Ένας χρόνος ολοκληρώθηκε στις 18 Ιανουαρίου από τη μεγάλη νίκη του  Διαδικτύου ενάντια στα νομοσχέδια PIPA και SOPA, η οποία επιτεύχθηκε χάρη στην πρωτοφανή κινητοποίηση της διαδικτυακής κοινότητας, αλλά και ιντερνετικών κολοσσών.  Οι φετινές εκδηλώσεις της επετείου για την «Ημέρα της Ελευθερίας του Διαδικτύου»- όπως καθιερώθηκε να γιορτάζεται πλέον η καταψήφιση των νομοσχεδίων τον Ιανουάριο του 2012- πραγματοποιήθηκαν στη σκιά του θανάτου του Aaron Swartz, του 26χρόνου ακτιβιστή του διαδικτύου, ο  οποίος υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του διαδικτυακού ακτιβισμού, υπερασπιζόμενος το όραμά του για ελεύθερη και δωρεάν πληροφόρηση μέσω του διαδικτύου.

 

 

 

Η  μάχη κατά της «SOPA»

 Η Stop Online Piracy Act (SOPA) και η Protect IP Act (PIPA) αποτέλεσαν δύο αμφιλεγόμενα νομοσχέδια που εισήχθησαν στην Βουλή των Αντιπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών και στη Γερουσία αντίστοιχα το 2011. Οι μεγάλες εταιρείες ψυχαγωγίας  και οι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων από την πρώτη στιγμή τάχθηκαν  υπέρ της ψήφισής τους, υποστηρίζοντας ότι η υπάρχουσα νομοθεσία δεν είναι αποτελεσματική σε περιπτώσεις P2P δικτύων ή πειρατικών sites. Με έμβλημα την καταπολέμηση της διαδικτυακής πειρατείας, η οποία, σύμφωνα με τους ίδιους, τους κοστίζει δισεκατομμύρια  δολάρια κάθε χρόνο κατόρθωσαν να βρουν ευήκοα ώτα στην αμερικανική Βουλή.

Μεταξύ των πιο αμφιλεγόμενων διατάξεων της SOPA  είναι αυτή που προβλέπει ότι με δικαστική εντολή θα μπορεί να διακόπτεται η πρόσβαση σε ξένα sites με την αιτιολογία ότι  «υπηρετούν την κλοπή» της πνευματικής ιδιοκτησίας. Παράλληλα, υπάρχει ρήτρα για τη διακοπή πληρωμών σε διεθνείς δικτυακούς τόπους για προϊόντα κλεμμένης πνευματικής ιδιοκτησίας ή παράνομες απομιμήσεις.

Στον αντίποδα, οι επικριτές των νομοσχεδίων έκαναν λόγο για τη δημιουργία μιας  «βιομηχανίας μηνύσεων» , η οποία θα δίνει στην κυβέρνηση και σε ιδιώτες το δικαίωμα να  δημιουργούν με άνεση μια λίστα με «ανεπιθύμητα» sites και να διατάζουν το κλείσιμό τους. Σύμφωνα με τους ίδιους, η δυσφήμιση αυτή θα οδηγήσει κάποια από τα sites που λειτουργούν νόμιμα, να χάσουν έσοδα από την απόσυρση των διαφημίσεων και ακόμη κι αν αποδειχθεί η αθωότητα τους στο δικαστήριο, η οικονομική τους επιβίωση να μοιάζει ιδιαίτερα αμφίβολη.

 

Εκατόν τριάντα επιχειρήσεις  που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο υποστήριξαν σε μια ανοικτή επιστολή προς το Κογκρέσο ότι τα δύο νομοθετήματα θα βλάψουν την οικονομική ανάπτυξη και θα παγώσουν την καινοτομία, πλήττοντας  νόμιμες υπηρεσίες που βοηθούν τους ανθρώπους να δημιουργήσουν, να επικοινωνούν, και να αλληλεπιδρούν διαδικτυακά, ενώ εκτιμούν ότι οι συνέπειες  για τις μικρές επιχειρήσεις θα είναι ολέθριες.

 

Μάλιστα, το γεγονός ότι από τη διαδικασία των διαβουλεύσεων με τα νομοθετικά όργανα  απουσίαζε η εκπροσώπηση του τεχνολογικού τομέα, προκάλεσε την  έντονη αντίδραση των πολέμιων των νομοθετημάτων, οι οποίοι έκαναν λόγο για μια νομοθετική ρύθμιση που αποσκοπεί αποκλειστικά στην διασφάλιση των συμφερόντων της βιομηχανίας του θεάματος, θυσιάζοντας στο βωμό του κέρδους την καινοτομία στο διαδίκτυο.

 

Σχολιαστές περιγράφουν τη διαβούλευση για την SOPA ως μια σύγκρουση μεταξύ των παλαιών και των νέων μέσων, μεταξύ του κλάδου της ψυχαγωγίας στο Χόλιγουντ και την Silicon Valley.

 

Επιπλέον, αρκετοί ήταν αυτοί που εξέφρασαν την ανησυχία τους σχετικά με την ενδεχόμενη καταστρατήγηση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ελευθερίας της έκφρασης, σε περίπτωση που τα δύο νομοσχέδια τίθεντο σε εφαρμογή.

 

Όπως παρατηρεί η Muir,  η εμπειρία της εφαρμογής  παρόμοιων νομικών διατάξεων σε άλλες χώρες έχει διδάξει ότι το κλειδί της επιτυχίας τους βρίσκεται στη στάθμιση των έννομων συμφερόντων των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων από τη μια πλευρά και στην προστασία  των δικαιωμάτων των χρηστών του διαδικτύου και ιδίως του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα από την άλλη[1].

 

Αν και στάλθηκαν αρκετά μηνύματα, υπομνήματα και έγιναν εκατοντάδες τηλεφωνήματα στους νομοθέτες, τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έδωσαν βαρύτητα στο θέμα. Μέχρι που στις 18 Ιανουαρίου 2012, σύσσωμη η ιντερνετική κοινότητα προέβη σε μια επαναστατική και σίγουρα πρωτοποριακή μορφή αντίστασης. Ιντερνετικοί κολοσσοί, όπως η Google, η Wired, η  Reddit, η Tumblr, με προεξάρχουσα τη Wikipedia, «κατέβασαν τους διακόπτες» για μία ημέρα στέλνοντας ένα πολύ ισχυρό μήνυμα  αναφορικά με τους κινδύνους που απειλούν το Ίντερνετ από την εφαρμογή των νομοσχεδίων SOPA/ PIPA.

 

Ως απότοκο των κινητοποιήσεων, μέσα σε 48 ώρες, οι νομοθέτες υπέκυψαν και αποφάσισαν να αναστείλουν την ψήφιση των νομοσχεδίων. Όπως σχολίαζε η αρθρογράφος Amy Goodman(The Day the Internet Roared) το διαδίκτυο «άρχισε να βρυχάται» και  οι πολιτικοί  συνειδητοποίησαν ότι στην εποχή της πληροφορίας  οι πολίτες δεν θα μείνουν άπραγοι, όταν τα συμφέροντα απειλούν την ελεύθερη πρόσβασή τους σε αυτήν.

 

« Ο κίνδυνος δεν έχει παρέλθει»

Ένα χρόνο μετά, την μέρα που καθιερώθηκε να γιορτάζεται ως η «Ημέρα του Ελεύθερου Διαδικτύου» οι πρωτεργάτες της μάχης εναντίον της SOPA δημιούργησαν ένα  σάιτ( http://www.internetfreedomday.net/ ) αφιερωμένο στην ελευθερία της έκφρασης, καλώντας τους επισκέπτες να αναρτήσουν στα blog τους και στα social media αγαπημένες του συνήθειες στο διαδίκτυο που δεν θα ήθελαν να τις δουν να λογοκρίνονται.

 

 

Επιπλέον, ομάδες ακτιβιστών στο διαδίκτυο κάλεσαν τους πολίτες να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της διασφάλισης της ελευθερίας του διαδικτύου, προτείνοντας μεταξύ άλλων την υποβολή  υπομνημάτων στην αμερικανική Βουλή με αίτημα την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και απόψεων στο Διαδίκτυο ή ακόμη και την καλύτερη ενημέρωσή τους σχετικά με τις μορφές διαδικτυακού ακτιβισμού.

 

Ο Josh Levy, διευθυντής της καμπάνιας για την ελευθερία του διαδικτύου στο Free Press, δήλωσε σχετικά με την επέτειο, ότι δεν πρόκειται  μόνο για τον εορτασμό μιας παρελθούσης νίκης, αλλά και για την επαγρύπνηση όλων μας απέναντι σε μελλοντικές απειλές μέλλον, που θέτουν σε κίνδυνο την ελευθερία του διαδικτύου.

 

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Brett Solomon εκτελεστικός διευθυντής της Access Now επεσήμανε: “ Θέλουμε να γνωρίζουν οι νομοθέτες, όπου κι αν βρίσκονται ότι δεν μπορούν να τα βάλουν με το Διαδίκτυο. Ως πολίτες και ως κομμάτι της κοινωνίας των πολιτών είμαστε έτοιμοι να εξασκήσουμε τα δικαιώματα μας για να προστατέψουμε αυτόν τον ανοιχτό χώρο”.

 

Στον απόηχο της νίκης ενάντια στα νομοσχέδια PIPA και SOPA πολλοί έκαναν λόγο για μια νέα εποχή, αναφερόμενοι στον διαδικτυακό ακτιβισμό. Η καταψήφιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της ACTA, απάντησε με τον καλύτερο τρόπο σε όσους βιάστηκαν να υποτιμήσουν τη σημασία του αντι- SOPA κινήματος,  αποκαλώντας χλευαστικά τον διαδικτυακό ακτιβισμό, “clicktivism”.

 

Οι ακτιβιστές του διαδικτύου και ο αντίλογος στη «δημοκρατική επανάσταση»

 

Σε γενικές γραμμές, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το ίντερνετ έχει μετατραπεί σε εργαλείο πολιτικής συμμετοχής. Σχετικές έρευνες  απέδειξαν τη θετική συμβολή του διαδικτύου στη διάδοση και την ενίσχυση των διαμαρτυριών κατά των απολυταρχικών καθεστώτων του αραβικού κόσμου, συμβάλλοντας στην εμπέδωση της «Αραβικής Άνοιξης»[2].

Η ανάληψη πολιτικής δράσης στο Διαδίκτυο μπορεί να περιλαμβάνει ηλεκτρονικές εκδοχές των παραδοσιακών μορφών πολιτικής συμμετοχής, όπως η ηλεκτρονική και διαδικτυακή ψηφοφορία ή ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών, αλλά και νέες μορφές συμμετοχής στον κυβερνοχώρο, όπως επιθέσεις χάκερς σε κυβερνητικές σελίδες.

Παράλληλα, το Διαδίκτυο συμβάλει στην αυξημένη πολιτική συμμετοχή και μέσω της ευκολότερης και γρηγορότερης διάδοσης των πληροφοριών, καθιστώντας τους πολίτες περισσότερο ενήμερους για τα πολιτικά δρώμενα και κατά συνέπεια ενισχύει τις δυνατότητες για συντονισμένες δράσεις επιρροής των πολιτικών εξελίξεων που επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την καθημερινότητά τους.

 

Αρκετοί θεωρητικοί βλέποντας τις διευρυμένες δυνατότητες  πολιτικής συμμετοχής που προσφέρει το διαδίκτυο, έκαναν λόγο για μια νέα εποχή, η οποία θα χαρακτηρίζεται από την αυξημένη επαγρύπνιση των πολιτών και την μαζική συμμετοχή τους στα πολιτικά δρώμενα.

Οι βασικές θέσεις  των θεωριών  της κινητοποίησης (mobilization thesis) συνοψίζονται στο ότι ο διαδικτυακός ακτιβισμός αποτελεί έναν διακριτό τύπο πολιτικής συμμετοχής, ο οποίος  ισοπεδώνοντας  τα οικονομικά εμπόδια και διευρύνοντας τις ευκαιρίες για συμμετοχή στον πολιτικό διάλογο, για τη διάδοση των πληροφοριών, και για την αλληλεπίδραση των ενδιαφερόμενων ομάδων μπορεί να μειώσει τις κοινωνικές ανισότητες ως προς τη συμμετοχή  στη δημόσια ζωή.

Ωστόσο , κάποιοι παραμένουν περισσότερο σκεπτικοί αναφορικά με τις δυνατότητες εκδημοκρατισμού της κοινωνίας, που επιφέρει η κυριαρχία του διαδικτύου ως πολιτικό εργαλείο,  εκτιμώντας ότι «αποτελεί ένα όπλο στα χέρια των ισχυρών» , το οποίο ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο τους ήδη ισχυρούς παίκτες της πολιτικής αρένας(reinforcement thesis).

Πολλοί εκτιμούν ότι η ευκολότερη πρόσβαση  που εγγυάται το διαδίκτυο, δεν οδηγεί αυτόματα σε αύξηση των επιπέδων αλλά και της αποτελεσματικότητας της πολιτικής συμμετοχής . Ο Shulman (2009) σε σχετική έρευνά του αποδεικνύει ότι οι μαζικές καμπάνιες που στηρίζονται στη λογική των e- mail, oι οποίες  αποτελούν βασική μορφή ανάληψης πολιτικής δράσης μέσω διαδικτύου,  δεν είναι κατ ‘ανάγκη σε θέση να παράγουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.[3].

Μια περισσότερη επικριτική ματιά σχετικά με τις δυνατότητες εκδημοκρατισμού του διαδικτύου, υιοθετούν όσοι εκτιμούν ότι η πολιτική συμμετοχή ή αντίδραση μέσω διαδικτύου δεν έχει ουσιαστική επίδραση στην πραγματική ζωή και χρησιμοποιούν υποτιμητικά τον όρο «slacktivism»,  θέλοντας να τονίσουν ότι πρόκειται για ανούσιες ενέργειες που εξυπηρετούν μόνο τους συμμετέχοντες, καθώς τους κάνουν να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Σύμφωνα μάλιστα με τους θιασώτες αυτής της άποψης, ο ιντερνετικός «ακτιβισμός», λειτουργεί προς την κατεύθυνση της υποβάθμισης της συμμετοχής των πολιτών, στο βαθμό που οι πολίτες αντικαθιστούν τις αποτελεσματικές μορφές πολιτικής δράσεις με τις νέες ψηφιακές δράσεις, θεωρώντας ότι αποτελούν ένα ισάξιο υποκατάστατο[4].

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο όρος «slacktivism»,  δεν περιλαμβάνει όλες τις μορφές πολιτικής δράσης που επιτελούνται μέσω διαδικτύου. Στον ορισμό του δεν περιλαμβάνεται το χάκινγκ, καθώς αυτές οι μορφές δράσης απαιτούν προσπάθεια και θεωρούνται ως κοινά αποδεκτές μορφές πολιτικής συμμετοχής.

Ωστόσο, οι περισσότερες σχετικές έρευνες των τελευταίων χρονών αποδεικνύουν ότι η πολιτική συμμετοχή μέσω διαδικτύου συμβάλλει στην ενίσχυση της πολιτικής συμμετοχής και με τις παραδοσιακές μορφές της. Αν και η συσχέτιση αυτή δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρή, δεν αφήνει περιθώρια υποστήριξης αρνητικού αντικτύπου της διαδικτυακής πολιτικής  συμμετοχής σε άλλες μορφές πολιτικής δράσης[5].

Πέραν αυτού σχετικές  έρευνες καταδεικνύουν ότι η οn-line συμμετοχή δεν συμβάλλει απλώς στην ενίσχυση των καθιερωμένων μορφών πολιτικής δράσης. Ένα ιδιαίτερο είδος ακτιβιστών, «μυημένων» στα εργαλεία και τις δυνατότητες συμμετοχής που προσφέρει το διαδίκτυο κάνει την εμφάνισή του , το οποίο ακολουθεί διαφορετικές μορφές πολιτικής δράσης σε αντιδιαστολή με τις υπάρχουσες. Με άλλα, λόγια οι διαδικτυακοί ακτιβιστές δεν αποτελούν αντανάκλαση των πολιτών που δραστηριοποιούνται στα κοινά με τα παραδοσιακά μέσα[6].

Aκόμα κι αν δεχτούμε τους ισχυρισμούς ότι ο διαδικτυακός ακτιβισμός, αποτελεί ένα είδος πολιτικού κομφορμισμού, ο οποίος  στηρίζεται στη λογική των “thumbs up”,  οι πορείες διαμαρτυρίας που ακολούθησαν σε Ευρώπη και Αμερική  με τη συμμετοχή εκατομμυρίων πολιτών, οι οποίοι ζητούσαν να μην ψηφιστούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που απειλούσαν να αλλάξουν το διαδικτυακό τοπίο, όπως το γνωρίζαμε μέχρι πρότινος,  δείχνει ότι η δυναμική του διαδικτυακού ακτιβισμού υπερβαίνει τα όρια της διαδικτυακής δημόσιας σφαίρας και ενδύεται τους μηχανισμούς οργάνωσης και τα μέσα αντίστασης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

Οι διαδικτυακές ομάδες ακτιβιστών έχουν συμβάλλει στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού και πολιτιστικού χώρου, όπου άνθρωποι και ομάδες διαφορετικής δημογραφικής σύνθεσης χρησιμοποιούν τις αναδυόμενες τεχνολογίες με στόχο την επίτευξη νέων κοινωνικών σχέσεων και νέων μορφών πολιτικής διακυβέρνησης[7].

Παρ’ όλα αυτά είναι μάλλον νωρίς να μιλήσει κανείς για νίκη του Διαδικτύου. Το κίνημα «Occupy Wall Street» και η «» αποτελούν εμβληματικά παραδείγματα του πως το διαδίκτυο μπορεί να συμβάλλει στην πολιτική και κοινωνική αλλαγή, αλλά το κίνημα αντι-SOPA/PIPA άνοιξε το δρόμο για μια περισσότερο άμεση μορφή πολιτικής συμμετοχής.  Οι εκδηλώσεις στις 18 Ιανουαρίου του 2012 κατέστησαν σαφές ότι ο διαδικτυακός ακτιβισμός  είναι ένας ισχυρός μηχανισμός, ο οποίος μπορεί να καθορίσει την τύχη συγκεκριμένων νομοσχεδίων. Μαζί με όλους τους κινδύνους αλλά και τις νέες  ευκαιρίες που κρύβει κάθε νέο ανεξερεύνητο πεδίο, η  άμεση συμμετοχή στην καθημερινή πολιτική ζωή αναδεικνύεται ως ο νέος, πολλά υποσχόμενος ορίζοντας για τον διαδικτυακό ακτιβισμό.

 

Ηλιάνα Γιαννούλη

 

Διαβάστε σχετικά:

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ

Ο «ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ» ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

“ΟΧΙ” ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ACTA