είναι λίγες οι φορές που οι χρήστες ενημερώνονται αποκλειστικά και μόνο από τους news aggregators χωρίς να μπουν στην αρχική πηγή της είδησης που διαβάζουν. Ωστόσο, οι εκδότες γνωρίζοντας τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζουν στην διαδικτυακή ενημέρωση εξακολουθούν να ακολουθούν τους κανόνες τους. Οι aggregators λόγω του ότι συλλέγουν και συγκεντρώνουν μεγάλο όγκο πληροφοριών προσφέρουν στο χρήστη πολύ μεγαλύτερο περιεχόμενο από αυτό που λαμβάνουν από μεμονωμένες ενημερωτικές ιστοσελίδες. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η κατανάλωση πληροφοριών, ενώ μέσα από μια πληθώρα πληροφοριών οι οποίες ταξινομούνται τις περισσότερες φορές ανά θεματικές ο χρήστης μπορεί να επιλέξει καλύτερα ποιες ειδήσεις τoν ενδιαφέρουν περισσότερο, ενισχύοντας την πιο στοχευμένη και εξατομικευμένη ενημέρωση (Athey & Mobius, 2012).

Θα ήταν δυνατόν να υποστηριχθεί ότι η σχέση εκδοτών και news aggregators χαρακτηρίζεται από ένα συνεργατικό ανταγωνισμό. Οι news aggregators χρησιμοποιούν το περιεχόμενο των εκδοτών για να προσελκύσουν χρήστες και οι εκδότες επωφελούνται από την «κίνηση» που αυξάνεται στις ιστοσελίδες τους μέσω της πλατφόρμας των πρώτων. Σύμφωνα με τον Smyrnaios (2015) οι news aggregators λειτουργούν σαν τα «μαύρα κουτιά» της ενημέρωσης, καθώς περιλαμβάνουν έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών. Το περιεχόμενό τους οργανώνεται με πολύπλοκους αλγόριθμους που παραμένουν άγνωστοι. Δίνουν στο χρήστη τον τίτλο, μια σύνοψη της είδησης και μία φωτογραφία, επιτρέποντάς του παράλληλα μέσω των συνδέσμων (links) με ένα κλικ να βρεθεί στην ιστοσελίδα που παρήγαγε αρχικά την είδηση για να διαβάσει ολόκληρο το περιεχόμενό της.

Το φαινόμενο Google Νews

Ένας από τους πιο δημοφιλείς news aggregators σε παγκόσμιο επίπεδο είναι το Google Νews που δημιουργήθηκε το 2002 από τον Krishna Bharat και την ομάδα του. Σκοπός της ίδρυσής του ήταν να δώσει μια λύση στο πρόβλημα που προέκυψε στην μηχανή αναζήτησης της Google την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όταν εκατομμύρια χρήστες ζητούσαν να ενημερωθούν για το τι συνέβαινε στις ΗΠΑ.

Η οθόνη της Google την 11η Σεπτεμβρίου 2001, κατά τη διάρκεια αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά το World Trade Center

Πηγή: Searchengineland.com

Η λύση ήρθε από τους μηχανικούς της Google που αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια πλατφόρμα όπου με τη βοήθεια αλγορίθμων θα συγκέντρωνε ειδήσεις από διαφορετικές πηγές, θα τις ταξινομούσε ανά θεματολογία και θα τις αναπαρήγαγε στους χρήστες με τη μορφή τίτλου, περίληψης και εικόνας. Η εφαρμογή του Google News μεταφράστηκε σε διαφορετικές γλώσσες, επεκτείνοντας και στην Ευρώπη την δύναμη που διαθέτει και την επιρροή που ασκεί στους εκδότες, οι οποίοι είδαν την κίνηση στις ιστοσελίδες τους να ανεβαίνει από 20% μέχρι και 80% . Τα νούμερα αυτά αποδεικνύουν πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η Google στο διαδικτυακό στερέωμα.

Μετά την τεράστια απήχηση που είχε το Google Νews, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι εκδότες κινητοποιήθηκαν προκειμένου να ενημερωθούν για το πώς λειτουργούν οι aggregators, έχοντας το βλέμμα στραμμένο πάντα στο κέρδος, καθώς αποδείχθηκε ότι η πλατφόρμα του ήταν μια αρένα με τεράστιο ανταγωνισμό. Η εμφάνιση του Google Νews έφερε αλλαγές και στα newsrooms, καθώς προστέθηκαν νέα στοιχεία στις δημοσιογραφικές πρακτικές, όπως είναι οι «λέξεις-κλειδιά». Ο δημοσιογράφος θα πρέπει στον τίτλο του να χρησιμοποιεί λέξεις-κλειδιά, τις οποίες ο news aggregator θα βρίσκει ευκολότερα και θα ταξινομεί την είδηση σε υψηλότερη θέση. Σε αντίθεση με άλλους news aggregators, η μόνη ανθρώπινη δραστηριότητα στο Google Νews είναι στην προεπιλογή του αρχικού δείγματος των πηγών όπου σαρώνονται προκειμένου να επιλεγούν οι ειδήσεις. Όλες οι άλλες δραστηριότητες γίνονται αυτόματα (Smyrnaios, 2015).

Στο Google Νews οι τίτλοι των άρθρων, οι συνόψεις τους και οι φωτογραφίες που τα συνοδεύουν ταξινομούνται σε θεματολογίες. Όσα περισσότερα άρθρα βρίσκονται κάτω από την «ομπρέλα» μίας θεματικής, σημαίνει ότι έχουν αντληθεί από περισσότερες πηγές και λαμβάνουν υψηλή προτεραιότητα στην αρχική σελίδα του Google Νews. Οι Ειδήσεις Google συλλέγουν νέα από περισσότερες από 100 πηγές ειδήσεων στα ελληνικά και τις ταξινομούν αυτόματα βάζοντας πρώτες τις πιο πρόσφατες και σχετικές ειδήσεις. Τα θέματα ενημερώνονται κάθε 15 λεπτά.

Λόγω της χρήσης αλγορίθμων οι πηγές των ειδήσεων επιλέγονται ανεξαρτήτως πολιτικών απόψεων και ιδεολογίας, δίνοντας στο χρήστη τη δυνατότητα να δει τον τρόπο με τον οποίο οι διαφορετικοί οργανισμοί ειδήσεων παρουσιάζουν την ίδια είδηση. Η επιλογή των ειδήσεων και η απόφαση για το ποια είδηση θα καταλάβει κορυφαία θέση στις Ειδήσεις Google δεν γίνεται από συντάκτες. Οι τίτλοι επιλέγονται από αλγορίθμους, βάσει παραγόντων, όπως η συχνότητα εμφάνισης των ειδήσεων και οι ιστότοποι στους οποίους εμφανίζονται. Αυτό ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό την παράδοση της αναζήτησης στη Google, η οποία βασίζεται κυρίως στη συνολική κρίση των ηλεκτρονικών συντακτών για να καθοριστεί ποιοι ιστότοποι προσφέρουν τις πολυτιμότερες και σχετικότερες πληροφορίες. Ομοίως, οι Ειδήσεις Google βασίζονται στην συντακτική κρίση των ηλεκτρονικών οργανισμών ειδήσεων για να καθοριστεί ποιες ειδήσεις αξίζουν να συμπεριληφθούν και να αναδειχθούν στην αρχική σελίδα των Ειδήσεων Google.

Οι εγχώριοι ανταγωνιστές

Μετά την επιτυχία του Google Νews υπήρξαν αρκετές εταιρείες σε διάφορες χώρες που αποφάσισαν να δημιουργήσουν news aggregators. Στην Ελλάδα ένας από αυτούς είναι το Palo News. Αποτελεί έναν ανεξάρτητο, εναλλακτικό, συγκεντρωτικό τρόπο παρουσίασης της ελληνόφωνης ειδησεογραφίας χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση στην ιεράρχηση και παρουσίαση των ειδήσεων, αφού όλες οι σελίδες δημιουργούνται με αυτόματο τρόπο μέσω αλγορίθμων. Περιλαμβάνει ειδήσεις, απόψεις, blogs, βίντεο, εικόνες, πρωτοσέλιδα, καιρό και τηλεοπτικό πρόγραμμα.

Το Palo συλλέγει αυτόματα ειδήσεις, από 1.411 ελληνόφωνα sites και 10.281 blogs σε ολόκληρο τον κόσμο, επιτρέποντας στο χρήστη να διαβάσει πώς διαφορετικοί ειδησεογραφικοί οργανισμοί παρουσιάζουν την ίδια είδηση. Όλες οι ειδήσεις ενημερώνονται κάθε τρία λεπτά και αυτόματα ιεραρχούνται και ομαδοποιούνται με βάση το θέμα της είδησης, μέσω αλγόριθμων, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση . Ο αλγόριθμος ομαδοποίησης του Palo εξετάζει πολλές παραμέτρους σε κάθε άρθρο/είδηση για να προσδιορίσει το πώς σχετίζονται και να τα ομαδοποιήσει μεταξύ τους. Η ιεράρχηση και ο καθορισμός των σημαντικότερων ειδήσεων γίνεται με κριτήρια που περιλαμβάνουν την κάλυψη, αλλά και τη συχνότητα ενημέρωσης σε διαφορετικές πηγές. Το Palo δεν διαθέτει δημοσιογραφική ομάδα ή συντάκτες και δεν παίρνει κάποια θέση, ιδεολογική ή άλλη, στο τρόπο που εμφανίζει τις ειδήσεις. Από τον Αύγουστο του 2015 ξεκίνησε και η λειτουργία του application του Palo, η ενημέρωση του οποίου γίνεται αυτόματα σε πραγματικό χρόνο.

To All Around είναι μια ανεξάρτητη προσπάθεια που ξεκίνησε το 2013 από την Κύπρο και αποτελεί έναν news aggregator σε μορφή application μόνο για tablets και κινητά. Λίγο αργότερα ξεκίνησε και η ελληνική έκδοση του application, το All Around Greece που περιλαμβάνει ειδήσεις από όλα τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης σε μία εφαρμογή, η οποία διανέμεται δωρεάν και είναι διαθέσιμη για όλα τα Android κινητά και τα tablets.

Η εν λόγω ειδησεογραφική εφαρμογή υποστηρίζει ειδήσεις επικαιρότητας από πάρα πολλές πηγές, επιχειρηματικά, τεχνολογικά κα μουσικά νέα, ειδήσεις για ζώα και ενημερώνει για δρώμενα σε όλη τη χώρα. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να δει φωτογραφίες και βίντεο. Η μεγαλύτερη ενημέρωση που έγινε στην εφαρμογή είναι η κατηγορία που προστέθηκε με τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας.

To NewSum είναι μια εφαρμογή που δημιουργήθηκε το 2012 από την εταιρεία πληροφορικής SciFy και αντλεί πληροφορίες από πολλές ειδησεογραφικές πηγές, δημιουργώντας ένα κείμενο-περίληψη για κάθε νέο ξεχωριστά. Βασισμένο σε προηγμένες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (συστήματα πληροφορικής που μιμούνται στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς) δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη για γρήγορη και πολυφωνική ενημέρωση. Αναζητά τα τελευταία νέα ανατρέχοντας σε επιλεγμένες πηγές, ομαδοποιεί τα κείμενα που αναφέρονται στην ίδια είδηση και παρουσιάζει τις βασικές πλευρές της κάθε είδησης. Το περιεχόμενο της εφαρμογής ανανεώνεται κάθε 30 λεπτά από RSS feeds. Σημειώνεται ότι η κάθε είδηση αντλείται από όλες τις πηγές. Συγχρόνως, εμφανίζονται οι προτάσεις που φαίνεται να καλύπτουν πληρέστερα τα υποθέματα μίας είδησης ανεξαρτήτως πηγής. Επιπλέον, η αξιολόγηση αυτής της κάλυψης γίνεται αυτοματοποιημένα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Μέχρι και σήμερα, το NewSum παραμένει η μόνη εφαρμογή που μπορεί να λειτουργεί σε πολλές γλώσσες και η αρχή έγινε με τα ελληνικά και αγγλικά. Η εφαρμογή του MSN είναι μια εφαρμογή που έχει παραχθεί από τη Microsoft, και λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Αντλεί πληροφορίες από αρκετές ειδησεογραφικές πηγές μεταφέροντας στην εφαρμογή τους τίτλους των ειδήσεων. Στη συνέχεια κατευθύνει τον χρήστη να πατήσει στον τίτλο και μεταφέρεται στην ιστοσελίδα από όπου έχει αντληθεί η είδηση.
Η εφαρμογή διακρίνεται σε κατηγορίες ειδήσεων και προσφέρει τη δυνατότητα στο χρήστη να αποφασίσει ποιες ειδήσεις τον ενδιαφέρουν για να τις εντάξει μέσα στο app του και να λαμβάνει καθημερινή ενημέρωση για αυτές. Διαθέτει και υπο-εφαρμογές για πιο εξειδικευμένα νέα, όπως MSN Οικονομία, MSN Καιρός, MSN Υγεία και Άσκηση, τις οποίες ο χρήστης καλείται να κατεβάσει στο κινητό του για επιπλέον πληροφόρηση.

Η έρευνα

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε περιβάλλον mobile στο διάστημα Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2015 επί 12 τυχαίες και όχι συνεχόμενες ημέρες. Η μεθοδολογία που κρίθηκε η πιο κατάλληλη για τη διεξαγωγή της έρευνας ήταν η καταγραφή (monitoring) των ειδήσεων που εμφανίζονταν στα υπό εξέταση news apps. Συγκεκριμένα, παρατηρήσαμε την πολιτική επικαιρότητα της κάθε ημέρας μέσα από πέντε ενημερωτικές ιστοσελίδες (protothema.gr, zougla.gr, kathimerini.gr, tovima.gr, in.gr). Στη συνέχεια ερευνήσαμε αν και πώς παρουσιάζεται η επικαιρότητα αυτή στις πέντε εξεταζόμενες εφαρμογές με βάση επτά κριτήρια (σύνοψη της είδησης, πολυφωνία, ανταπόκριση τίτλου στην είδηση, τίτλος δάνειος από τις πηγές ή από αλλού, μορφή της είδησης, ευκολία χρήσης και αριθμός κλικ για πρόσβαση στην πλήρη είδηση).

Οι δύο κεντρικοί άξονες που θέσαμε προς διερεύνηση ήταν:
1. Κατά πόσο ο χρήστης των εφαρμογών μπορεί να ενημερωθεί επαρκώς από τα news applications για τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας;
2. Κατά πόσο οι μικρές εταιρείες στην Ελλάδα που δημιουργούν ενημερωτικές εφαρμογές μπορούν να ανταγωνιστούν μεγάλες εταιρείες, όπως είναι η Google και η Microsoft;

Αποτελέσματα

Θα μπορούσε με ακρίβεια να πει κανείς ότι και στις πέντε εφαρμογές που εξετάσαμε υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης για την καλύτερη ενημέρωση των χρηστών τους. To Google News αξιολογείται ως μια πολύ καλή εφαρμογή, με βασικό της πλεονέκτημα ότι οι ειδήσεις της προέρχονται από διαφορετικές πηγές. Χάνει ελάχιστες ειδήσεις από την ημερήσια ατζέντα, έχει πολύ καλό layout και παρουσιάζει αρκετά καλές συνόψεις. Παρά το γεγονός, όμως, ότι η εφαρμογή έχει μια καλή δομή και οργάνωση, καθώς οι κατηγορίες των ειδήσεών της είναι σαφώς διαχωρισμένες, σε αρκετές περιπτώσεις ο χρήστης δυσκολεύεται να εντοπίσει μία είδηση και ξοδεύει αρκετό χρόνο μέσα στην εφαρμογή για να τη βρει, με αποτέλεσμα το application να υστερεί σε ευχρηστία σε σχέση για παράδειγμα με το MSN και το NewSum, ενώ βρίσκεται στην ίδια περίπου θέση με το Palo News. Σε αυτό, βέβαια, ίσως ευθύνεται ο τεράστιος όγκος των ειδήσεων που παρουσιάζει η εφαρμογή, καθώς ενημερώνεται ανά 15 λεπτά.

Το NewSum παρατηρούμε ότι έχει το προβάδισμα σε σχέση με τις άλλες εφαρμογές αναφορικά με την ποιότητα των περιλήψεών του. Αυτό αποτελεί βασικό πλεονέκτημα για μια εφαρμογή, καθώς ο χρήστης αυτό που αναζητά μέσω ενός application είναι να λαμβάνει ορθές, κατανοητές και έγκυρες πληροφορίες. Επίσης ως εφαρμογή είναι πολύ εύχρηστη. Μειονεκτεί στο ότι οι πηγές που χρησιμοποιεί είναι λίγες και συνήθως είναι οι ίδιες. Ακόμη, οι περισσότερες περιλήψεις της εφαρμογής δεν συνοδεύονται από φωτογραφίες.

Το Palo News ως εφαρμογή έχει καλό layout, καθώς συνοδεύει το κάθε κείμενο της είδησης με φωτογραφίες. Επίσης ο χρήστης μπορεί σχετικά εύκολα να πλοηγηθεί στην εφαρμογή και να βρει σε λίγο χρόνο αυτό που ψάχνει, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν διαχωρισμένες κατηγορίες ειδήσεων. Ωστόσο, η εφαρμογή δεν καλύπτει ορισμένες φορές σημαντικά πολιτικά γεγονότα που βρίσκονται ψηλά στην επικαιρότητα. Ακόμη, καταγράψαμε ότι συχνά οι περιλήψεις του είναι νοηματικά ασύνδετες. Προφανώς και μπορεί εύκολα να βελτιωθεί σε αυτούς τους τομείς.

Το All Around Greece παρουσιάζει σωστές και έγκυρες περιλήψεις που δίνουν πληροφορίες στον χρήστη, ενώ στα πλεονεκτήματα της εφαρμογής συγκαταλέγεται η πολυμέρεια των πηγών του από τις οποίες αντλεί τις ειδήσεις του. Ωστόσο, το app δεν έχει κατηγορίες ειδήσεων, καθώς είναι κατηγοριοποιημένο βάσει των πηγών του. Αντίθετα, η ύπαρξη κατηγοριοποίησης θα βοηθούσε περισσότερο καθώς θα έδινε τη δυνατότητα στο χρήστη να διαβάσει τις κατηγορίες ειδήσεων που εκείνος επιθυμεί. Θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει τη χρηστικότητά του, , καθώς είναι δύσκολο για τον χρήστη να εντοπίσει στοχευμένα μία είδηση που αναζητά.
Τέλος το MSN αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση εφαρμογής, καθώς ενώ σε πολλά από τα κριτήρια (αντιστοιχία τίτλου-είδησης, ευχρηστία και αριθμός κλικ) κατατάσσεται στην πρώτη θέση, δεν διαθέτει το βασικότερο χαρακτηριστικό στοιχείο ενός application που είναι να δίνει στον χρήστη τον τίτλο και μία περίληψη της είδησης. Το MSN παρουσιάζει μόνο τους τίτλους των ειδήσεων και στη συνέχεια παραπέμπει το χρήστη να διαβάσει ολόκληρη την είδηση. Στην περίπτωση αυτή το κοινό λαμβάνει περισσότερες πληροφορίες για ένα γεγονός, ωστόσο η λογική μιας ενημερωτικής εφαρμογής δεν είναι να προσφέρει την πλήρη κάλυψη της είδησης, αλλά τη βασική κάλυψη που χρειάζεται ο χρήστης για να ενημερωθεί σε πολύ λίγο χρόνο. Στα μειονεκτήματα της εφαρμογής είναι ότι δεν ανατρέχει σε πολλές πηγές για την ίδια είδηση και η απουσία της επιλογής της «Αναζήτησης».

Θα πρέπει, στο σημείο αυτό, να σημειώσουμε ότι μόνο το GoogleNews ειδοποιεί τον χρήστη του οποιαδήποτε ώρα της ημέρας για έκτακτες ειδήσεις με μήνυμα που στέλνει η ίδια η εφαρμογή στο smartphone ή στο τάμπλετ του. Η συγκεκριμένη δυνατότητα που προσφέρει το app αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του mobile journalism: ρεπορτάζ ανά πάσα στιγμή και άμεση ενημέρωση του χρήστη.

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Επιχειρώντας στο σημείο αυτό να απαντήσουμε στο ερώτημα, δηλαδή «κατά πόσο ο χρήστης των εφαρμογών μπορεί να ενημερωθεί επαρκώς από τα news applications για τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας», καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν προσφέρουν όλες οι εξεταζόμενες εφαρμογές πλήρη ενημέρωση στον χρήστη. Η εφαρμογή του Google Νews θα μπορούσαμε να πούμε ότι εμφανίζει σχετικά μεγαλύτερη πληρότητα, καθώς χάνει ελάχιστες ειδήσεις από την πολιτική επικαιρότητα, oι συνόψεις της είναι αρκετά καλές και προέρχονται από πολλές πηγές, η δομή και το layout της είναι καλά οργανωμένα, ενώ είναι αρκετά εύχρηστη. Έχοντας ακολουθήσει τη φιλοσοφία στην οποία υπακούει το Google Νews, οι ελληνικές εφαρμογές καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες να μπορέσουν να καλύψουν τις ανάγκες του κοινού και τα έχουν καταφέρει ως ένα βαθμό. Σε ορισμένα κριτήρια, μάλιστα, παρατηρούμε ότι μπορούν και να αξιολογηθούν καλύτερα από το GoogleNews.

Τα γενικότερα συμπεράσματα για τις ειδησεογραφικές εφαρμογές που προκύπτουν από την εκπόνηση της έρευνας είναι τα εξής: Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί που διαθέτουν ενημερωτικά apps θα πρέπει ιδανικά να έχουν δημοσιογράφους (Mobile Journalists) που να γράφουν εξ αρχής την είδηση για τις εφαρμογές. Το mobile journalism είναι μια νέα μορφή δημοσιογραφίας, όπου θα πρέπει να υπακούει σε κάποιους κανόνες (ρεπορτάζ ανά πάσα στιγμή, γρήγορα αντανακλαστικά του δημοσιογράφου, περιεχόμενο που συλλέγεται εντός και εκτός newsroom). Η λογική του να δημοσιεύονται στα apps τα leads (εισαγωγές) των ειδήσεων των sites αποδεικνύεται ότι πολλές φορές δεν είναι αρκετή για την ενημέρωση που ζητά ο χρήστης μίας εφαρμογής. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ανάγκες του χρήστη ενός app και του χρήστη μιας ιστοσελίδας είναι διαφορετικές.

Όλες οι εφαρμογές θα πρέπει να έχουν την επιλογή της «Αναζήτησης» για γρήγορη εύρεση των ειδήσεων και θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη βάση στην πολυφωνία. Επίσης κρίνεται αναγκαίο να δίνεται στον χρήστη η δυνατότητα να επιλέξει για ποιες κατηγορίες ειδήσεων ενδιαφέρεται να ενημερώνεται (εξατομικευμένη ενημέρωση). Επιπλέον, στα apps θα πρέπει να ενσωματωθούν και βίντεο, καθώς είναι ένας πολύ εύκολος και γρήγορος τρόπος για τον χρήστη να καταναλώνει άμεσα τις ειδήσεις.

Τέλος, μια μελλοντική λειτουργία των ελληνικών apps θα μπορούσε να είναι η ενημέρωση του χρήστη με θέματα που σχετίζονται άμεσα με το σημείο που βρίσκεται. Μέσω χάρτη και με τη βοήθεια του συστήματος γεωγραφικού προσδιορισμού θέσης (GPS) δηλαδή ο χρήστης να παρακολουθεί οποιαδήποτε είδηση συμβαίνει στο σημείο που βρίσκεται ή πολύ κοντά του (για παράδειγμα κάποιος που βρίσκεται στο λιμάνι του Πειραιά, να ενημερώνεται όχι μόνο για την κίνηση ή για κάποιο τροχαίο, αλλά και για ειδήσεις που σχετίζονται με την περιοχή πχ. πρόσφυγες, απεργία ΟΛΠ κλπ.) κάτι το οποίο θα πρόσφερε μεγαλύτερη εμβέλεια των ελληνικών εφαρμογών στους Έλληνες χρήστες.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Athey S., Mobius M. (2012). «The Impact of News Aggregators on Internet News Consumption: The Case of Localization». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://faculty-gsb.stanford.edu/athey/documents/localnews.pdf (Προσπελάστηκε: 15/12/2015).

Bruns A. (2005). «Gatewatching: Collaborative Online News Production: Digital Formations». New York: Peter Lang.

Γιαννούλη Ηλ. (2013). «Τα Mobile Apps και η νέα διαδικτυακή πραγματικότητα»,. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://medianalysis.net/2013/08/01/mobile_apps/. (Προσπελάστηκε: 11/10/2015).

Doyle G. (2010). «From Television to Multi-Platform: Less from More or More for Less?», Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies, τομ. 16, τχ. 4: 431-449.

Google (2012): «The New Multi-screen World: Understanding Cross-platform Consumer Behavior. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://services.google.com/fh/files/misc/multiscreenworld_final.pdf (Προσπελάστηκε 24/11/2015).

Λέανδρος Ν. (2005). «Το διαδίκτυο». Αθήνα: Καστανιώτης.

Pew Research Center (2012). «The Demographics of Mobile News». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.journalism.org/2012/12/11/demographics-mobile-news/ (Προσπελάστηκε: 24/11/2015).

Pew Research Center (2012). «One-in-Ten ‘Dual-Screened’ the Presidential Debate». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.people-press.org/2012/10/11/one-in-ten-dual-screened-the-presidential-debate/ (Προσπελάστηκε 24/11/2014).

Pew Research Center (2011). «Navigating News Online: Where People Go, How They Get There and What Lures Them Away». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.journalism.org/2011/05/09/navigating-news-online/ (Προσπελάστηκε 15/12/2015).

Smyrnaios N. (2015). «Google and the Algorithm Infomediation of News». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://mediafieldsjournal.squarespace.com/google-algorithmic-infomedia/2015/11/14/google-and-the-algorithmic-infomediation-of-news.html (Προσπελάστηκε: 15/12/ 2015).

Smyrnaios N., Marty E. and Rebillard Fr. (2010). «Does the Long Tail Apply to Online News? A Quantitative Study of French-Speaking News Websites», New Media & Society τομ. 12, τχ. 8: 1244-1261.

The Media Insight Project. 2015. How Millennials Get News: Inside the Habits of America’s First Digital Generation.http://www.mediainsight.org/PDFs/Millennials/Millennials%20Report%20FINAL.pdf

The Economist (2006) «Who killed the newspaper?». Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.economist.com/node/7830218 (Προσπελάστηκε: 11/10/2015).

World Editors Forum (2013). “Trends in Newsrooms, SFN, Report No2, Germany: WAN-IFRA.