Του Ηλία Αθανασιάδη

Μόλις μέσα σε ένα μήνα από τη στιγμή που ανακοινώθηκε ως δυνατότητα επιλογής από τη Google στις 30 Μαΐου, περισσότεροι από 70.000 χρήστες του διαδικτύου ζήτησαν τη διαγραφή των συνδέσμων (links) από τα αποτελέσματα των αναζητήσεών της για περίπου 276.000 ιστοσελίδες που τους αφορούσαν.[1] Αξιοποίησαν, έτσι, την πρόσφατη απόφαση[2] του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία ο καθένας μας έχει – υπό ορισμένες προϋποθέσεις – το δικαίωμα να απαιτήσει από μηχανές αναζήτησης όπως η Google να καταργηθούν τα αποτελέσματα αναζητήσεων που περιλαμβάνουν το όνομά του. Για να προκύπτουν οι προϋποθέσεις για την άσκηση αυτού του δικαιώματος από τους χρήστες του διαδικτύου, οι πληροφορίες που εμφανίζονται για αυτούς θα πρέπει να είναι «ακατάλληλες, να μην είναι ή να έχουν πάψει να είναι συναφείς ή υπερβολικές».[3]

Το ιστορικό της πολυσυζητημένης απόφασης

Στις 5 Μαρτίου 2010 ο Mario Costeja González υπέβαλε στην ισπανική Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (AEPD) καταγγελία κατά της La Vanguardia Ediciones SL, η οποία εκδίδει καθημερινή εφημερίδα, καθώς και κατά της Google Spain και της Google Inc. Ο M. Costeja González υποστήριξε ότι όταν το ονοματεπώνυμό του εισαγόταν στη μηχανή αναζήτησης της Google, εμφανίζονταν σύνδεσμοι προς δύο σελίδες της εφημερίδας La Vanguardia δημοσιευμένες τον Ιανουάριο και το Μάρτιο 1998 αντίστοιχα. Στις σελίδες αυτές περιλαμβανόταν ανακοίνωση για πλειστηριασμούς ακινήτων κατόπιν κατάσχεσης που είχε επιβληθεί στον Costeja González λόγω οφειλών για εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Με την καταγγελία του, ο Costeja González ζητούσε, αφενός, να υποχρεωθεί η La Vanguardia να απαλείψει ή να τροποποιήσει τις σελίδες αυτές, ώστε να μην εμφανίζονται πλέον τα σχετικά με αυτόν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Αφετέρου, ζήτησε να υποχρεωθεί η Google Spain ή η Google Inc. να διαγράψει ή να αποκρύψει τα προσωπικά δεδομένα του ώστε να μην εμφανίζονται πλέον στα αποτελέσματα αναζήτησης και να μην περιλαμβάνονται πλέον σε συνδέσμους της La Vanguardia επισημαίνοντας ότι η διαδικασία κατάσχεσης που είχε κινηθεί εναντίον του είχε ολοκληρωθεί και διευθετηθεί πολύ καιρό πριν και ότι οποιαδήποτε αναφορά της διαδικασίας αυτής ήταν πλέον περιττή.

Με απόφαση της 30/7/2010, η ισπανική Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων απέρριψε την εν λόγω καταγγελία κατά το μέρος που αφορούσε την La Vanguardia, εκτιμώντας ότι η εκ μέρους της δημοσίευση των επίμαχων πληροφοριών ήταν δικαιολογημένη, δεδομένου ότι πραγματοποιήθηκε κατ’ εντολή του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και είχε ως σκοπό να δώσει τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα στη διαδικασία του πλειστηριασμού. Αντίθετα, η καταγγελία Costeja έγινε δεκτή κατά το μέρος που αφορούσε την Google Spain και την Google Inc. Ειδικότερα, η AEPD έκρινε ότι οι φορείς εκμετάλλευσης μηχανών αναζήτησης υπόκεινται στη νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών  δεδομένων, δεδομένου ότι προβαίνουν σε επεξεργασία για την οποία φέρουν ευθύνη και ότι ασκούν δραστηριότητες ενδιάμεσου στην κοινωνία της πληροφορίας. Ως εκ τούτου, εκτίμησε ότι είναι σε θέση να επιβάλλει την υποχρεωτική απόσυρση των δεδομένων καθώς και την απαγόρευση πρόσβασης των φορέων εκμετάλλευσης μηχανών αναζήτησης σε ορισμένα δεδομένα, εφόσον κρίνει ότι ο γεωγραφικός εντοπισμός τους ή η διάδοσή τους ενδέχεται να θίγουν το θεμελιώδες δικαίωμα της προστασίας των δεδομένων και την αξιοπρέπεια του προσώπου – στην οποία εμπίπτει επίσης η απλή βούληση του ενδιαφερόμενου προσώπου να μην καθίστανται γνωστά τα δεδομένα του σε τρίτους. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ισπανική Αρχή έκρινε ότι η υποχρέωση αυτή μπορεί να βαρύνει απευθείας τους φορείς εκμετάλλευσης μηχανών αναζήτησης, χωρίς να είναι απαραίτητη η διαγραφή των δεδομένων ή των πληροφοριών από τον ιστότοπο στον οποίο περιλαμβάνονται – δηλαδή από την εφημερίδα στην προκειμένη περίπτωση. Υπό αυτό το πρίσμα, ζήτησε από τις δύο εταιρίες αυτές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να διαγραφούν από το ευρετήριό τους τα επίμαχα δεδομένα και να καταστεί ανέφικτη η μελλοντική πρόσβαση σε αυτά.[4]

Η Google Spain και η Google Inc. προσέβαλαν την εν λόγω απόφαση ενώπιον του Eθνικού Δικαστηρίου (Audiencia Nacional), το οποίο στη συνέχεια υπέβαλε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά προδικαστικά ερωτήματα με κεντρικό ζήτημα το εάν εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό δίκαιο προστασίας δεδομένων[5] σε μια παγκόσμια προσβάσιμη διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης. Η απάντηση του Δικαστηρίου της ΕΕ ήταν θετική. Έκρινε, μεταξύ άλλων, ότι «η επέμβαση στα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων δεν μπορεί να δικαιολογείται μόνο με βάση το οικονομικό συμφέρον που έχει ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης στην επεξεργασία των προαναφερθέντων δεδομένων». Επιπλέον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι «πρέπει να αναζητείται η δίκαιη εξισορρόπηση ιδίως μεταξύ του συμφέροντος αυτού και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων, ιδίως του δικαιώματος στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα». Yπό αυτή την έννοια, εξήγησε ότι το «δικαίωμα λήθης»[6] δεν είναι απόλυτο αλλά χρειάζεται να εξισορροπείται με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα όπως η ελευθερία της έκφρασης και των ΜΜΕ (παρ. 85 της απόφασης του Δικαστηρίου της ΕΕ C-131/12, 13 Μαΐου 2014).Τέλος, «σχετικά με το αν η οδηγία παρέχει στο υποκείμενο των δεδομένων τη δυνατότητα  να ζητήσει να απαλειφθούν από τον κατάλογο αποτελεσμάτων οι σύνδεσμοι προς ιστοσελίδες διότι επιθυμεί να “λησμονηθούν”, μετά την παρέλευση ορισμένου χρόνου, οι σχετικές με το πρόσωπό του πληροφορίες που περιέχονται εκεί, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι, εφόσον κατόπιν αίτησης του υποκειμένου των δεδομένων διαπιστωθεί ότι η εμφάνιση των συνδέσμων αυτών στον κατάλογο αποτελεσμάτων είναι, επί του παρόντος, ασύμβατη με την οδηγία, οι πληροφορίες και οι σύνδεσμοι που περιλαμβάνονται στον κατάλογο αυτό πρέπει να διαγραφούν».[7]

Υπέρμαχοι και επικριτές

Η απόφαση πυροδότησε μια ευρύτατη δημόσια συζήτηση για τη διαθεσιμότητα και την προσβασιμότητα της πληροφορίας στο διαδίκτυο, την ιδιωτικότητα και την ελευθερία της πληροφόρησης.[8] Στο πλαίσιο αυτής της αντιπαράθεσης αναδείχθηκε για ακόμη μια φορά η διαφορετική προσέγγιση για την προστασία του ιδιωτικού βίου ανάμεσα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ο καθηγητής Νομικής στο Yale, James Whitman, εξηγεί σχετικά ότι «για τους Ευρωπαίους η δημόσια διάδοση εξευτελιστικών πληροφοριών από το παρελθόν μπορεί να υποσκάψει το κύρος και την τιμή τους» ενώ «στις ΗΠΑ ο νόμος για την προστασία του ιδιωτικού βίου δεν προστατεύει κατά τον ίδιο τρόπο την τιμή και υπόληψη».[9]

Οι υποστηρικτές της  απόφασης Costeja την χαρακτήρισαν, μεταξύ άλλων, ως «σημαντικό βήμα για την αποκατάσταση της ψηφιακής αξιοπρέπειάς μας».[10]  Η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδια για θέματα Δικαιοσύνης και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, Viviane Reding, δήλωνε ιδιαίτερα ικανοποιημένη με την απόφαση επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι «είναι καλή εξέλιξη που η Google τελικά θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα και να τηρήσει την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ήταν επιτέλους καιρός να γίνει αυτό αφού η νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων υπάρχει από το 1995».[11] Ο Victor Mayer-Schönberger, καθηγητής Διακυβέρνησης και Ρύθμισης του Διαδικτύου στο Oxford Internet Institute, υποστηρίζει την ορθότητα της ετυμηγορίας του δικαστηρίου και εξηγεί ότι «η προστασία της ελευθερίας του λόγου δεν καλύπτει την Google γιατί η εταιρεία αρνήθηκε ρητά να χαρακτηρίσει τις πράξεις της ως έκφραση λόγου. Ισχυρίστηκε ότι έκανε ξεκάθαρα επεξεργασία δεδομένων, μέσω υπολογιστών και χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Άρα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν είχε επιλογή παρά να εφαρμόσει τις διατάξεις της οδηγίας για την προστασία των δεδομένων».[12] Ο Christopher Graham, o Βρετανός Επίτροπος Πληροφοριών (Information Commissioner), τόνισε εξάλλου ότι «μερικές από τις ανησυχίες της Google είναι υπερβολικές […] Είναι ένας γιγαντιαίος εμπορικός οργανισμός που αποκομίζει εκατομμύρια από την επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών. Πρέπει να βάλουν μια τάξη σε αυτό. Όλη αυτή η συζήτηση για το ξαναγράψιμο της ιστορίας και το ρετουσάρισμα των εξευτελιστικών στοιχείων του παρελθόντος σου είναι ανοησίες, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί».[13]

Ωστόσο, ο καθηγητής Δικαίου του Διαδικτύου στο πανεπιστήμιο Harvard, Jonathan Zittrain, την αποκάλεσε «μια μορφή λογοκρισίας η οποία αν επιχειρούνταν στις ΗΠΑ θα ήταν πιθανόν αντισυνταγματική» προσθέτοντας περαιτέρω ότι «το Δικαστήριο δεν επιβάλλει την αφαίρεση των πληροφοριών από τον παγκόσμιο ιστό και συνεπώς τίποτε δεν περνά στη λήθη παρά την ρητή απόπειρα για προστασία αυτού του δικαιώματος».[14] Ο Jimmy Wales, ιδρυτής της Wikipedia, την χαρακτήρισε «τρομερά επικίνδυνη και ανήθικη» σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει “δικαίωμα στη λήθη” – απ’ ό,τι φαίνεται, υπάρχει στην Ευρώπη το δικαίωμα να λογοκρίνεις πληροφορίες που δεν σου αρέσουν».[15]  Επιπλέον, ο εκτελεστικός πρόεδρος της Google, Eric Schmidt, ασκώντας και αυτός κριτική στην απόφαση τόνισε ότι «η ισορροπία-στάθμιση μεταξύ του δικαιώματος ενημέρωσης και του δικαιώματος λήθης στην οποία κατέληξε το Δικαστήριο είναι λανθασμένη».[16]

Προβλήματα και λύσεις

Η εφαρμογή-υλοποίηση της απόφασης του Δικαστηρίου της ΕΕ έχει φέρει ουσιαστικά «αντιμέτωπη» τη Google και γενικότερα τις μηχανές αναζήτησης,[17] μεταξύ άλλων, με πρακτικά ζητήματα αφού αυτή αφορά πάνω από 500 εκατομμύρια ευρωπαίους πολίτες των οποίων προσωπικά δεδομένα εντοπίζονται σε πάρα πολλές ιστοσελίδες αλλά και τις φωνές διαμαρτυρίας από δημοσιογράφους τα άρθρα των οποίων δεν εμφανίζονται πλέον στις αναζητήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο της καταλογίζεται ότι αναλαμβάνει ένα ρόλο πυλωρού (gatekeeper) ή de facto ρυθμιστή της ελευθερίας της έκφρασης.[18]

Οικονομικοί συντάκτες του BBC διαμαρτυρήθηκαν έντονα, επειδή άρθρο τους από το 2007, το οποίο αφορούσε τον πρώην πρόεδρο της επενδυτικής εταιρείας Merrill Lynch Stan O’Neal, εξαφανίστηκε από τη μηχανή αναζήτησης με το μήνυμα πλέον «Ορισμένα αποτελέσματα μπορεί να έχουν καταργηθεί με βάση τον ευρωπαϊκό νόμο προστασίας δεδομένων» να εμφανίζεται – αποτελώντας τη μόνη ένδειξη ότι υπήρχαν και άλλα αποτελέσματα στην συγκεκριμένη αναζήτηση. Κάτι ανάλογο έγινε με αρκετά άλλα άρθρα βρετανικών εφημερίδων, μεταξύ των οποίων ο Guardian, που ανέφερε ότι οι σύνδεσμοι για έξι παλαιότερα άρθρα του έχουν πλέον αφαιρεθεί. Η εφημερίδα υποστήριξε ότι η Google δεν της έδωσε κάποια εξήγηση για την αφαίρεση, ούτε τη δυνατότητα να αναιρέσει την εν λόγω απόφαση. Σημειώνεται ότι τα μέσα ενημέρωσης απλά ενημερώνονται από τη Google για την αφαίρεση, χωρίς να λαμβάνουν γνώση της ταυτότητας του ατόμου που ζήτησε τη διαγραφή.[19] Ωστόσο, η Google προφανώς μετά και από την οξύτατη κριτική που υπέστη για λογοκρισία αποκατέστησε κάποιους από τους επίμαχους συνδέσμους με τον εκπρόσωπό της να δηλώνει «μαθαίνουμε σιγά σιγά»…[20] Aξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι ήδη ένας προγραμματιστής στο New Jersey, ο Afaq Tariq, δημιούργησε ιστοσελίδα η οποία έχει ως σκοπό να συγκεντρώνει τους συνδέσμους που καταργούνται βάσει της πρόσφατης απόφασης.[21]

Στο μεταξύ στις 24/7 στις Βρυξέλλες πραγματοποιήθηκε μια χρήσιμη πρώτη συνάντηση εκπροσώπων των ευρωπαϊκών αρχών προστασίας δεδομένων που μετέχουν στην Ομάδα Εργασίας του Άρθρου 29[22] και εκπροσώπων της Google, της Microsoft και της Yahoo. Η συνάντηση είχε σκοπό να τεθούν ερωτήματα στους εκπροσώπους των μηχανών αναζήτησης για την πρακτική εφαρμογή της απόφασης και να αντληθούν πληροφορίες για τη διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών από την Ομάδα Εργασίας. Αυτές οι πληροφορίες αναμένεται να βοηθήσουν την ενιαία αντιμετώπιση των προσφυγών/παραπόνων των ατόμων στα οποία οι μηχανές αναζήτησης αρνήθηκαν την αφαίρεση – κατάργηση συνδέσμων.[23]

Η βιομηχανία αποκατάστασης της εικόνας

Η συλλογή και η αποθήκευση πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα από ασφαλιστικές εταιρείες και τράπεζες έως ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης και μηχανές αναζήτησης έχουν καθοριστική σημασία στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε μελέτη της εταιρείας διαχείρισης φήμης BrandYourself διαπιστώθηκε ότι το 89% των Αμερικανών έχουν χρησιμοποιήσει μια μηχανή αναζήτησης όπως η Google για να βρουν πληροφορίες για κάποιον άλλο.[24] Από τη στιγμή, λοιπόν, που η εύκολη αυτή μορφή αναζήτησης πληροφοριών έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της ψηφιακής καθημερινότητάς μας καθοδηγώντας σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τις επιλογές μας, η συγκεκριμένη απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ ήταν αναμενόμενο να δημιουργήσει την «ανάγκη» για παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών διαχείρισης φήμης από εταιρείες όπως η Forget.me  στη Γαλλία και η Hit Search στη Βρετανία, οι οποίες αναλαμβάνουν ως ενδιάμεσοι να εντοπίζουν ακατάλληλες πληροφορίες και να βοηθούν στην αφαίρεσή τους από τις μηχανές αναζήτησης.[25]

Τhe big picture…

Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που, πρώτον, η ΕΕ στο τέλος της πρόσφατης ελληνικής Προεδρίας δηλώνει ικανοποιημένη[26]  από την πρόθεση των ΗΠΑ[27] – για πρώτη φορά στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων από το Μάρτιο 2011 – να προωθήσουν νομοθεσία που θα παρέχει στους Ευρωπαίους πολίτες το δικαίωμα δικαστικής προσφυγής στις ΗΠΑ σε περίπτωση παραβίασης των προσωπικών τους δεδομένωνž και δεύτερον, η νέα νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι στο τελικό στάδιο συζήτησης και επίτευξης συμφωνίας μέσα στο 2015. Πιο συγκεκριμένα, η Πρόταση Κανονισμού για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων που διαμορφώθηκε το 2012 ψηφίστηκε σχεδόν παμψηφεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το Μάρτιο 2014 και το επόμενο στάδιο πια είναι η επίτευξη ομοφωνίας στο συμβούλιο  υπουργών της ΕΕ.[28] Το άρθρο 17 της Πρότασης Κανονισμού[29] στοχεύει να εκσυγχρονίσει τις αρχές που κατοχυρώθηκαν από την Οδηγία 95/46/ΕΚ επεκτείνοντας το «δικαίωμα στη διαγραφή» του Άρθρου 2(β) της Οδηγίας. Υπό αυτό το πρίσμα, το επίμαχο «δικαίωμα στη λήθη» αντιστοιχεί στην υποχρέωση του υπεύθυνου επεξεργασίας, ο οποίος δημοσιοποίησε τα προσωπικά δεδομένα, να ενημερώνει τους τρίτους για την απαίτηση του υποκειμένου των δεδομένων, να διαγραφούν τυχόν σύνδεσμοι, αντίγραφα ή αναπαραγωγές των συγκεκριμένων προσωπικών δεδομένων.[30]

Η πρόκληση

Η Google δεν «καταθέτει τα όπλα» και αν και συμμορφώθηκε με την πολύκροτη απόφαση έχει ήδη ξεκινήσει το lobbying: δημιούργησε άμεσα γνωμοδοτικό συμβούλιο ειδικών (βλ. https://www.google.com/advisorycouncil/) και ανακοίνωσε ότι ξεκινά εκστρατεία ενημέρωσης σε ευρωπαϊκές χώρες με σκοπό να εξηγήσει τις θέσεις της περί ιδιωτικότητας.[31]

Στο υπερσυνδεδεμένο επικοινωνιακό οικοσύστημα του 21^ου αιώνα, το ζήτημα της διεκδίκησης της ιδιωτικότητάς μας φαίνεται ότι τίθεται σε νέα βάση. Το «δικαίωμα στην λήθη» αποτελεί καταρχήν ένα σημαντικό βήμα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων μας παρά τις όποιες πρώιμες επιφυλάξεις ότι η εν λόγω απόφαση θα καταστεί τελικά πρακτικά ανεφάρμοστη λόγω του χαρακτήρα του μέσου και της αδυναμίας περιορισμού του, ότι είναι γενικά και ασαφή τα κριτήρια για τη διαγραφή των υπό κρίση αποτελεσμάτων αναζήτησης-συνδέσμων, ότι τίθενται έτσι φραγμοί στην ιδέα του ελεύθερου και ανοικτού διαδικτύου, ότι το αποτέλεσμα θα είναι ένα έλλειμμα δημοκρατίας κ.ο.κ.. Είναι αυτονόητο ότι το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και στην πληροφόρηση είναι εξίσου σημαντικό. Η ορθή στάθμιση μεταξύ αυτών των δύο δεν είναι εύκολη, αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι στο όνομα της «απόλυτης ψηφιακής μνήμης» και της λογικής της αγοράς είναι περιττό ή ανώφελο να επιδιώκεται.

 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

[1] Βλ. ενδεικτικά «Google: Πάνω από 70.000 τα αιτήματα για διαγραφές από τις αναζητήσεις», ΝΕΡΙΤ, 4/7/2014, διαθέσιμο σε

<http://www.nerit.gr/eidiseis/epistimi/technologia/pano-apo-70-000-ta-etimata-sti-google-gia-diagrafes-apo-tis-anazitisis/>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014  και Kiss, J. (2014), “Google launches ‘advisory council’ page on right to be forgotten”, The Guardian, 11 July, διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/11/google-advisory-council-page-right-to-be-forgotten> προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη στιγμή που γραφόταν το άρθρο ο αριθμός είχε ήδη ανέλθει στα 91.000 άτομα. Bλ. Mason, R. (2014) “Right to be forgotten: Wikipedia chief enters internet censorship row”, The Guardian, 25 July, διαθέσιμο σε <http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/25/right-to-be-forgotten-google-wikipedia-jimmy-wales> και Τung, L. (2014), ‘Google details troubles it and others face meeting right to be forgotten requests’, zdnet, 1 August, διαθέσιμο σε

<http://www.zdnet.com/google-details-troubles-it-and-others-face-meeting-right-to-be-forgotten-requests-7000032241/>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

[2] Aπόφαση Δικαστηρίου της ΕΕ C-131/12, 13 Μαΐου 2014, διαθέσιμη σε <http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=152065&amppageIndex=0&doclang=el&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=276332>.

[3] Βλ. σχετικά Google, «συνήθεις ερωτήσεις», διαθέσιμο σε <https://www.google.gr/intl/el/policies/faq/> και παρ.93 της απόφασης του Δικαστηρίου της ΕΕ C-131/12, 13 Μαΐου 2014.

[4] ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΥΠΟΥ του Δικαστηρίου της ΕΕ της 13/5/2014 αριθ. 70/14, διαθέσιμο στο <http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2014-05/cp140070el.pdf>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[5] Πιο συγκεκριμένα η Οδηγία 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 1995, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (ΕΕ L281, σ. 31), διαθέσιμη σε <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31995L0046:el:HTML>. Επισημαίνεται ότι η συγκεκριμένη Οδηγία στην οποία βασίστηκε η πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ συμπεριελάμβανε την αρχή που αποτελεί το θεμέλιο του δικαίωμα στη λήθη: ένα άτομο μπορεί να ζητήσει τη διαγραφή των προσωπικών του δεδομένων εφόσον τα δεδομένα δεν είναι πλέον απαραίτητα (άρθρο 12). Βλ. ‘Factsheet οn the “Right to be Forgotten” ruling C-131/12’, European Commission, διαθέσιμο στο

<http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/factsheet_data_protection_en.pdf>, προσβάσιμη: 10 Αυγούστου 2014.

[6] Η βάση για το «δικαίωμα στη λήθη» υπάρχει στο γαλλικό δίκαιο που αναγνωρίζει το «droit d’oubli», ή «the right of oblivion» George Washington εξηγεί ο καθηγητής Νομικής στο George Washington University, Jeffrey Rosen. Bλ. Rosen, J. (2012), ‘The right to be forgotten’, February 13, 64 Stan. L. Rev. Online 88 διαθέσιμο στο <http://www.stanfordlawreview.org/online/privacy-paradox/right-to-be-forgotten>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[7] ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΥΠΟΥ του Δικαστηρίου της ΕΕ της 13/5/2014 αριθ. 70/14, διαθέσιμο στο <http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2014-05/cp140070el.pdf>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[8] Powles, J. & Floridi, L. (2014), ‘A manifesto for the future of the “right to be forgotten” debate’, The Guardian, 22 July, διαθέσιμο σε <http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/22/a-manifesto-for-the-future-of-the-right-to-be-forgotten-debate>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 20114. Σημειώνεται ότι, σε ένα γενικότερο πλαίσιο, η συζήτηση αυτή είχε ήδη ξεκινήσει σταδιακά από τα τέλη 2010 από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προανάγγειλε τη διαμόρφωση ενός νέου νομικού πλαισίου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στην ΕΕ και κυρίως όταν στις 22/1/2012 η Επίτροπος Viviane Reding ανακοίνωσε την θέσπιση του «δικαιώματος στη λήθη». Βλ. Data Protection Reform – Frequently Asked Questions, Nov. 4, 2010, διαθέσιμο στο <http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/10/542>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014 και Viviane Reding, Vice President, Eur. Commission, The EU Data Protection Reform 2012: Making Europe the Standard Setter for Modern Data Protection Rules in the Digital Age 5 (Jan. 22, 2012), διαθέσιμο σε <http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/12/26&format=PDF>, προσβάσιμο: 25 Ιουλίου 2014.

[9] Ηakim, D. (2014), ‘Right to be forgotten? Not that easy’. The New York Times, 29 May, διαθέσιμο στο <http://www.nytimes.com/2014/05/30/business/international/on-the-internet-the-right-to-forget-vs-the-right-to-know.html?_r=0>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[10] Βλ. ενδεικτικά Fertik, M. (2014), ‘The “right to be forgotten” may help protect our digital dignity, The Guardian, 11 July, διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/media-network/media-network-blog/2014/jul/11/right-forgotten-google-eu-law>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[11] ‘Right to be forgotten’ and online search engines ruling, European Commission – Justice – Newsroom, διαθέσιμο σε< http://ec.europa.eu/justice/newsroom/data-protection/news/140602_en.htm>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[12] Παλαιολόγος, Γ. (2014), «Το ψηφιακό «δικαίωμα στη λήθη» διχάζει», Καθημερινή, 14 Ιουνίου, διαθέσιμο σε <http://www.kathimerini.gr/771638/article/texnologia/diadiktyo/to-yhfiako-dikaiwma-sth-lh8h-dixazei> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.  Bλ. επίσης Mayer-Schoenberger, V. (2009), Delete: The Virtue of Forgetting in the Digital Age, Princeton

[13] Βλ. σχετικά Mason, R. (2014), “Right to be forgotten: Wikipedia chief enters internet censorship row” The Guardian, 25 July, διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/25/right-to-be-forgotten-google-wikipedia-jimmy-wales>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

[14]  Zitrain, J. (2014) Don’t Force Google to ‘Forget’, The New York Times, 14 Μay, διαθέσιμο σε

<http://www.nytimes.com/2014/05/15/opinion/dont-force-google-to-forget.html?_r=0> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.  Ο ίδιος, ωστόσο, το 2010 υποστήριζε την ιδέα της ανά 10 έτη δήλωσης «πτώχευσης φήμης» δηλαδή της δυνατότητας απαλοιφής αρνητικών πληροφοριών και μιας νέας αρχής στον ψηφιακό κόσμο. Βλ. Zittrain, J. (2008), The future of the internet–and how to stop it. Yale University Press και Rosen, J. (2010) The Web Means the End of Forgetting’, The New York Times, 21 July, διαθέσιμο σε http://www.nytimes.com/2010/07/25/magazine/25privacy-t2.html?pagewanted=all&_r=0, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[15] Lomas, N. (2014), ‘Jimmy Wales Blasts Europe’s “Right To Be Forgotten” Ruling As A “Terrible Danger”’ TechCrunch, 7 June, διαθέσιμο σε <http://techcrunch.com/2014/06/07/wales-on-right-to-be-forgotten/>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014. Βλ. και Curtis, S. & Philipson, Α. (2014), ‘Wikipedia founder: EU’s Right to be Forgotten is ‘deeply immoral’’, The Telegraph, 6 Αugust, διαθέσιμο σε <http://www.telegraph.co.uk/technology/wikipedia/11015901/EU-ruling-on-link-removal-deeply-immoral-says-Wikipedia-founder.html>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[16] Gibbs, S. (2014), ‘Eric Schmidt: Europe struck wrong balance on right to be forgotten’, The Guardian, 15 May, διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/technology/2014/may/15/google-eric-schmidt-europe-ruling-right-to-be-forgotten>, προσβάσιμο: 5 Αυγούστου 2014.

[17] Η Google είναι κυρίαρχη στην Ευρώπη με μερίδιο 93% με μόλις 2,4% να κατέχει η Bing (της Μicrosoft) και 1.7% της Yahoo. Bλ. Oreskovic, A. (2014), ‘Google gets take-down requests after European court ruling: source’, 14 May, reuters, διαθέσιμο σε <http://www.reuters.com/article/2014/05/14/us-google-eu-idUSBREA4D0P820140514>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[18] Paleit, A, Fontanella-Khan, J. and Pickard, J. (2014), ‘Google’s removal of BBC article raises censorship fears’, 3 July, διαθέσιμο σε <http://www.ft.com/cms/s/0/dd2420be-027d-11e4-91ac-00144feab7de.html>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[19] «Google: Πάνω από 70.000 τα αιτήματα για διαγραφές από τις αναζητήσεις» ΝΕΡΙΤ, ό.π. Βλ και Turk, V. (2014), ‘The Streisand Effect of Google Forget’ July 3, motherboard, διαθέσιμο σε <http://motherboard.vice.com/read/the-streisand-effect-of-google-forget>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[20] Lee, D. (2014) Google reinstates ‘forgotten’ links after pressure, BBC, 4 July, διαθέσιμο σε <http://www.bbc.com/news/technology-28157607>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014. Υποστηρίζεται δε ότι η Google επέλεξε να δημοσιοποιήσει αμέσως μετά την απόφαση συγκεκριμένες περιπτώσεις αιτήσεων διαγραφής από παιδόφιλους, πολιτικούς και γιατρούς. Βλ. ενδεικτικά Powles, J. (2014), ‘What did the media miss with the ‘right to be forgotten’ coverage’? Τhe Guardian, 21 May, διαθέσιμο σε <http://www.theguardian.com/technology/2014/may/21/what-did-the-media-miss-with-the-right-to-be-forgotten-coverage> προσβάσιμο: 12 Αυγούστου 2014.

[21] Βλ. Koebler, J. (2014) ‘Hidden From Google’ Remembers the Sites Google Is Forced to Forget, motherboard, 14 July, διαθέσιμο σε <http://motherboard.vice.com/read/hidden-from-google-remembers-the-sites-google-is-forced-to-forget?trk_source=recommended>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[22] Η Ομάδα Εργασίας του Άρθρου 29 συστήθηκε βάσει του άρθρου 29 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών. Η Ομάδα αυτή έχει συμβουλευτικό ρόλο ως προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά είναι ανεξάρτητη ως προς αυτήν. Πρβλ. ιστοσελίδα <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/index_en.htm>.

[23] Βλ. press release, Article 29 Data Protection Working Party, 25 July 2014, διαθέσιμο σε <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/press-material/press-release/art29_press_material/20140725_wp29_press_release_right_to_be_forgotten.pdf>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014. Eπισημαίνεται ότι σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος διαφωνεί με την απόφαση της Google μπορεί να επικοινωνήσει με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων της χώρας του.

[24] Vuong, A. (2012), ‘Three out of four U.S. adults Google themselves, and half don’t like the results’, The Denver Post, 12 October, διαθέσιμο σε <http://blogs.denverpost.com/techknowbytes/2012/10/12/adults-google-results/6712/#more-6712>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[25] Βλ.  «Oι λόγοι πίσω από τα αιτήματα για το ‘δικαίωμα στη λήθη’», Ναυτεμπορική, 2 Ιουλίου, διαθέσιμο σε

<http://www.naftemporiki.gr/story/828422/forgetme-dieukolunsi-sto-dikaioma-sti-lithi-kai-logoi-piso-apo-ta-aitimata>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[26] Bλ. σχετικά Δήλωση, ‘EU-U.S. Justice Ministerial in Athens: Vice-President Reding welcomes U.S. announcement on data protection umbrella agreement’, Εuropean Commission, 25/6/2014 διαθέσιμο σε http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-14-208_en.htm, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014 και Factsheet EU-US June 2014, Negotiations on data protection’, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/umbrella_factsheet_en.pdf, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[27] Σημειώνεται ότι ειδικά κατά τη διάρκεια του 2013 οι σχέσεις εμπιστοσύνης ΕΕ-ΗΠΑ είχαν κλονιστεί μετά τις αποκαλύψεις Snowden και το σκάνδαλο παρακολουθήσεων από την NSA με την ονομασία PRISM. Βλ. ενδεικτικά Lee, T. (20130, Here’s everything we know about PRISM to date’, 12 June, The Washington Post, διαθέσιμο σε <http://www.washingtonpost.com/blogs/wonkblog/wp/2013/06/12/heres-everything-we-know-about-prism-to-date/>, προσβάσιμο: 12 Αυγούστου 2014.

[28] Βλ. Factsheet Progress on EU reform now irreversible after European Parliament vote European Commission, 12 March 2014, διαθέσιμο σε <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/factsheet_dp_plenary_vote_140312_en.pdf>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[29] Βλ. European Commission, ‘Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data (General Data Protection Regulation)’25 1 2012, διαθέσιμο σε <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/document/review2012/com_2012_11_en.pdf> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[30] Βλ. δελτίο τύπου Ευρωπαϊκής Επιτροπής 25/1/2012, διαθέσιμο σε <http://europa.eu/rapid/press-release_IP-12-46_el.htm>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

[31] Bλ. ενδεικτικά Scott, M. (2014), ‘Google to Tour Europe to Discuss Privacy’, Τhe New York Times, 10 July, διαθέσιμο σε <http://bits.blogs.nytimes.com/2014/07/10/google-to-go-on-european-tour-to-discuss-privacy/?_php=true&_type=blogs&_php=true&_type=blogs&_php=true&_type=blogs&_r=2>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΥΠΟΥ του Δικαστηρίου της ΕΕ της 13/5/2014 αριθ. 70/14, διαθέσιμο σε <http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2014-05/cp140070el.pdf>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

Aπόφαση Δικαστηρίου της ΕΕ C-131/12, 13 Μαΐου 2014, διαθέσιμη σε <http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=152065&amppageIndex=0&doclang=el&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=276332>, προσβάσιμη: 1 Αυγούστου 2014.

 

«Google: Πάνω από 70.000 τα αιτήματα για διαγραφές από τις αναζητήσεις», ΝΕΡΙΤ, 4/7/2014, διαθέσιμο σε

<http://www.nerit.gr/eidiseis/epistimi/technologia/pano-apo-70-000-ta-etimata-sti-google-gia-diagrafes-apo-tis-anazitisis/> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Παλαιολόγος, Γ. (2014), Το ψηφιακό «δικαίωμα στη λήθη» διχάζει 14/6/2014, Καθημερινή, διαθέσιμο σε

<http://www.kathimerini.gr/771638/article/texnologia/diadiktyo/to-yhfiako-dikaiwma-sth-lh8h-dixazei> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

«Oι λόγοι πίσω από τα αιτήματα για το ‘δικαίωμα στη λήθη’», Ναυτεμπορική, 2 Ιουλίου, διαθέσιμο σε

<http://www.naftemporiki.gr/story/828422/forgetme-dieukolunsi-sto-dikaioma-sti-lithi-kai-logoi-piso-apo-ta-aitimata> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Curtis, S. & Philipson, Α. (2014), “Wikipedia founder: EU’s Right to be Forgotten is ‘deeply immoral’” 6 August, The Telegraph, <http://www.telegraph.co.uk/technology/wikipedia/11015901/EU-ruling-on-link-removal-deeply-immoral-says-Wikipedia-founder.html>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Factsheet οn the “Right to be Forgotten” ruling C-131/12, European Commission, διαθέσιμο σε

<http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/factsheet_data_protection_en.pdf > προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Factsheet Progress on EU reform now irreversible after European Parliament vote European Commission, 12 March 2014, διαθέσιμο σε <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/factsheet_dp_plenary_vote_140312_en.pdf>, προσβάσιμο: 12 Αυγούστου 2014.

 

Fertik, M. (2014), “The ‘right to be forgotten’ may help protect our digital dignity” 11 July, The Guardian, διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/media-network/media-network-blog/2014/jul/11/right-forgotten-google-eu-law>, προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

Gibbs, S. (2014), “Eric Schmidt: Europe struck wrong balance on right to be forgotten”, The Guardian, 15 May διαθέσιμο σε

<http://www.theguardian.com/technology/2014/may/15/google-eric-schmidt-europe-ruling-right-to-be-forgotten > προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

 

Ηakim, D. (2014), ‘Right to be forgotten? Not that easy’. 29 May The New York Times, διαθέσιμο σε <http://www.nytimes.com/2014/05/30/business/international/on-the-internet-the-right-to-forget-vs-the-right-to-know.html?_r=0>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

 

Kiss, J. (2014), “Google launches ‘advisory council’ page on right to be forgotten”, The Guardian, 11 July. διαθέσιμο σε  <http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/11/google-advisory-council-page-right-to-be-forgotten > προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Koebler, J. (2014), ‘Hidden From Google’ Remembers the Sites Google Is Forced to Forget, motherboard, 14/7 διαθέσιμο σε <http://motherboard.vice.com/read/hidden-from-google-remembers-the-sites-google-is-forced-to-forget?trk_source=recommended> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Lee, D. (2014), Google reinstates ‘forgotten’ links after pressure, BBC, 4 July, διαθέσιμο σε http://www.bbc.com/news/technology-28157607 προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Lomas, N. (2014), ‘Jimmy Wales Blasts Europe’s “Right To Be Forgotten” Ruling As A “Terrible Danger”’ TechCrunch, 7 June, διαθέσιμο σε <http://techcrunch.com/2014/06/07/wales-on-right-to-be-forgotten/> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

Mason, R. (2014), “Right to be forgotten: Wikipedia chief enters internet censorship row” The Guardian, 25 July, διαθέσιμο σε <http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/25/right-to-be-forgotten-google-wikipedia-jimmy-wales > προσβάσιμο: 5 Αυγούστου 2014.

 

Mayer-Schöenberger, V. (2009), Delete: The Virtue of Forgetting in the Digital Age, Princeton.

 

Οreskovic, A. (2014), ‘Google gets take-down requests after European court ruling: source’, 14 May 2014, Reuters, διαθέσιμο σε <http://www.reuters.com/article/2014/05/14/us-google-eu-idUSBREA4D0P820140514> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Paleit, A., Fontanella-Khan, J. & Pickard, J. (2014), ‘3 July Google’s removal of BBC article raises censorship fears’, Financial Times, διαθέσιμο σε< http://www.ft.com/cms/s/0/dd2420be-027d-11e4-91ac-00144feab7de.html > προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Powles, J. & Floridi, L. (2014), ‘A manifesto for the future of the ‘right to be forgotten’ debate’, Τhe Guardian, 22 July, διαθέσιμο σε <http://www.theguardian.com/technology/2014/jul/22/a-manifesto-for-the-future-of-the-right-to-be-forgotten-debate> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Press release, Article 29 Data Protection Working Party, 25 July 2014, διαθέσιμο σε <http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/press-material/press-release/art29_press_material/20140725_wp29_press_release_right_to_be_forgotten.pdf > προσβάσιμο; 10 Αυγούστου 2014.

 

‘Right to be forgotten’ and online search engines ruling, European Commission – Justice – Newsroom, διαθέσιμο σε < http://ec.europa.eu/justice/newsroom/data-protection/news/140602_en.htm> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Rosen, J. (2010), ‘The Web Means the End of Forgetting’, The New York Times, 21 July, διαθέσιμο σε http://www.nytimes.com/2010/07/25/magazine/25privacy-t2.html?pagewanted=all&_r=0 προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Rosen, J. (2012), ‘The right to be forgotten’, February 13, 2012  64 Stan. L. Rev. Online 88,  διαθέσιμο σε <http://www.stanfordlawreview.org/online/privacy-paradox/right-to-be-forgotten> προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

 

Scott, M. (2014), ‘Google to Tour Europe to Discuss Privacy’, Τhe New York Times, 10 July, διαθέσιμο σε <http://bits.blogs.nytimes.com/2014/07/10/google-to-go-on-european-tour-to-discuss-privacy/?_php=true&_type=blogs&_php=true&_type=blogs&_php=true&_type=blogs&_r=2>, προσβάσιμο 10 Αυγούστου 2014.

 

Τung, L. (2014), ‘Google details troubles it and others face meeting right to be forgotten requests’ 1 August, διαθέσιμο σε

<http://www.zdnet.com/google-details-troubles-it-and-others-face-meeting-right-to-be-forgotten-requests-7000032241/> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Turk, V. (2014), ‘The Streisand Effect of Google Forget’, motherboard, July 3, διαθέσιμο σε <http://motherboard.vice.com/read/the-streisand-effect-of-google-forget> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Warman, Μ. & Ηuggler, J. (2014), ‘Google accepts more than half of Right to be Forgotten requests’,

Τhe Telegraph, 25 July, διαθέσιμο σε< http://www.telegraph.co.uk/technology/google/10990356/Google-accepts-more-than-half-of-Right-to-be-Forgotten-requests.html > προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Zitrain, J. (2014), ‘Don’t Force Google to ‘Forget’’, The New York Times, 14 Μay, διαθέσιμο σε

<http://www.nytimes.com/2014/05/15/opinion/dont-force-google-to-forget.html?_r=0> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.

 

Zittrain, J. (2008), The future of the internet-and how to stop it, Yale University Press.

 

Vuong, A. (2012), ‘Three out of four U.S. adults Google themselves, and half don’t like the results’, 12 Οctober, The Denver Post, διαθέσιμο σε <http://blogs.denverpost.com/techknowbytes/2012/10/12/adults-google-results/6712/#more-6712> προσβάσιμο: 10 Αυγούστου 2014.