Του Στέλιου Παπαθανασόπουλου

Στα είκοσι πέντε χρόνια που καταγράφουμε τις εξελίξεις του πεδίου στην Ελλάδα, διακρίνουμε, μετά από πιέσεις, τη ψήφιση αλλεπάλληλων νόμων από την εκάστοτε κυβέρνηση. Οι περισσότεροι ζητούν νόμους, για να προστεθούν στην πράξη στο μακρύ κατάλογο των νόμων που δεν εφαρμόζονται κι αυτό φαίνεται πως το γνωρίζουν αρκετά καλά οι ενδιαφερόμενοι ένθεν και εκείθεν. Εν ολίγοις, το «μοντέλο του modus videndi» του ελληνικού επικοινωνιακού πεδίου είναι ότι κάποιοι νόμοι αναγγέλλονται, ψηφίζονται κι εν μέρει εφαρμόζονται για συγκεκριμένες περιπτώσεις, καθώς επιβάλλονται από τις περιστάσεις και περνούν ως φωτοβολίδα προκαλώντας για ένα μικρό χρονικό διάστημα αρρυθμίες.  Κι όλα μετά από λίγο, όπως καταδεικνύει η εμπειρία, επανέρχονται στη «φυσιολογική» τους κατάσταση.

Το νομοσχέδιο για την Νέα Ελληνική Ραδιοφωνία  Ίντερνετ Τηλεόραση (ΝΕΡΙΤ) –αν κι από ότι ελέχθη δεν θα είναι ο τελικός τίτλος (!) εντάσσεται στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής «λογικής». Το εν λόγω νομοσχέδιο αποσκοπεί να θέσει τις βάσεις της νέας δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Όμως διαφεύγει της προσοχής των ιθυνόντων ότι η ΝΕΡΙΤ δεν λειτουργεί πλέον σε ένα μονοπωλιακό καθεστώς χρήσης των ραδιοτηλεοπτικών συχνοτήτων, αλλά αντίθετα καλείται να ανταποκριθεί σε ένα έντονα ανταγωνιστικό πεδίο χωρίς την άνεση χρόνου. Για παράδειγμα, με πόσα κανάλια, εθνικούς και περιφερειακούς/τοπικούς σταθμούς θα λειτουργήσει ο νέος φορέας; Με ποιο πρόγραμμα θα λειτουργήσει, πώς θα διαφοροποιείται από αυτό της ΕΡΤ; Με άλλα λόγια, δεν διαφαίνεται η χάραξη μιας κατευθυντήριας γραμμής, κι αυτήν θα πρέπει να την αποφασίσει το Εποπτικό Συμβούλιο αφού καταρτίσει το στρατηγικό σχέδιο της ΝΕΡΙΤ, μετά από εισήγηση του Διοικητικού Συμβουλίου.

Έως τότε, ακόμη κι όλα να έχουν συμβεί κατ’ ευχήν, η δημόσια τηλεόραση θα απαξιώνεται καθημερινά στην τηλεοπτική μνήμη και συμπεριφορά των τηλεθεατών κι ακροατών της χώρας, όταν μάλιστα ο διακριτικός τίτλος της νέας εταιρείας δεν έχει ακόμη καθοριστεί, αλλά θα γίνει αυτό με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας ύστερα από εισήγηση του Εποπτικού Συμβουλίου, με βάση μελέτες και έρευνα αγοράς (άρθρο 1 παρ. 2).

Παρομοίως και στην περίπτωση του αριθμού των καναλιών και σταθμών πρέπει να ακολουθηθεί μια παρόμοια μέθοδος. Όμως θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν μέχρι την πλήρη έναρξη λειτουργίας της ΝΕΡΙΤ, τα κανάλια (ι) και ραδιόφωνά της θα έχουν κάποια απήχηση στην ελληνική αγορά που είναι όχι μόνον πολύ ανταγωνιστική, αλλά και σε οικονομικούς όρους καχεκτική. Εκτός κι αν ο απώτερος στόχος είναι η Ελλάδα να παρουσιάζει μια δημόσια ραδιοτηλεόραση ανάλογη με αυτή των ΗΠΑ, δηλαδή που δεν θα αντιστοιχεί παρά μόνον στο 3% της αγοράς.

Έχει τελικά άδεια εκπομπής η ΝΕΡΙΤ;

Πολλά έχουν λεχθεί σχετικά με τη νομιμότητα της ΝΕΡΙΤ. Στο άρθρο 2 παρ. 9 αναφέρεται ότι:

«H NEPIT A.E.,  ως δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας, έχει το προνόμιο της πραγματοποίησης ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών εθνικής εμβέλειας στην Ελληνική Επικράτεια. Το προνόμιο αυτό είναι αναπαλλοτρίωτο και περιλαμβάνει ιδίως την πραγματοποίηση ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών με οποιαδήποτε μορφή, την εγκατάσταση και λειτουργία πομπών, αναμεταδοτών και κάθε άλλου τεχνικού μέσου για την πραγματοποίηση του σκοπού της».

Υπό την ευρεία έννοια και οι ιδιωτικής ιδιοκτησίας ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί είναι κι αυτοί δημόσιου χαρακτήρα αφού δραστηριοποιούνται στη δημόσια σφαίρα. Από πού προκύπτει ότι το «προνόμιο αυτό είναι αναπαλλοτρίωτο». Η απροσδιοριστία της εν λόγω διάταξης προφανώς γίνεται αντιληπτή από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους όπου στην έκθεσή του αναφέρει στο άρ. 2.β. ότι:

«Η ΝΕΡΙΤ Α.Ε. απαλλάσσεται από την υποχρέωση λήψης κάθε άδειας σχετικής με τη μετάδοση των προγραμμάτων της και με Κ.Υ.Α. εκχωρούνται σε αυτήν οι αντίστοιχες συχνότητες».

Με βάση το Σύνταγμα οι άδειες παραχωρούνται από το ΕΣΡ (άρθρο 3 – Η NEPIT-A.E. υποβάλλει στη Βουλή και το Ε.Σ.Ρ. κατά το πρώτο τρίμηνο κάθε ημερολογιακού έτους έκθεση για την τήρηση των υποχρεώσεων) και το ΕΣΡ δεν έχει λόγο μόνον επί του περιεχομένου των προγραμμάτων της ΝΕΡΙΤ, καθώς και από την ΕΕΤΤ σχετικά με τις ψηφιακές συχνότητες –από τη στιγμή που η ΝΕΡΙΤ δεν κληρονομεί την ΕΡΤ αλλά αποτελεί εντελώς άλλον φορέα. Αν τα παραπάνω ευσταθούν το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς θα δώσει το ΕΣΡ άδεια στην υπό σύσταση ΝΕΡΙΤ όταν αμφισβητείται η νομιμοποίηση της σύνθεσης του οργάνου να δίνει άδειες, αφού έχει λήξει προ πολλού η θητεία των μελών τους; Για αυτό ακριβώς το λόγο πριν λίγο καιρό, οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί είχαν αμφισβητήσει την απονομή πανελλαδικής άδειας στο κανάλι ΑΡΤ από το ΕΣΡ.ο λόγο οι ιδιωτικοί σταθμοί αμφισβήτησαν την άδεια που έδωσε το ΕΣΡ προ ημερών στο ΑΡΤ!!!

Κόστος λειτουργίας-αρχικό κεφάλαιο

Στο άρθρο 6 αναφέρεται ότι αρχικό μετοχικό κεφάλαιο είναι 5 εκατομμύρια ευρώ. Όσοι γνωρίζουν τα βασικά περί της λειτουργίας ενός τηλεοπτικού φορέα  σε έναν ανταγωνιστικό περιβάλλον θα συμφωνήσουν ότι τα 5 εκατομμύρια ευρώ δεν επαρκούν για έναν σοβαρό και δυναμικό δημόσιο ρ/τ οργανισμό, εκτός κι αν πρόκειται περί περιορισμένης δυναμικότητας (π.χ. 1 κανάλι, 1 ραδιόφωνο, πρόγραμμα «ομιλούντων κεφαλών» κοκ). Ακόμη, όπως προκύπτει κι από την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους (ΓΛΚ) οι ιθύνοντες φαίνεται να μην έχουν ιδέα σχετικά με το κόστος λειτουργίας της ΝΕΡΙΤ (βλέπε ΓΛΚ «Επί του προϋπολογισμού της ΝΕΡΙΤ») αφού η ετήσια δαπάνη, από την κάλυψη του κόστους λειτουργίας της ΝΕΡΙΤ (καταβολή μισθοδοσίας προσωπικού, αμοιβή μελών συλλογικών οργάνων, λειτουργικά έξοδα κ.λπ.), «εξαρτάται από πραγματικά γεγονότα (διάρθρωση, στελέχωση, την εν γένει λειτουργία της νέας Εταιρείας κ.λπ.) και από την έκδοση σχετικών κυβερνητικών υπουργικών αποφάσεων (Κ.Υ.Α.), καθώς κι ενδεχόμενη δαπάνη, από την καταβολή αμοιβής σε δημοσιογράφους, επιστημονικό, τεχνικό και καλλιτεχνικό προσωπικό, σε περίπτωση απευθείας ανάθεσης σε αυτούς εκτέλεσης συγκεκριμένου έργου».

Η έλλειψη οικονομοτεχνικής μελέτης επιβεβαιώνεται κι από το γεγονός ότι στην μάλλον πρόχειρη «έκθεση αξιολόγησης συνεπειών των ρυθμίσεων» αναφέρεται ότι με «την προτεινόμενη ρύθμιση εξυγιαίνεται ένα από τα πιο σπάταλα ΝΠΙΔ του Δημοσίου Τομέα, με αποτέλεσμα οι ευεργετικές συνέπειες να είναι μεγάλες και απροσδιόριστες ακόμα»! Αν πράγματι έτσι ήταν, τότε θα έπρεπε να αναφερόταν ρητά πού γίνεται εξοικονόμηση και με ποιον τρόπο κι όχι «απροσδιόριστο».

Ανταποδοτικό τέλος

Το νομοσχέδιο ορίζει (άρθρο 6) ότι τα έσοδα θα είναι από το ανταποδοτικό τέλος, διαφημίσεις κι άλλες πηγές καθώς κι ότι «Με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του εκάστοτε αρμόδιου για θέματα Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από εισήγηση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ Α.Ε., και με την επιφύλαξη της κοινοτικής νομοθεσίας για τις κρατικές ενισχύσεις. Στη δημόσια ραδιοτηλεόραση, καθορίζεται το ύψος του ανταποδοτικού τέλους, τα υπόχρεα για την καταβολή του πρόσωπα και ο τρόπος είσπραξής του». Πώς όμως θα πειστούν οι Έλληνες πολίτες να καταβάλλουν το τέλος όταν ο αρμόδιος υπουργός (Σίμος Κεδίκογλου) το έχει αποκαλέσει με πανηγυρικό τρόπο ως «χαράτσι» κι όταν θα λειτουργήσει η ΝΕΡΙΤ οι περισσότεροι πολίτες ενδεχομένως να λένε ότι θα κληθούν να καταβάλλουν ένα επιπλέον χαράτσι;

Επί μέρους παρατηρήσεις

Θα μπορούσε επίσης να καταγράψει κανείς μια σειρά άλλων επιμέρους παρατηρήσεων, οι οποίες στο σύνολό τους καταδεικνύουν την προχειρότητα του όλου εγχειρήματος:

1. Στο άρθρο 2 παρ. 9 αναφέρεται ότι  «Η ΝΕΡΙΤ Α.Ε. μπορεί να αναμεταδίδει διεθνή προγράμματα άλλων δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων». Αυτό αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία.
2. Στο άρθρο 2 παρ. 9 αναφέρεται ότι  «Η NEPIT A.E. προβάλλει τηλεοπτικά, διαδικτυακά και ραδιοφωνικά τις εργασίες της Βουλής των Ελλήνων. Προς τούτο μεταδίδει τις εργασίες της Βουλής και των επιτροπών της στις δικές της ή σε ξεχωριστές συχνότητες». Αν είναι έτσι, τότε για ποιο λόγο υπάρχει το κανάλι της Βουλής;
3. Στο άρθρο 4 για το στρατηγικό σχέδιο αναφέρεται «Με εισήγηση του Διοικητικού Συμβουλίου, το Εποπτικό Συμβούλιο καταρτίζει το στρατηγικό σχέδιο της; ΝΕΡΙΤ Α.Ε.», το ερώτημα που προκύπτει είναι εάν η εισήγηση του ΔΣ είναι δεσμευτική για το ΕΣ (στην πράξη πρέπει να είναι!).
4. Αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία η ύπαρξη υπουργού Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης, ιδίως όταν το κράτος επιδιώκει την απεξάρτησή της από τον εναγκαλισμό του!
5. Στο άρθρο 8 παρ. 4 αναφέρεται ότι  «το ΕΣ εγγυάται την ανεξαρτησία της  NEPIT A.E. από κάθε μορφή κυβερνητικής ή άλλης παρέμβασης». Τούτο είναι αντιφατικό, αφού τα μέλη του ΕΣΡ μπορεί να προτείνονται από ένα κατάλογο ενδιαφερομένων στον Υπουργό αρμόδιο για θέματα δημόσιας ραδιοτηλεόρασης (τελικά είναι υπουργός ή υφυπουργός;), αλλά ο τελευταίος επιλέγει επτά από τους δέκα «χωρίς να δεσμεύεται από τη σειρά αξιολόγησης» (άρθρο 8 παρ. 5δ).
6. Γιατί ο «Μεσολαβητής» της ΝΕΡΙΤ πρέπει να είναι μόνον «δημοσιογράφος εγνωσμένου κύρους, μέλος της ΕΣΗΕΑ»; (άρθρο 12 παρ. 2).
7. Γιατί η Επιτροπή Δεοντολογίας συγκροτείται από πρόσωπα (άρθρο 13 παρ. 1) «με σπουδές και επαγγελματική πείρα στο πεδίο της νομικής επιστήμης, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας και της παιδαγωγικής» αλλά ούτε ένας επικοινωνιολόγος; Προφανώς γιατί αυτοί που συνέταξαν το νομοσχέδιο πρέπει να είναι άσχετοι με τα ΜΜΕ και τις σπουδές επικοινωνίας.
8. Το άρθρο 16 -μεταβατικές διατάξεις-  είναι η σύνοψη της υποκρισίας, αφού το πρώτο ΕΣ που ορίζει τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο και μέλη του ΔΣ συγκροτείται από τον Υπουργικό Συμβούλιο «ύστερα από εισήγηση του Υπουργού Επικρατείας και του Υφυπουργού, αρμόδιου για τη Δημόσια Ραδιοτηλεόραση και απαρτίζεται από πρόσωπα εγνωσμένου κύρους». Με άλλα λόγια επιλογές και προτιμήσεις της κυβέρνησης παρά το γεγονός ότι επιδιώκει την απεξάρτηση της δημόσιας τηλεόρασης.
9. Ενδιαφέρον είναι ότι επιμελώς το νομοσχέδιο αποφεύγει να κατονομάσει την ΕΡΤ ακόμη και για τα περιουσιακά στοιχεία! (άρθρο 16, παρ. 3).
10. Δεν υπάρχει αναφορά για την τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας που λειτουργούσε η ΕΡΤ ακόμη και στο παράρτημα.

Διαβάστε Σχετικά:  ΕΝΑ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ 40 ΕΤΩΝ