Την αδυναμία της διάσημης ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης, Facebook, να διατηρήσει το ενδιαφέρον των χρηστών της καταγράφει νέα έρευνα του αμερικανικού ινστιτούτου Pew Research Center’s Internet & American Life Project (2012). Παρά τη ραγδαία αύξηση των χρηστών της, σύμφωνα με τους ερευνητές ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 61%, δηλώνει ότι για τουλάχιστον μια ή περισσότερες χρονικές περιόδους, εβδομάδες ή και περισσότερο, έχει κάνει ένα «διάλειμμα» από το Facebook.
Σύμφωνα με τις απαντήσεις στις ανοικτές ερωτήσεις που έθεσε η έρευνα προκειμένου να διερευνήσει τους λόγους που συμβαίνει αυτό, οι ερωτηθέντες αποδίδουν την περιοδική απομάκρυνση τους από την ιστοσελίδα κυρίως στο φορτωμένο τους πρόγραμμά (21%). Επιπλέον, σε χαμηλότερα αλλά σημαντικά ποσοστά οι χρήστες απέδωσαν την αποχή τους από την ιστοσελίδα στην έλλειψη ενδιαφέροντος (10%) και στο χάσιμο χρόνου (10%). Ενώ το 8% των χρηστών δήλωσε ότι διέκοψε τις επισκέψεις του στην ιστοσελίδα λόγω του περιεχόμενου το οποίο σύμφωνα με τις δικές τους δηλώσεις έχει αρκετό δράμα, κουτσομπολιό, αρνητισμό και σύγκρουση. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσαν οι συμμετέχοντες στα ανοικτά ερωτήματα: «έχω κουραστεί από τα ηλίθια σχόλια…», «έκανα ένα διάλειμμα όταν άρχισε να γίνεται βαρετό…», «οι άνθρωποι ανέβαζαν τι θα τρώγανε για δείπνο».
Παρά το γεγονός ότι στη δημόσια ατζέντα τέθηκαν αρκετές φορές ζητήματα διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας στο Facebook στη συγκεκριμένη έρευνα μόνο το 4% χρηστών αποδίδουν την απομάκρυνση τους από το μέσο σε αυτά τα ζητήματα.
| Λόγοι για το διάλειμμα των χρηστών από το Facebook | |
| 61% των χρηστών του Facebook δηλώνει ότι στο παρελθόν έχει κάνει οικειοθελώς ένα διάλειμμα για κάποιες βδομάδες από τη χρήση της σελίας. | |
| Ήμουνα πολύ απασχολημένος/ δεν είχα χρόνο για αυτό | 21% |
| Απλά δε με ενδιέφερε/ δε μου άρεσε | 10% |
| Σπατάλη χρόνου/ Άσχετο περιεχόμενο | 10% |
| Αρκετό δράμα/ κουτσομπολιό/ αρνητισμός/ σύγκρουση | 9% |
| Αφιέρωνα πολλή χρόνο στη χρήση της σελίδας | 8% |
| Κάνω διακεκομμένη ή σπάνια χρήση | 8% |
| Ήμουνα σε διακοπές/ ταξίδι/ | 8% |
| Απλά κουράστηκα/ το βαρέθηκα | 7% |
| Κανένας λόγος/ Έτσι απλά | 6% |
| Ανησυχίες για την ιδιωτικότητα/ την ασφάλεια/ τις διαφημίσεις/ spam | 4% |
| Δεν είχα υπολογιστή/ πρόσβαση στο διαδίκτυο | 2% |
| Προτιμώ άλλους τρόπους επικοινωνίας/ το facebook δεν είναι «πραγματική ζωή» | 2% |
| Λόγοι υγείας ή ηλικίακοί | 2% |
| Για θρησκευτικούς λόγους | 1% |
| Δε μου άρεσε να αναρτώ δημοσιεύσεις συνεχώς/ δεν ήθελα να μοιραστώ κάτι | 1% |
| Πηγή: Pew Research Center’s Internet & American Life Project Omnibus Survey, για το διάστημα από 13-16 Δεκεμβρίου, τηλεφωνικές συνεντεύξεις, N=316 χρήστες που δήλωσαν ότι στο παρελθόν έκαναν ένα διάλειμμα από τη χρήση της ιστοσελίδας, http://www.pewinternet.org/Reports/2013/Coming-and-going-on-facebook/Key-Findings.aspx | |
Παράλληλα, ένας στους πέντε ερωτηθέντες (20%) που διατηρούσαν προφίλ στο Facebook δήλωσαν ότι εγκατέλειψαν τη σελίδα, ενώ το 8% δήλωσαν ότι δεν προτίθεται στο μέλλον να επιστρέψει προβάλλοντας παρόμοια επιχειρήματα με τους χρήστες που απείχαν περιοδικά.
Οι ίδιοι διαχειριστές του Facebook, πάντως στην ετήσια έκθεσή τους παραδέχονται ότι κάποιοι από τους νέους ηλικιακά χρήστες συμμετέχουν σε άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες που είναι παρόμοια ή λειτουργούν ως υποκατάστατα του Facebook. Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση «πιστεύουμε ότι κάποιοι από τους χρήστες μας έχουν μειώσει το χρόνο συμμετοχής τους στη σελίδα για χάρη της εμπλοκής τους σε άλλες ιστοσελίδες, όπως το Instangram». Παράλληλα, σε πρόσφατες δηλώσεις ο οικονομικός διευθυντής του Facebook, David Ebersman παραδέχθηκε ότι «το Instangram είναι ένας δεινός ανταγωνιστής».
Πέραν των ερευνών το Business Insider καταγράφει τις γνώμες δυο νέων δημιουργών εφαρμογών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι έφηβοι, οι οποίοι συχνά καθορίζουν την τάση του τι είναι στη μόδα, έχουν αρχίσει να βαριούνται το Facebook και στρέφονται σε άλλες εφαρμογές όπως το Instangram και το Snapchat. Παράλληλα, η Huffigton Post δημοσίευσε την απόφαση δυο διακεκριμένων συγγραφέων να σταματήσουν τη χρήση των προφίλ τους εκφράζοντας σοβαρές ανησυχίες για τη διαχείριση των προσωπικών τους δεδομένων από την ιστοσελίδα.
Η νέα γενιά «χρηστών» των κοινωνικών μέσων
Η κόπωση στα κοινωνικά μέσα και υποδηλώνει την τάση των χρηστών να χάνουν το ενδιαφέρον τους και να απομακρύνονται από τα κοινωνικά μέσα λόγω του κορεσμού που έχουν από τις πολλές σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, τους πολλούς «φίλους» ή «ακόλουθους» και το χρόνο που χρειάζεται για να διατηρήσουν αυτές τις διασυνδέσεις. Η κόπωση εκδηλώνεται είτε με μείωση στο χρόνο που αφιερώνει σε αυτό, με περιοδική απομάκρυνση του χρήστη από το μέσο και στην πιο ακραία μορφή με οριστική εγκατάλειψη του μέσου.
Αρκετές έρευνες επισημαίνουν ότι πάρα την αύξηση του αριθμού των χρηστών στο facebook, ο χρόνος που οι χρήστες αφιερώνουν στα κοινωνικά μέσα εμφανίζεται μειωμένος ενώ παράλληλα παρατηρείται μειωμένη δραστηριότητα σε συγκεκριμένες εφαρμογές (GlobalWebIndex, 2009, 2011, Reuters, 2012. GlobalWebIndex, 2009, 2011. Pew, 2012). H GlobalIndex οι οποία παρακολουθεί τις συνήθειες των χρηστών του διαδικτύου παγκοσμίως σε διαχρονική βάση, σημειώνει ότι σημάδια αυτής της κόπωσης καταγράφονται ήδη από το 2009, κυρίως στην καίρια ομάδα των χρηστών του Facebook, που υιοθέτησαν πρώτοι τη χρήση του μέσου και σήμερα βρίσκονται στην ηλικία των 30-35.
Oι αναλυτές της Gardner σε έρευνα τους στα τέλη του 2011 οδηγήθηκαν σε παρόμοια συμπεράσματα. Σύμφωνα με τη συγκριτική μελέτη που πραγματοποίησε η εταιρεία σε 11 ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες με 6295 συμμετέχοντες, παρατηρήθηκε επίσης, μια κόπωση μεταξύ της τάξης των καταναλωτών που πρωτοπορεί και υιοθετεί γρήγορα τις νέες τεχνολογίες (early adopters), ενώ το 31% των λεγόμενων «φιλόδοξων» (aspirers) καταναλωτών (νεότεροι, περισσότερο ευκίνητοι, που δίνουν έμφαση στα επώνυμα προϊόντα). Με το 24% των συμμετεχόντων να απαντάει ότι αφιέρωνε λιγότερο χρόνο στο κύριο κοινωνικό τους μέσο από ότι όταν είχε αρχίσει να το χρησιμοποιούν, οι ερευνητές προχώρησαν στη διερεύνηση των παραγόντων εκείνων που επηρέαζε τη μείωση της «κατανάλωσης» του μέσου. Παρόλο που καμία από τις επιλογές που δόθηκαν δε συγκέντρωσε μεγάλα ποσοστά, το 33% των ερωτηθέντων εξέφρασε ανησυχίες για την ιδιωτικότητα του στο διαδίκτυο. Επίσης, η ηλικία των χρηστών είχε άμεση συσχέτιση με τον παράγοντα αυτό, με τους νεότερους ηλικιακά χρήστες να ανησυχούν λιγότερο από ότι οι μεγαλύτεροι χρήστες για την ιδιωτικότητά τους.
Απο γεωγραφικής σκοπιάς, οι πιο ώριμες αγορές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο και Αμερική) ανταποκρίθηκαν στον παγκόσμιο μέσο όρο, με το 40% περίπου των ερωτηθέντων να απαντά ότι χρησιμοποιεί τη σελίδα περισσότερο από ότι στο παρελθόν, 40% στο ίδιο ποσοστό και 20% λιγότερο από ότι στο παρελθόν. Σε χώρες όπου υπήρχαν υψηλότερα επίπεδα ενθουσιασμού όπως η Νότια Κορέα και η Ιταλία, το 50% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι χρησιμοποιούσαν τα κοινωνικά δίκτυα περισσότερο. Αντίθετα, στις χώρες όπου το 30 με 40% απάντησε ότι χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα λιγότερο βρίσκονται η Ρωσσία και η Βραζιλία, με τον ενθουσιασμό και στις δυο χώρες να παρουσιάζει χαμηλότερα επίπεδα.
Παράλληλα, σύμφωνα με την έρευνα της GlobalIndex που πραγματοποιήθηκε σε τρία διαδοχικά κύματα το 2011 το μεγαλύτερο κοινωνικό μέσο προσέγγισε το σημείο κορεσμού μεταξύ των ενεργών χρηστών του Facebook στις περισσότερες αγορές, με εξαίρεση τις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιπλέον, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας παγκοσμίως είχε σημειωθεί μείωση στη συχνότητα με την οποία οιχ χρήστες αξιοποιούν κεντρικές δραστηριότητες στο Facebook, μεταξύ των οποίων η αποστολή ψηφιακών δώρων, η αναζήτηση νέων επαφών ή η αποστολή μηνυμάτων σε φίλους. Σύμφωνα με τον διευθύνων σύμβουλο της εταιρείας, Tom Smith οι καταναλωτές των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία ή η Ινδονησία συνεισφέρουν περισσότερο από όσο ποτέ στο διαδίκτυο, αφήνοντας πίσω τους τις παραδοσιακές αγορές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία.
Αλλά και η έρευνα της Pew στα τέλη του 2012, κατέγραψε τη μείωση αυτή. Η έρευνα αφορούσε το χρόνο που καταναλώνουν οι χρήστες στο facebook και έδειξε ότι το 28% των χρηστών θεωρεί το μέσο είναι λιγότερο σημαντικό για αυτούς από ότι ένα έτος πριν και το 34% απάντησε ότι αφιερώνει λιγότερο χρόνο στο μέσο το τελευταίο έτος. Αντίθετα μόνο το 12% δήλωσε ότι το facebook είναι πιο σημαντικό για αυτούς από ότι ήταν ένα χρόνο πριν και το 13% δήλωσε ότι αυξήθηκε ο χρόνος που αφιερώνει στο μέσο. Παράλληλα, το 59% εκφράζει μια σταθερότητα απέναντι στο μέσο δηλώνοντας ότι η σημασία που αποδίδει στο μέσο είναι ίδια όπως και ένα χρόνο πριν και το 53% και ο χρόνος που καταναλώνουν στο δίκτυο διατηρείται στα ίδια επίπεδα με τα περσινά. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα καταγράφεται μια διάκριση στη χρήση του μέσου ανάμεσα στα φύλα, με τις γυναίκες να δηλώνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από ότι οι άντρες ότι το μέσο είναι πιο σημαντικό γι αυτές από ότι ήταν πριν ένα χρόνο και να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο από ότι ένα χρόνο πριν στο Facebook.
Σε αντίθετα συμπεράσματα οδηγείται η GlobalIndex, στηριζόμενη στα αποτελέσματα του τελευταίου τετράμηνου του 2012 στα οποία παρατηρείται μια αντιστροφή αυτής της τάσης για το Facebook. Για τους μελετητές η αύξηση αυτή συνδέεται με την αντίστοιχη αύξηση της πρόσβασης στο διαδίκτυο διαμέσου των κινητών συσκευών. Σύμφωνα με την έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των ενεργών χρηστών του Facebook σε μηνιαία βάση αυξήθηκε κατά 33% (μεταξύ του δεύτερου και του τέταρτου τετραμήνου), φτάνοντας συνολικά τα 693, 5 εκ, με τους 368 εκατομμύρια χρήστες (1 στους 2 περίπου) να έχουν πρόσβαση στην πλατφόρμα μεσώ των κινητών.
Οι διαχειριστές της ιστοσελίδας σε πρόσφατη ανακοίνωση τους επιβεβαιώνουν ότι οι χρήστες που συνδέονται καθημερινά με το κοινωνικό δίκτυο μέσω φορητών συσκευών, όπως τα «έξυπνα» κινητά τηλέφωνα και τα tablets,ξεπέρασαν εκείνους που συνδέονται μέσω του παραδοσιακού υπολογιστή. Παράλληλα, πρόσφατη έρευνα της Comscore (Ιανουάριος, 2013) έδειξε ότι το facebook είναι η πιο δημοφιλής εφαρμογή για κινητά σε όρους μοναδικών χρηστών και ήδη από τον Οκτώβριο του 2012 κατάφερε να ξεπεράσει ακόμα και την εφαρμογή της Google Maps που βρισκόταν πρώτη στην κατάταξη. Σε κάποιες αγορές όπως επισημαίνει η GlobalIndex τα κινητά βρίσκονται στην πρώτη θέση, αν δεν αποτελούν και το μόνο σημείο πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με την GlobalIndex, η επένδυση του Facebook στην προσαρμογή στις συσκευές κινητής τηλεφωνίας (με την άμεση πρόσβαση, single sign – on, την επιλογή “like” και την προσαρμογή του μεγέθους στην οθόνη των συσκευών) επέτρεψε στην σελίδα να έχει μια διαφορετική τύχη από ότι άλλες κοινωνικές πλατφόρμες στο παρελθόν (Frienster, MySpace). Οι συγκεκριμένες σελίδες ακολούθησαν παρόμοια πορεία οι οποίες ξεκίνησαν με μαζική διείσδυση στην αγορά, ακολούθησαν μια αργή κάμψη στη χρήση τους και στη συνέχεια μια ραγδαία μείωση των χρηστών.
Η προσαρμογή των κοινωνικών μέσων στα λειτουργικά συστήματα των κινητών, έδωσε μια ώθηση στη χρήση τους καθιστώντας τις πιο προσιτές και πιο βολικές στη χρήση. Σημαντικό είναι επίσης, το γεγονός ότι οι άνθρωποι μεταφέρουν παντού και πάντοτε τις κινητές συσκευές τους, ενώ οι περισσότερες μεγαλύτερες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση των εφαρμογών που σχετίζονται με την κινητή τηλεφωνία.
Οι ανησυχίες της αγοράς για την κόπωση των χρηστών
Παρότι οι περισσότερες έρευνες συνηγορούν στη ραγδαία αυξανόμενη και ολοένα διευρυνόμενη χρήση του Facebook, τα σημάδια κόπωσης φαίνεται ανησυχούν την αγορά, τους επενδυτές/ μετόχους της ιστοσελίδας, τις εταιρείες που επένδυσαν ένα σημαντικό μέρος της διαφημιστικής της δαπάνης στα κοινωνικά δίκτυα και ειδικότερα τους επαγγελματίες του μάρκετινγκ και της επικοινωνίας. Ενδεικτικό της ανησυχίας που υπάρχει στην αγορά για την κόπωση των χρηστών είναι η σωρεία δημοσιευμάτων για το πως οι σελίδες θα καταφέρουν να διατηρήσουν το ενδιαφέρον των χρηστών και να αντιμετωπίσουν την κόπωση.
Πηγή: Αναζήτηση στη μηχανή αναζήτησης Google στον όρο “media fatigue”
Προκειμένου να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο, για τους αναλυτές πρέπει τα κοινωνικά δίκτυα να ανανεώνουν συνεχώς τις σελίδες τους με καινούργια εργαλεία προσφέροντας νέες λειτουργίες. Το χρέος της ανανέωσης δεν αφορά μόνο τους διαχειριστές της σελίδας αλλά και τις εταιρείες και τα προϊόντα που έχουν μια παρουσία στα κοινωνικά μέσα. Σύμφωνα με τον Brian Blau, αναλυτή της Gartner, το περιεχόμενο πρέπει να διατηρείται φρέσκο και να είναι ικανό να τραβήξει την προσοχή των χρηστών άμεσα. Η νέα γενιά καταναλωτών όπως εξηγεί «είναι ανήσυχη και διαθέτει ελάχιστη προσοχή, γεγονός που απαιτεί μεγάλη δημιουργικότητα από μέρους του πομπού προκειμένου να υπάρξει ουσιαστική επίδραση».
Άλλοι ερευνητές αποδίδουν τη μείωση της «κατανάλωσης» στη συνεχή εμφάνιση νέων κοινωνικών δικτύων και στην έλλειψη χρόνου από μέρους των χρηστών να διαχειρίστουν όλες αυτές τις σελίδες. Όπως δηλώνει ο George Colony, Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας παροχής συμβουλευτικών ερευνητικών υπηρεσιών Forrester στο συνέδριο Le Web (2011) τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εξαντλήσει το χρόνο των χρηστών, έχουν προσεγγίσει το όριο των ωρών που οι άνθρωποι μπορούν να αφιερώσουν στα μέσα. Ο ίδιος προβλέπει ότι οι κοινωνικές σελίδες που απαιτούν περισσότερο χρόνο από τους χρήστες είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Η νέα γενιά κοινωνικών εφαρμογών θα είναι πιο αποδοτική, γρηγορότερη, ευκολότερη για το χρήστη και θα έχει καλύτερη σχέση αξίας και χρόνου.
Επιπλέον, οι διαφορές που εντοπίζονται μεταξύ των αγορών δείχνουν, σύμφωνα με τον διευθύνων σύμβουλο της GlobalIndex Tom Smith, ότι είναι λάθος να θεωρούμε ότι το διαδίκτυο θα οδηγήσει σε μια ενιαία διεθνή κουλτούρα είναι λάθος. Οι παραγωγοί του περιεχομένου και οι εταιρείες σύμφωνα με τον ίδιο θα πρέπει να ακολουθήσουν μια πιο στοχευμένη στρατηγική προκειμένου να προσεγγίσουν τις αγορές οι οποίες αναπτύσουν διαφορετικές συμπεριφορές, διαφορετική σχέση με τα προϊόντα και διακριτές στάσεις απέναντι στο ρόλο του διαδικτύου.
Παράλληλα, για τους αναλυτές της Gartner οι σελίδες πρέπει να διαφυλάξουν την ιδιωτικότητα των χρηστών τους. Όπως αναφέρουν το επίπεδο ενδιαφέροντος των καταναλωτών γύρω από την προστασία της ιδιωτικής ζώης απαιτεί από τις εταιρείες συνεχή επαγρύπνιση. Άλλωστε, στο πρόσφατο παρελθόν προβλήματα που σχετίζονταν με την ιδιωτικότητα των χρηστών και την διαδικτυακή ασφάλεια (spam, κακόβουλο υλικό, phishing) συνετέλεσαν στη μετακόμιση των χρηστών της διάσημης ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης My Space στο Facebook και στην εγκατάλειψη της ιστοσελίδας από δεκάδες εκατομμύρια χρήστες.
Τα παραδοσιακά μέσα και ιδιαίτερα ο Τύπος βίωσαν παρόμοια σημάδια της κόπωσης τα οποία οδήγησαν με ραγδαίο ρυθμό στη μείωση του κοινού τους. Οι διαφορές εντοπίζονται τόσο στις σαφώς διαφορετικές συνήθειες του κοινού, το οποίο έχει πλέον άπειρες επιλογές και λιγότερο χρόνο για να αφιερώσει σε αυτές αλλά και στις ταχύτητες με τις οποίες τα νέα μέσα δημιουργούνται, γίνονται μαζικά οδηγούνται στην κάμψη και στον κορεσμό για να αντικατασταθούν σύντομα από νέα. Υπό αυτά τα δεδομένα τα κοινωνικά μέσα δε φαίνεται να έχουν αποκτήσει ακόμα μια σταθερή πορεία ως προς τη χρήση τους. Παρά το γεγονός ότι οι χρήστες αντιμετωπίζουν με ενθουσιασμό κάθε καινούργιο μέσο και εφαρμογή, απολαμβάνουν τις δυνατότητες επικοινωνίας που τους προσφέρει, δε δείχνουν ακόμα να αφοσιώνονται σε κάτι συγκεκριμένο. Αυτό δείχνουν να το αντιλαμβάνονται τόσο οι διαχειριστές των σελίδων που αναβαθμίζουν διαρκώς τα «προϊόντα» τους, όσο και οι εταιρείες που προσπαθούν να προβληθούν και να προσεγγίσουν το κοινό των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης.
Μαρία Ξενοφώντος
Διαβάστε επίσης:
Η «GOOGLE» ΑΝΙΧΝΕΥΕΙ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΑΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΕΣΑΣ, ΓΙΑ ΕΣΑΣ
Πηγές:
Alison Shontel, It’s Official: Teens Are Bored With Facebook, (3 March 2013) at http://www.businessinsider.com/its-official-teens-are-bored-of-facebook-2013-3
Andrew Lipsman, Facebook Vaults Ahead of Google Maps to Finish 2012 as #1 U.S. Mobile App, (23 January 2013) athttp://www.comscore.com/Insights/Blog/Facebook_Vaults_Ahead_of_Google_Maps_to_Finish_2012_as_number_1_US_Mobile_App
Bret, Facebook Battles Back Against “Facebook Fatigue”, (31 January 2013) at http://globalwebindex.net/thinking/facebook-battles-back-against-facebook-fatigue/
Craig Kanalley, Prominent Writers Criticize Facebook As Social Network Deals With Teenager Problem, (28 February 2013) at http://www.huffingtonpost.com/craig-kanalley/quit-facebook-teenager-problem_b_2782512.html
Jenifer Van Grove, Facebook CFO calls Instangram a “formidable competitors, (27 February 2013) at http://news.cnet.com/8301-1023_3-57571682-93/facebook-cfo-calls-instagram-a-formidable-competitor/
Facebook INC, Annual Report (2012) at http://investor.fb.com/secfiling.cfm?filingid=1326801-13-3 , 28-02-2013
Gartner, Press release: Gartner Survey Highlights Consumer Fatigue with Social Media, (15 August 2012) at http://www.gartner.com/newsroom/id/1766814
Heather Kelly, Facebook Mobile Users surpass desktop users for first time, (31 January 2013), CNN at http://edition.cnn.com/2013/01/30/tech/social-media/facebook-mobile-users
Paul Sawers, Facebook fatigue is spreading but social media is on the rise, says internet study, (6 February 2012) at
medianalysis.net 