Η πορεία του κινηματογράφου στην Ευρώπη

Medianalysis Team

Mε βάση τα προκαταρκτικά στοιχεία που συγκέντρωσε το Ευρωπαϊκό Οπτικοακουστικό Παρατηρητήριο, η προσέλευση θεατών στις κινηματογραφικές αίθουσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθε στα 643 εκατομμύρια εισιτήρια το 2022. Αυτό αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση της τάξης του 63% και σε 249 εκατομμύρια εισιτήρια περισσότερα από το 2021. Παρόμοια ανάκαμψη παρατηρήθηκε όταν εξετάστηκε μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ27), όπου οι πωλήσεις εισιτηρίων έφτασαν κατ’ εκτίμηση τα 525,8 εκατομμύρια το 2022, από 205,7 εκατομμύρια εισιτήρια περισσότερα από το 2021, δηλαδή παρουσίασε ετήσια θετική μεταβολή της τάξης του 64%.

Ενώ αυτά τα προκαταρκτικά αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν σαφή βελτίωση σε σύγκριση με το 2021 (όταν οι κινηματογράφοι διέκοψαν τη λειτουργία τους σε αρκετές αγορές), εξακολουθούν να υπολείπονται σημαντικά από τα προ της πανδημίας επίπεδα. Στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι πωλήσεις εισιτηρίων για το 2022 ήταν κατά 34,5% χαμηλότερες από τον μέσο όρο των ετών 2017-2019, αντιπροσωπεύοντας εκτιμώμενη απώλεια 338,9 εκατομμυρίων εισιτηρίων. Παρόμοια μείωση σε σύγκριση με τον προ της πανδημίας μέσο όρο (-34,9%, -281,7 εκατομμύρια εισιτήρια) παρατηρήθηκε μόνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ27). Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ευρωπαϊκός θεατρικός τομέας δεν έχει ανακάμψει πλήρως από την κρίση του 2022, εν μέσω διστακτικότητας του κοινού και άλλων παρενεργειών της πανδημίας.

Σε εκατομμύρια υπολογισμός για τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο (προσωρινές εκτιμήσεις)

Γράφημα: Κινηματογραφική επισκεψιμότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο, 2013-2022

Πηγή: European Audiovisual Observatory

Αν και η προσέλευση στους κινηματογράφους αυξήθηκε το 2022, οι πωλήσεις εισιτηρίων δεν κατάφεραν να φτάσουν τους αριθμούς που είχαν καταγραφεί πριν από το ξέσπασμα του COVID σε όλες της χώρες της ΕΕ. Στην ΕΕ, η ετήσια αύξηση της προσέλευσης ήταν σημαντικά υψηλότερη του μέσου όρου στη Λετονία (+241%, + 1,2 εκατομμύρια εισιτήρια), τη Σλοβενία (+143%, +1,0 εκατομμύρια), τη Λιθουανία (+124%, +1,7 εκατομμύρια), τη Σλοβακική Δημοκρατία (+110%, +2,2 εκατομμύρια) και τη Γερμανία (+85%, +35,9 εκατομμύρια). Αντίθετα, η διαχρονική αύξηση ήταν συγκριτικά χαμηλή στην Πολωνία (+51%, +13,4 εκατομμύρια εισαγωγές), την Ισπανία (+33%, +13,7 εκατομμύρια) και την Κροατία (+32%, +0,8 εκατομμύρια). Η Γαλλία κατέγραψε τον μεγαλύτερο όγκο εισόδων στην Ευρώπη για το 2022, με συνολικά 152,0 εκατομμύρια εισιτήρια που πωλήθηκαν (+59% σε σχέση με το 2021).

Η Δανία ήταν η χώρα της ΕΕ που παρουσίασε τον υψηλότερο βαθμό ανάκαμψης σε σχέση με τα προ της πανδημίας επίπεδα επισκεψιμότητας, καθώς οι εισόδους έφτασαν το 82% του μέσου όρου της περιόδου 2017-2019. Σχετικά ισχυρή ανάκαμψη παρατηρήθηκε επίσης στην Τσεχία, όπου τα εισιτήρια για το 2022 αντιπροσώπευαν το 81% του μέσου όρου πριν από την πανδημία, τη Βουλγαρία (77%), την Αυστρία και τη Γαλλία (73%). Από την άλλη πλευρά, η ανάκαμψη ήταν πιο περιορισμένη στην Ιταλία, όπου μόνο 47,9 εκατομμύρια εισιτήρια πωλήθηκαν το 2022, που αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ήμισυ των μέσων επιπέδων προσέλευσης μεταξύ 2017 και 2019.

Εκτός ΕΕ, οι πωλήσεις εισιτηρίων αυξήθηκαν κατά 58% στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε 117,3 εκατομμύρια εισιτήρια, 43,3 εκατομμύρια περισσότερα από ό,τι το 2021 και αντιστοιχούν στο 67% των προ της πανδημίας επιπέδων. Στην Τουρκία, οι πωλήσεις εισιτηρίων εκτοξεύτηκαν σε περίπου 35,8 εκατομμύρια εισιτήρια το 2022, μια τεράστια αύξηση 189% σε σχέση με το 2021, που αντιστοιχεί όμως μόνο στο 53% του μέσου όρου των ετών 2017-2019.

Αν και είναι πολύ νωρίς για να αναλυθούν οι εισπράξεις ανά χώρα, τα προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν ότι τα κινηματογραφικά ταμεία στην ΕΕ και το Ηνωμένο «καθοδηγήθηκαν» κυρίως από την επιτυχία των επιτυχιών των αμερικανικών παραγωγών, συμπεριλαμβανομένων των ταινιών Avatar: Ο δρόμος του νερού (ΗΠΑ), Top Gun: Maverick (ΗΠΑ) και Minions: The Rise of Gru (ΗΠΑ).

Σε σύγκριση με το 2021, το μερίδιο αγοράς που κατέλαβαν οι εγχώριες ταινίες αυξήθηκε στις μισές από τις 24 αγορές της ΕΕ για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για το 2022, ενώ αυξήθηκε πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2019 σε 16 περιοχές. Η Γαλλία κατέγραψε το υψηλότερο μερίδιο αγοράς για τις εγχώριες παραγωγές στην ΕΕ (41%), μπροστά από την Τσεχία (37%), τη Δανία (30%), τη Φινλανδία και τη Γερμανία (27%). Εκτός ΕΕ, το μερίδιο αγοράς για τις εθνικές ταινίες μειώθηκε στο 30% στο Ηνωμένο Βασίλειο (συμπεριλαμβανομένων των παραγωγών που υποστηρίζονται από αμερικανικά στούντιο), το οποίο συγκρίνεται με 42% το 2021 και με μέσο όρο 44% μεταξύ 2017 και 2019. Οι ανεξάρτητες βρετανικές παραγωγές κατέλαβαν μόνο το 8% των εισπράξεων, από 6% το 2021 και σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 12% πριν από την πανδημία. Η Τουρκία είδε το εγχώριο μερίδιο να αυξάνεται από το χαμηλό ρεκόρ του 23% το 2021 σε 51% το 2022, ελαφρώς κάτω από τα επίπεδα που καταγράφηκαν τα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα, λιγότερες από 100 ταινίες πούλησαν περισσότερα από ένα εκατομμύριο εισιτήρια σε όλη την Ευρώπη το 2022.

Όμως, η κινηματογραφική προσφορά στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική, με περισσότερες από 12.000 ταινίες να έχουν καταγραφεί για κυκλοφορία στην Ευρώπη (η Ευρώπη αναφέρεται στις 28 ευρωπαϊκές αγορές για τις οποίες υπήρξε αρκετά υψηλό ποσοστό κάλυψης δεδομένων. Αθροιστικά οι 28 αυτές αγορές εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν το 99% των συνολικών εκτιμώμενων εισπράξεων στην Ευρώπη) , το 96% των οποίων μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως ταινίες χαμηλού εισοδήματος. (Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης οι ταινίες έχουν κατηγοριοποιηθεί – με βάση τον αριθμό των εισιτηρίων που πωλούνται ετησίως – σε έναν από τους τέσσερις ακόλουθους τύπους ταινιών: blockbusters, ταινίες υψηλής εισπραξιμότητας, ταινίες μεσαίου επιπέδου ή ταινίες χαμηλής δυναμικότητας όσον αφορά στις εισπράξεις). Από την άλλη πλευρά, το ευρωπαϊκό box office είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένο όσον αφορά τις εισπράξεις, με τις 10 και 20 κορυφαίες ταινίες να αντιπροσωπεύουν μόνο το 34% και το 48% των συνολικών εισπράξεων το 2022, αντίστοιχα. Τα επίπεδα συγκέντρωσης ήταν συγκριτικά υψηλά το 2022, σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία.

Τα αμερικανικά blockbuster ξεχωρίζουν ως ο μοναδικός σημαντικότερος μοχλός εισόδου στην Ευρώπη, καθώς εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν το 32% του συνόλου των εισιτηρίων που πωλούνται στον κινηματογράφο στην Ευρώπη το 2022. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές τόσο στη σύνθεση του box office όσο και στη συγκέντρωση των εισπράξεων μεταξύ των επιμέρους ευρωπαϊκών αγορών. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία τα αμερικανικά blockbuster – και λόγω της κοινής τους γλώσσας – κατέλαβαν το 51% των συνολικών εισπράξεων, ενώ στη Γαλλία αντιστοιχούν μόνο στο 31%.

Η μείωση του αριθμού των αμερικανικών ταινιών μεσαίας κατηγορίας προκαλεί μείωση των εισπράξεων στις ταινίες μεσαίας κατηγορίας με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι αμερικανικές ταινίες επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στα blockbuster.

Σχεδόν το 70% των εισπράξεων σε ευρωπαϊκές ταινίες προέρχεται από ταινίες χαμηλού εισοδήματος και μεσαίου επιπέδου Συνολικά το 75% των συνολικών εισπράξεων ευρωπαϊκών ταινιών πραγματοποιήθηκε στις αγορές καταγωγής τους και το 25% σε άλλες – μη εθνικές – ευρωπαϊκές αγορές. Ενώ σχεδόν το σύνολο των εισπράξεων των ευρωπαϊκών ταινιών που χαρακτηρίζονται ως blockbuster ή ταινίες υψηλής εισπραξιμότητας πραγματοποιήθηκαν στις αγορές της χώρας τους (93% και 95% αντίστοιχα), σχεδόν οι μισές από τις αθροιστικές εισπράξεις των ευρωπαϊκών ταινιών χαμηλής εισπραξιμότητας πραγματοποιήθηκαν σε μη εθνικές αγορές. Οι ευρωπαϊκές ταινίες χαμηλού εισοδήματος κυριαρχούν στην κινηματογραφική προσφορά, τα αμερικανικά blockbuster ξεχωρίζουν όσον αφορά το μερίδιο των εισιτηρίων