Τα «χοντροκομμένα» τηλεοπτικά κουτιά στη μέση του καθιστικού των σπιτιών αποτελεί πλέον παρελθόν εδώ και χρόνια. Τόσο στην Ελλάδα, παρά την οικονομική κρίση, όσο και παγκοσμίως. Τη θέση τους έχουν πάρει νέες «κομψές» μίνιμαλ συσκευές, που έχουν πολύ λιγότερο πάχος αλλά πολύ μεγαλύτερες οθόνες. Πρόκειται για τις τηλεοράσεις υψηλής ευκρίνειας (HD), που έχουν διεισδύσει τόσο στα νοικοκυριά, ώστε η τιμή τους πλέον να έχει μειωθεί σημαντικά. Η τεχνολογία μάλιστα τις έχει προσπεράσει, αφού έχουν κατασκευαστεί και πωλούνται τηλεοράσεις Ultra HD (4Κ), ακόμα
μεγαλύτερης ευκρίνειας, των οποίων η τιμή αν και παραμένει απρόσιτη για το μέσο νοικοκυριό στην Ελλάδα, έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται. Δηλαδή, αν και ξεκίνησε περίπου από τα 8000 ευρώ έχει φτάσει περίπου τα 1700 ευρώ για μία τηλεόραση μεσαίου μεγέθους.

Την ίδια στιγμή, όμως, η ποιότητα των εικόνων που βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων «μειώνεται», αν λάβει κανείς υπόψη του τον αριθμό των ερασιτεχνικών βίντεο που προβάλλονται καθημερινά σε διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα. Πρόκειται για βίντεο που προέρχονται κυρίως από τραγικά συμβάντα, σε εμπόλεμες ζώνες, ναυάγια, πτώσεις αεροπλάνων κτλ. όπως για παράδειγμα στη Συρία, όπου υπήρχε ελάχιστη δημοσιογραφική κάλυψη, καθώς είχε απαγορευτεί από το καθεστώς Άσαντ. Τα βίντεο αυτά ξεκίνησαν να κυκλοφορούν ευρέως και να προβάλλονται από τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα, νωρίτερα. Ήταν η εποχή της Αραβικής Άνοιξης, όταν ερασιτεχνικά βίντεο από τις εξεγέρσεις σε Τυνησία και Αίγυπτο κυκλοφόρησαν ευρέως στο διαδίκτυο, μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Οι δημιουργοί τους βρήκαν μέσω αυτών τη διέξοδο για να «μιλήσουν» στον κόσμο.

Αν και η αυθεντικότητά τους είναι πολύ δύσκολο να επιβεβαιωθεί στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ερασιτεχνικά βίντεο στη συνέχεια έγιναν συνήθεια για τους τηλεθεατές και πηγή εικόνων για τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Άλλωστε, πολλές φορές προηγούνται σημαντικά των δημοσιογραφικών ανταποκρίσεων, ή αποτελούν ακόμα και το έναυσμα για δημοσιογραφική κάλυψη ή ακόμα και για επέμβαση της διεθνούς κοινότητας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των δεκάδων βίντεο από επίθεση με χημικά στα ανατολικά προάστια της Δαμασκού, στις 21 Αυγούστου του 2013. Τα βίντεο απεικονίζουν τα αποτελέσματα της θηριωδίας χωρίς να αποδεικνύουν όμως ποιος είναι ο δράστης της επίθεσης αλλά προκαλώντας την αντίδραση της διεθνούς διπλωματίας και φιλολογία για έναρξη πολέμου εναντίον του συριακού καθεστώτος.

 

Το Storyful

Η ειδησεογραφική αξία που έχει αποδοθεί στα ερασιτεχνικά αυτά βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, αποδεικνύεται και από τις πλατφόρμες που έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά και μόνο για επιβεβαιώνουν ή να απορρίπτουν την αυθεντικότητά τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Storyful[1]. Πρόκειται για ιστοσελίδα, της οποίας η ομάδα έχει αναλάβει το ρόλο να ανακαλύπτει, να ελέγχει την αυθεντικότητα, να αποκτά τα πνευματικά δικαιώματα και να παραδίδει  το περιεχόμενο των βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και κυρίως στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Αρχικά, οι ειδικοί των social media, ανακαλύπτουν τα βίντεο που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον κάθε μέρα. Στη συνέχεια ένα εκτεταμένο δίκτυο δημοσιογράφων διαφορετικών εθνικοτήτων αλλά και άλλων εμπειρογνωμόνων, όπως είναι ανθρωπολόγοι, ιστορικοί ή γιατροί παρατηρούν τις μικρές λεπτομέρειες που περιέχει κάθε βίντεο και καταλήγουν στο αν είναι αληθινό ή κατασκευασμένο. Παράλληλα, επιχειρούν να επικοινωνήσουν με τους δημιουργούς των βίντεο, πρώτα για να καταλάβουν αν αποτελούν αξιόπιστες πηγές και μετά για να αποκτήσουν πνευματικά δικαιώματα.

Όλη αυτή η εργασία έχει αποδέκτες δημοσιογραφικούς οργανισμούς αλλά και εταιρείες που πληρώνουν συνδρομές στο Storyful. Με αυτόν τον τρόπο έχουν στην πλήρη διάθεσή τους και με πληρωμένα δικαιώματα, αυθεντικά βίντεο που αποτελούν ντοκουμέντα σε πολλές περιπτώσεις.  Λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο και σαν Πρακτορείο Ειδήσεων, αλλά με ακόμα περισσότερο διευρυμένες υπηρεσίες. Εκτός από το να επιβεβαιώνει ειδήσεις πολλές φορές, γεννά και ειδήσεις μέσα από την επιβεβαίωση γεγονότων, όπως έγινε στην περίπτωση της συντριβής του αεροσκάφους των Μαλαισιανών Αερογραμμών που εκτελούσε την πτήση MH17.[2]

Ανάμεσα στους πελάτες του Storyful, που έχει έδρα στο Δουβλίνο, αλλά πλέον και γραφεία σε πολλές μεγαλουπόλεις του κόσμου, είναι το YouTube, η NewYork Times, το BBC, η Google, το Yahoo,  το Al Jazeera, η NewYork Post, η Wall Street Journal, ο όμιλος NewsCorp, το abc News αλλά και Πρακτορεία Ειδήσεων και εταιρείες. Κάτι παρόμοιο ξεκίνησε να κάνει μάλιστα και το Facebook με την υποστήριξη βέβαια του Storyful. Πρόκειται για το Facebook Newswire[3], μια νέα σελίδα του μέσου κοινωνικής δικτύωσης που αναρτά βίντεο τα οποία έχουν ήδη επιβεβαιωθεί από το Storyful και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να αξιοποιήσει και την ειδησεογραφική χροιά που του είχε ήδη δοθεί άλλωστε, από πολλά ΜΜΕ παγκοσμίως. Μένει να δούμε αν αυτό είναι το πρώτο βήμα του Facebook για κάτι άλλο, αν δηλαδή αποτελεί την είσοδο στο χώρο της ενημέρωσης.

 

Η «δημοσιογραφία των πολιτών»

Μέσα σε αυτό πλαίσιο, κινείται και η «δημοσιογραφία των πολιτών», μιας νέας τάσης, που όχι μόνο αποκτά περισσότερους οπαδούς συνεχώς αλλά και περισσότερους δημοσιογραφικούς οργανισμούς που προσπαθούν να την αξιοποιήσουν. Συνήθως ο όρος τοποθετείται στο γραπτό λόγο μέσα σε εισαγωγικά, αλλά ίσως δεν θα έπρεπε. Λόγω της έκτασης που έχει λάβει πλέον, θεωρείται από πολλούς ως ένα είδος δημοσιογραφίας, όπως είναι η ερευνητική για παράδειγμα.

Αν και προϋπήρχε με άλλες μορφές αιώνες πριν, τις τελευταίες δεκαετίες εξαπλώθηκε και απέκτησε  φανατικούς. Το μέσο για να γίνει αυτό ήταν το διαδίκτυο και όχημα οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, που έδωσαν στη δημοσιογραφία των πολιτών βήμα για να εκφραστεί. Ο όρος εννοιολογήθηκε από τον Dan Gillmor, ο οποίος υποστηρίζει στο βιβλίο του «We the media»[4] ότι συντελείται μεταμόρφωση της δημοσιογραφίας, από τα κυρίαρχα ΜΜΕ του εικοστού αιώνα σε κάτι βαθύτερο και πιο δημοκρατικό. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο συμμετοχική δημοκρατία αντί του όρου δημοσιογραφία των πολιτών.

Αν και η ποιότητα των ερασιτεχνικών βίντεο που χρησιμοποιούνται από τους τηλεοπτικούς σταθμούς, βελτιώνεται ολοένα και περισσότερο λόγω της τεχνολογίας, παραμένει χαμηλή σε σχέση με τις προδιαγραφές που πληρούν τα επαγγελματικά βίντεο για την τηλεόραση. Ωστόσο, κανείς δεν αποκλείει στο μέλλον, ότι τα δυο αυτά θα έρθουν τόσο κοντά, ώστε να είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ της επαγγελματικής και της ερασιτεχνικής λήψης. Και τότε θα βρεθούμε μπροστά σε ακόμα μία μεταμόρφωση της δημοσιογραφίας.

 

Φαίη Δουλγκέρη

 

 

 

 

 

Υποσημειώσεις

[1]Η ιστοσελίδα του Storyful: http://storyful.com/

[2]Το πλήρες άρθρο της εφημερίδας βρίσκεται στη διεύθυνση: http://www.theguardian.com/media/2014/jul/27/mh17-storyful-social-media-twitter-youtube

[3]Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, πατώντας το κουμπί «Μου αρέσει» στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/FBNewswire

[4] Gillmor D. (2006), We the Media, Grassroots Journalism By the People, For the People,  O’Reilly Media, Sebastopol, CA

Βιβλιογραφία

Anden-Papadopoulos K., Pantti M., (2011). Amateur Images and Global News, The eyewitness in the Age of Digital Transformation, The University of Chicago Press, Chicago

Gripsrud J. (ed), (2010). Relocating Τelevision: Television in the Digital Context, Routledge, Oxon, New York

Gillmor D. (2006). We the Media, Grassroots Journalism By the People, For the People, O’Reilly Media, Sebastopol, CA

Hackler, J. B., (1993). Amateur videos making the news: Α content Analysis of the CNN NewsHound Project, University of Georgia, Athens.

Webography

Epstein Z., (2013). ‘Smart TV sales soared in 2012, set to dominate TV market by 2015’,

http://bgr.com/2013/02/22/smart-tv-sales-2012-340405/ (last visited 18.07.2014)

GfK, (2013). ‘Global LCD TV sales to show slight growth in 2013’, http://www.marketresearchworld.net/content/view/5261/76/ (last visited 20.07.2014)

Rayburn, D., (2013). Global Smart TV Sales To Grow At A Low CAGR of 23%, Over Next Five Years, http://www.frost.com/reg/blog-display.do?id=2936846 (last visited 20.07.2014)

Press release of Strategy Analytics, (2013) https://www.strategyanalytics.com/default.aspx?mod=pressreleaseviewer&a0=5472 (last visited 23.07.2014)

Statista portal (2014). ‘Sales of internet-connected TV sets worldwide from 2011 to 2015 (in million items sold)’, http://www.statista.com/statistics/273674/sales-of-internet-connected-tv-sets-worldwide/ (last visited 20.07.2014)

Wolf, M., (2013). ‘3 Reasons 87 Million Smart TVs Will Be Sold In 2013’ http://www.forbes.com/sites/michaelwolf/2013/02/25/3-reasons-87-million-smart-tvs-will-be-sold-in-2013/ (last visited 20.07.2014).