Του Στέλιου Παπαθανασόπουλου

Η αλήθεια είναι ότι την ΕΡΤ τόσο οι εκάστοτε κυβερνώντες, όσο και σημαντικά διευθυντικά της στελέχη πάντα θεωρούσαν ότι έπρεπε να κλείσει και να ξανανοίξει πάνω σε μια εντελώς νέα βάση.

«Ένα θεσμικό πλαίσιο για να είναι επιτυχές, πρέπει να εδράζεται σε μια εντελώς νέα βάση» επεσήμανε το 1975 ο Sir Hugh Green, όταν εκλήθη από την τότε κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αφού «έφριξε» με ό,τι είδε πρότεινε το  κλείσιμό της και την επαναλειτουργία της σε ένα νέο καθεστώς. Ο Θ. Καρζής, διευθυντικό στέλεχος της ΕΡΤ, έγραφε ότι: «η ΕΡΤ αποτελεί μια μικρογραφία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, με τη νωθρότητα, την άγνοια, την ανικανότητα, τη γραφειοκρατία, την αυθαιρεσία, την αμορφωσιά, τη νομότυπη παρανομία, την ευνοιοκρατία, την αναξιοκρατία, το νεποτισμό, την αδιαφορία, την καταπίεση του ασθενέστερου από τον ισχυρότερο… η ΕΡΤ δαπάνησε πάντοτε πολλά χρήματα για μηδαμινό αποτέλεσμα… βρέθηκε στα πρόθυρα της οργανωτικής και οικονομικής κατάρρευσης»[1]. Ο Ριχάρδος Σωμερίτης, Διευθυντής Ειδήσεων στην ΕΤ (Ιούλιος-Νοέμβριος 1989), στην «Έκθεση Πεπραγμένων» προς τον τότε Πρόεδρο της ΕΡΤ τόνιζε ότι: «το κυριότερο πρόβλημα είναι η ίδια η ΕΡΤ. Η σημερινή λειτουργία της απαγορεύει κάθε πρόοδο»[2]. Ίσως περισσότερο αποκαλυπτική είναι η έκθεση του καθηγητή Κόρσου, πρώην Προέδρου της ΕΡΤ ΑΕ, προς τον υπουργό Προεδρίας για την κρίση της ΕΡΤ. Χαρακτηρίζοντας την ΕΡΤ «ναυαγίου ναυάγιο», τη θεωρούσε ότι βρισκόταν σε «πλήρη αποσύνθεση» και ότι ήταν «ημίπληκτος» και επιπλέον εξηγεί τα αίτια της κρίσης[3]. Αυτά ήταν:

1. «Η απροβλημάτιστος και ανεξέταστος (και άνευ προηγούμενης οικονομοτεχνικής μελέτης) δημιουργία του Ενιαίου Φορέως», η οποία είχε ως αποτέλεσμα η ΕΡΤ 1 να επιβαρυνθεί την ΕΡΤ 2, καθώς οι χαμηλότεροι μισθοί των εργαζομένων της ΕΡΤ 2 εξομοιώθηκαν με αυτούς της ΕΡΤ 1.

2. Η «απροβλημάτιστος (και άνευ ερεύνης της αντοχής της ΕΡΤ ΑΕ) δημιουργία της ΕΤ3», επιβαρύνοντας την ΕΡΤ ΑΕ 25 δισ. δραχμές ετησίως, αποφέροντας (ως κέρδος) μόνο 50 εκατ. το ίδιο χρονικό διάστημα.

3. Η δημιουργία της δορυφορικής αναμετάδοσης που κόστισε στην ΕΡΤ 3 δισ. δραχμές.

4. Η κατάργηση του μονοπωλίου της ΕΡΤ απέφερε σημαντική μείωση των διαφημιστικών εσόδων.

5. Η μη αύξηση του ανταποδοτικού τέλους, που παρέμενε στα επίπεδα του 1984.

6. Η για παραταξιακούς λόγους προσθήκη προσωπικού στο πρώτο εξάμηνο του 1989 ενόψει των εκλογών του Ιουνίου του 1989.

7. Η «αργομισθία» και η «διπλο ή τριπλοαπασχόληση» εργαζομένων στην ΕΡΤ, και

8. Η χρόνια κακοδιοίκηση του φορέα.

Καθώς η έκθεση των ορκωτών λογιστών για το 1990, «ανθολογούσε» τους σημαντικότερους χώρους διαρροής των κονδυλίων της ΕΡΤ (π.χ., κόστος εξωτερικών παραγωγών, προγράμματα που δεν παίζονταν, ταινίες χωρίς αποδείξεις κ.λπ.), η τότε Διοίκηση της ΕΡΤ ζήτησε τη γνώμη του BBC για τη «σωτηρία» του φορέα. Ενδεικτική είναι η διαμάχη που ξέσπασε μετά το περίφημο πόρισμα των ειδικών του BBC προσκεκλημένων από τη Διοίκηση της ΕΡΤ για την αναδιάρθρωση του ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Βέβαια, αν και η πρόσκληση ξένων εμπειρογνωμόνων αποτελεί άλλη μια εκδήλωση του μεταπρατικού χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας, στην ουσία οι Βρετανοί εμπειρογνώμονες ακολούθησαν τις προτάσεις του Green και είπαν πράγματα απλά και γνωστά σ’ όλους τους ‘Έλληνες, διαπίστωσαν όμως με αφοπλιστικό τρόπο τις «κακοδαιμονίες» της κρατικής τηλεόρασης. Με σαφείς υπαινιγμούς για το σημαντικό βαθμό της κυβερνητικής παρεμβατικότητας στην ΕΡΤ, τόνισαν ότι ο κρατικός φορέας είναι «ουσιαστικά χρεοκοπημένος». Στο πόρισμά τους ανάμεσα στα άλλα πρότειναν[4]:

α) να κλείσουν τα τρία κρατικά τηλεοπτικά κανάλια, να καταργηθεί ένα και τα υπόλοιπα δύο να λειτουργήσουν σε νέες βάσεις και νέα μορφή,

β) να καταργηθεί ένας ραδιοφωνικός σταθμός,

γ) να μειωθούν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί,

δ) να απολυθεί όλο το προσωπικό και να επαναπροσληφθούν εκείνοι που κρίνονται αναγκαίοι,

ε) να παραχωρηθεί ένα μέρος του τηλεοπτικού περιοδικού της ΕΡΤ, «Ραδιοτηλεόραση», σε ιδιώτες και αν δεν τα καταφέρει να κλείσει σε ένα χρόνο,

στ) να καταργηθούν οι αναμεταδόσεις των δορυφορικών προγραμμάτων,

ζ) να αυξηθεί κατά 4 δισ. δραχμές η επιδότηση του κράτους στην ΕΡΤ και να πληρωθούν τα συσσωρευμένα χρέη των 9,5 δισ. δραχμές των προηγούμενων ετών,

η) να αυξηθεί το ανταποδοτικό τέλος και οι ιδιωτικοί σταθμοί να καταβάλουν μίσθωμα για τις συχνότητες που καταλαμβάνουν,

θ) να μειωθεί το προσωπικό,

ι) να ενσωματωθούν οι ενημερωτικοί τομείς και να  υπάρχει ένας μόνο γενικός διευθυντής και

κ) να οργανωθεί το μάρκετινγκ και το τμήμα διαφημίσεων.

Οι προτάσεις προκάλεσαν, όπως ήταν επόμενο, αντιδράσεις. Διαμάχη ξέσπασε ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους εργαζόμενους της ΕΡΤ. Το σημείο τριβής ήταν ότι πριν ακόμη αποφασιστεί ο τρόπος υλοποίησης του πορίσματος των ειδικών του BBC, η κυβέρνηση άρχισε τις μετατάξεις υπαλλήλων της ΕΡΤ σε άλλους δημόσιους οργανισμούς.

Από την άλλη πλευρά, η τότε κυβέρνηση συνεκτιμώντας το ενδεχόμενο πολιτικό κόστος προβληματίστηκε ανάμεσα σε δύο ακραίες λύσεις: στο πλήρες κλείσιμο της ΕΡΤ και τη ριζική αναδιοργάνωσή της έως τη μη εφαρμογή καμίας πρότασης των εμπειρογνωμόνων. Τελικά, υιοθέτησε την πολιτική της «μέσης οδού». Αρχίζοντας με τη σταδιακή μετάταξη 800 υπαλλήλων, αποφασίστηκε η διατήρηση και των τριών καναλιών, η ΕΤ1 θα έδινε έμφαση στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία, η ΕΤ2 θα είχε πολιτιστικό και «παιδευτικό χαρακτήρα» και η ΕΤ3 θα διατηρούνταν ως έχει λόγω της εθνικά επισφαλούς κατάστασης στα βόρεια σύνορα της χώρας. Ακόμη, αποφασίστηκε η κατάργηση του τετάρτου προγράμματος και 10 περιφερειακών ραδιοσταθμών, ενώ το πρώτο πρόγραμμα θα διατηρούσε το ρόλο του ως ενημερωτικός και ψυχαγωγικός σταθμός, το δεύτερο πρόγραμμα θα έδινε έμφαση στο πολιτιστικό περιεχόμενο και το τρίτο πρόγραμμα θα ήταν αυστηρά μουσικό.

Βέβαια, πέρα από τις μετατάξεις και την κατάργηση κάποιων περιφερειακών προγραμμάτων τίποτα αξιόλογο δεν πραγματοποιήθηκε. Ο υπουργός Προεδρίας άλλαξε, καθώς και ο Πρόεδρος της ΕΡΤ, και η νέα διοίκηση ανέθεσε λίγο αργότερα σε μια άλλη βρετανική εταιρεία, την Ernst & Young, τη σύνταξη ενός πορίσματος για να υλοποιηθούν οι προτάσεις των ειδικών του BBC.

Από τότε πολλοί Πρόεδροι και Διευθύνοντες Σύμβουλοι «παρέλασαν» από το Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ. Όλοι κατέγραφαν τα ίδια προβλήματα, τα ίδια λάθη, κυρίως όμως μετά την αποχώρησή τους… Η ΕΡΤ ήταν το θύμα της απορρύθμισης και όπως φαίνεται από τους «πρώτους πεσόντες» της νέας εποχής.

Η ΕΡΤ εισήλθε σε ένα έντονα ανταγωνιστικό πεδίο χωρίς προηγουμένως να έχει προετοιμαστεί, ενώ η παρεμβατικότητα, άμεση ή έμμεση, από την εκάστοτε πολιτική εξουσία  ήταν δεδομένη μέχρι και το πλήρες κλείσιμό της.  Η δε εκάστοτε διοίκηση που αναλάμβανε τα ηνία είχε την τάση να αναζητεί την θεραπεία του οργανισμού, αλλά συνήθως προκαλούσε περισσότερα προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα.

Διαβάστε σχετικά: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΡΙΤ