Κάτε Δωροβίνη

Η συνεχής ανάπτυξη του Ψηφιακού Μάρκετινγκ επηρέασε κι άλλα πεδία, όπως αυτό της επικοινωνίας, των αγορών και κατ’ επέκταση της συμπεριφοράς του καταναλωτή. Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στα εν λόγω  πεδία είναι ορατές ακόμη και στην καθημερινότητα των ανθρώπων αυτής της σύγχρονης εποχής. Στον ελλαδικό χώρο, ενώ η έλευση και εδραίωση του διαδικτύου καθυστέρησε, σε σχέση με άλλες χώρες πιο  ανεπτυγμένες τεχνολογικά, με την πάροδο του χρόνου κατάφερε να διεισδύσει στην καθημερινότητα των ανθρώπων ανεξαρτήτου ηλικίας. Η σταθερή τηλεφωνία σταδιακά αντικαταστάθηκε από την κινητή, τα γραπτά μηνύματα μέσω κινητού αντικαταστάθηκαν με τα άμεσα μηνύματα μέσω των εφαρμογών επικοινωνίας (chat applications), οι προωθητικές ενέργειες από τις παραδοσιακές μέσω της εφημερίδας, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου μεταφέρθηκαν στις διαδικτυακές, και τέλος, οι παραδοσιακές αγορές σταδιακά αντικαταστάθηκαν από τις ηλεκτρονικές.

Καθώς η τεχνολογία καταφέρνει να διεισδύσει με πολλαπλούς τρόπους τόσο στην απλή καθημερινότητα όσο και στην επιχειρηματική πραγματικότητα, όλο και περισσότερες κινήσεις πραγματοποιούνται μέσω της τεχνολογίας – διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια συνολική μετακίνηση από το παραδοσιακό στο ηλεκτρονικό. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην συγκεκριμένη περίπτωση του μάρκετινγκ. Από το παραδοσιακό, διαπροσωπικό, ή έστω μέσω της τηλεοράσεως ή του ραδιοφώνου, μάρκετινγκ, μεταβαίνουμε, πλέον, ολοκληρωτικά, στο ψηφιακό μάρκετινγκ (Digital Marketing). Το κείμενο αυτό αποτελεί μέρος της διπλωματικής εργασίας με θέμα: «Digital marketing και συμπεριφορά Έλληνα καταναλωτή» που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημοσιογραφία και Νέα Μέσα», του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.).

Το Ψηφιακό Μάρκετινγκ και οι αλλαγές στην συμπεριφορά του καταναλωτή

Στις νέες συνθήκες της αγοράς εμφανίζονται νέοι πυλώνες, βάσει των οποίων διαμορφώνεται και αναπτύσσεται το  ψηφιακό μάρκετινγκ. Οι εν λόγω πυλώνες αφορούν κυρίως τη διαρκή ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) .

Η ψηφιακή εποχή έφερε θεμελιώδεις αλλαγές τόσο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όσο και στις αγοραστικές τους αποφάσεις. Οι εν λόγω αλλαγές, δεν αφορούν μόνο τη μεταβολή στις ανθρώπινες συνήθειες, όπως είναι η μεταφορά από το ενσύρματο τηλέφωνο, στην συνέχεια στο ασύρματο – κινητό κι εν τέλει στην διαδικτυακή –επικοινωνία, στην μετάβαση από την έντυπη, τηλεοπτική ή ραδιοφωνική ενημέρωση στην διαδικτυακή πλατφόρμα της εφημερίδας, του καναλιού ή του σταθμού και από την παραδοσιακή αγορά προϊόντων από το κατάστημα στο ηλεκτρονικό, αλλά και τις συμπεριφορές των ανθρώπων – καταναλωτών. Η συνταρακτική αλλαγή πραγματοποιήθηκε στον έλεγχο της διαφήμισης και την αύξηση της διαδραστικότητας.

Ένας καταναλωτής από την στιγμή που θα αποφασίσει να αναζητήσει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία στο διαδίκτυο, καθίσταται αυτόματα ως δυνητικός αγοραστής (Charan & Dahiya, 2015). Αυτό συμβαίνει γιατί στη συγκεκριμένη πρακτική μάρκετινγκ είναι επιλογή του καταναλωτή το τι πρόκειται να δει, από την στιγμή που το επιλέγει ο ίδιος και δεν εμφανίζεται μια τυχαία διαφήμιση στην οθόνη του όπως συμβαίνει στην περίπτωση της τηλεόρασης ή του ραδιοφώνου, αντίστοιχα.

Έτσι λοιπόν, ενώ στην εποχή της τηλεόρασης τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και παράλληλα οι διαφημίσεις, ελέγχονταν αποκλειστικά από τους διαφημιστές, το ενδιαφέρον στις μέρες μας κινείται προς τους καταναλωτές οι οποίοι φαίνεται να έχουν πλέον τον έλεγχο και να κινούν τα νήματα. Περιγράφοντας απλούστερα την συγκεκριμένη μετάβαση, από την πλευρά των καταναλωτών, είναι αρκετό να καταγραφεί η μεταμόρφωση του «παθητικού» καταναλωτή σε «κυνηγό» (Fietkiewicz, et al., 2016). Όντας «παθητικός», ο καταναλωτής της προηγούμενης τεχνολογικής γενιάς, δεν υπήρχε καθόλου ενεργώς συμμετοχή, ήταν απλώς ένας παρατηρητής, ακολουθώντας την διαδικασία του «πομπός – δέκτης», όπου στη θέση του πομπού ήταν οι διαφημιστές μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου ή της εφημερίδας, και στην θέση του δέκτη βρισκόταν ο καταναλωτής (Stewart & Pavlou, 2002).

Με την έλευση και τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο καταναλωτής πλέον αποκτά το ρόλο του κυνηγού, ο οποίος καλείται να διαμορφώσει το αγοραστικό τοπίο μέσω της άποψής του. Το διαδίκτυο επέτρεψε την έναρξη του διαλόγου μεταξύ των καταναλωτών, δηλαδή την  ανοιχτή και δημόσια κριτική που δέχονται πλέον οι εταιρείες. Με αυτόν τον τρόπο, οι ίδιοι οι καταναλωτές δημιουργούν το «traffic», την κίνηση δηλαδή, που αναζητούν οι εταιρείες για τα προϊόντα τους (Ζώτος, 2008). Βέβαια, το γεγονός αυτό αποτελεί  δίκοπο μαχαίρι, από την στιγμή που οι καταναλωτές μπορούν να εκθειάσουν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, και με την ίδια ευκολία να προβάλλουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά αυτού, έχοντας ως αποτέλεσμα την αποτροπή του καταναλωτή από το να αγοράσει το συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία.

Αλλαγές στο πεδίο της πληροφορίας

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο πεδίο τoυ marketing, όπως έχει ήδη αναφερθεί, είναι πάμπολλες. Τα χαρακτηριστικά του Digital Marketing επιτρέπουν στον καταναλωτή να έχει πρόσθετες αρμοδιότητες (Jenyo & Soyoye, 2015). Η ταχύτητα της πληροφορίας, σε συνδυασμό με τον έλεγχο που διαθέτει πλέον ο καταναλωτής και την ενεργό του δράση στην περαιτέρω διάδοση της πληροφορίας, είναι τα χαρακτηριστικά που πρόκειται να δοθεί έμφαση στο συγκεκριμένο σημείο. Η προώθηση των υπηρεσιών και των προϊόντων είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί να παραλειφθεί, αλλά με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη της τεχνολογίας άλλαξε αφετηρία. Πλέον, η προώθηση πραγματοποιείται από τους ίδιους τους ανθρώπους που καταναλώνουν το προϊόν μέσω της στρατηγικής του buzz marketing (Charan & Dahiya, 2015). Την προώθηση του προϊόντος βοηθά μια αρχική προωθητική ενέργεια της εταιρείας, όπως είναι μια καλή διαφήμιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μια πιο οικονομική τιμή στο διαδικτυακό κατάστημα ή ακόμα και μια ανανέωση του design του ηλεκτρονικού καταστήματος.

Με την ανάπτυξη του Digital Marketing, αλλαγές παρατηρούνται στην γενικότερη συμπεριφορά του καταναλωτή, η οποία περιλαμβάνει και την μετάβαση που πραγματοποιήθηκε από την διαπροσωπική συζήτηση για συμβουλές (ρωτώντας το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον), όσον αφορά μια επικείμενη αγορά, στην διαδικτυακή αναζήτηση κριτικών και συζητήσεων (στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε διαδικτυακές σελίδες) αναφορικά με το προϊόν ενδιαφέροντος ή κάποιο παρεμφερές. Από την μεριά των ειδικών του marketing, η μετάβαση αυτή τους αφήνει το περιθώριο και την ευκαιρία να παίρνουν μέρος στην συζήτηση αυτή, έτσι ώστε να έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, δηλαδή την οριστική απόφαση για την αγορά του προϊόντος.

Αλλαγές στην αγοραστική συμπεριφορά

Με την πάροδο του χρόνου οι αλλαγές που προκλήθηκαν από την εξέλιξη της τεχνολογίας έχουν επηρεάσει συλλήβδην όλους τους κλάδους που αφορά η συμπεριφορά του καταναλωτή. Ακολουθώντας την ίδια συλλογιστική πορεία το αγοραστικό ενδιαφέρον των καταναλωτών έχει απομακρυνθεί από τα καταστήματα και πλέον βρίσκεται στα ηλεκτρονικά καταστήματα. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μετάβασης είναι αρκετά και έχουν να κάνουν κυρίως με τον χρόνο που εξοικονομούν οι καταναλωτές όταν προβαίνουν στον συγκεκριμένο αγοραστικό τρόπο. Σύμφωνα με την British Journal of Marketing Studies, το 2015 παραπάνω από το 20% των χρηστών του διαδικτύου από διάφορες χώρες, ήταν και διαδικτυακοί καταναλωτές, ενώ όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες οι τακτικοί online αγοραστές είχαν ήδη ξεπεράσει το 50% των διαδικτυακών χρηστών (Jenyo & Soyoye, 2015).

Κατά το 2020 οι καταναλωτές διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την αγοραστική τους συμπεριφορά: του παραδοσιακούς και τους διαδικτυακούς. Οι παραδοσιακοί καταναλωτές είναι αυτοί των οποίων οι αγορές εξακολουθούν να γίνονται κυρίως μέσω φυσικών καταστημάτων. Έχει παρατηρηθεί πως στατιστικά, οι περισσότεροι παραδοσιακοί  καταναλωτές είναι μεγαλύτερης ηλικίας αφού δυσκολεύονται να εξοικειωθούν με τις νέες τεχνολογίες και παράλληλα να εμπιστευτούν τις καινοτόμες διαδικασίες, φοβούμενοι πιθανές υποκλοπές. Από την άλλη πλευρά οι διαδικτυακοί καταναλωτές είναι τα άτομα που αγοράζουν μέσω διαδικτύου, ολοκληρώνοντας την διαδικασία αγοράς του προϊόντος, αλλά και τα άτομα που πραγματοποιούν την διαδικασία της παραγγελίας μέσω διαδικτύου αλλά παραλαμβάνουν το προϊόν από το φυσικό κατάστημα.

Αλλαγές ως προς τις πρακτικές μάρκετινγκ

Το μάρκετινγκ θα μπορούσε να παρομοιαστεί με έναν ζωντανό οργανισμό. Όπως κι οι ζωντανοί οργανισμοί, μεταλλάσσεται ανάλογα με το εξωτερικό περιβάλλον και τις καταστάσεις / συγκυρίες στις οποίες βρίσκεται. Είναι γεγονός πως το διαδίκτυο αποτελεί ένα περιβάλλον στο οποίο οι προωθητικές ενέργειες ευδοκιμούν λόγω του μεγάλου αριθμητικά κοινού που μπορεί να επηρεάσει, στον λιγότερο δυνατό χρόνο. Από την στιγμή που το πεδίο ενδιαφέροντος των καταναλωτών άλλαξε  το μάρκετινγκ απέκτησε ενεργό δράση στις ανταγωνιστικές διαδικασίες μέσω διαδικτύου. Ωστόσο, οι ταχύτητα των γεγονότων και των αλλαγών που συμβαίνουν είναι αρκετά αυξημένη, οπότε όταν αναφερόμαστε στο πεδίο του digital marketing, η μη ύπαρξη ωραρίου αποτελεί πλέον δεδομένο.

Η έλλειψη ωραρίου παρατηρείται ως προς όλους τους εμπλεκόμενους στην συγκεκριμένη πρακτική. Από τη στιγμή που το διαδίκτυο είναι διαθέσιμο προς χρήση ανά πάσα ώρα και στιγμή, οι προωθητικές ενέργειες μέσω διαδικτύου θα πρέπει να ανανεώνονται με συγκεκριμένο ρυθμό έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του κοινού. Επιπλέον, επιτυχημένες στρατηγικές digital marketing είναι εκείνες που μπορούν να απευθύνονται επιτυχημένα στο κοινό στόχευσης. Αυτό επιτυγχάνεται όταν προωθείται η κατάλληλη προωθητική ενέργεια την κατάλληλη ώρα. Για παράδειγμα, μια προωθητική ενέργεια που απευθύνεται σε φοιτητές είναι πιο εύλογο να δημοσιευτεί κατά τις μεσημεριανές ώρες ή αργότερα, κατά τις βραδινές κ.ο.κ. (Vrechopoulos, Siomkos & Doukidis, 2001).

Η έρευνα

Σκοπός της έρευνας που πραγματοποιήσαμε ήταν η χαρτογράφηση κι η ανάλυση της συμπεριφοράς των Ελλήνων καταναλωτών, εξετάζοντας και συγκρίνοντας δύο ηλικιακές ομάδες, όσον αφορά στις ψηφιακές / διαδικτυακές προωθητικές ενέργειες σε προϊόντα ένδυσης και αξεσουάρ. Κύριο μέλημα είναι μέσα από την σύγκριση  δύο διακριτών ηλικιακών ομάδων, έχοντας διαφορετική εξοικείωση με τα νέα τεχνολογικά μέσα, να αποδειχθεί το κατά πόσο οι νέες προωθητικές ενέργειες και καμπάνιες επηρεάζουν περισσότερο ή λιγότερο, με γνώμονα πάντα την διαφορά εξοικείωσης, δηλαδή εάν ο μέσος καταναλωτής επηρεάζεται, αγοράζει ή τουλάχιστον παραγγέλνει μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας εξ’ αιτίας των προωθητικών ενεργειών που παρακολουθεί, καθιστώντας τις έτσι, αποτελεσματικές.

Τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν είναι τα εξής: «Έχει επηρεάσει η εξοικείωση  του ατόμου με το διαδίκτυο την αγοραστική συμπεριφορά των δύο ηλικιακών ομάδων που διερευνώνται;», «Ποια είναι η επίδραση του digital marketing όσον αφορά την καταναλωτική συμπεριφορά;», «Πόσο σημαντικές είναι οι  προωθητικές ενέργειες για τον καταναλωτή; (ψηφιακές και παραδοσιακές)» και «Ο βαθμός επηρεασμού που ασκείται από τους influencers είναι ο ίδιος μεταξύ των  δύο φύλων και των δύο ηλικιακών ομάδων;».

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω ερωτηματολογίων τα οποία μοιράστηκαν και συμπληρώθηκαν από όλες τις ηλικιακές ομάδες και ενώ έγινε καταγραφή όλων των ερωτηματολογίων, επιλέχθηκαν να αναλυθούν τα ερωτηματολόγια που εμπίπτουν στις δύο ηλικιακές ομάδες δηλαδή 18-24 και 35-44. Συμμετείχαν συνολικά 116 άνδρες (46,4%) και 134 γυναίκες (53,6%), ενώ οι συμμετέχοντες της κάθε ηλικιακής ομάδας ανέρχονται στις 122 (48,8%) και 128 (51,2%) εγγραφές.

Τα κύρια ευρήματα της έρευνας

Τα χρήματα που ξοδεύτηκαν τους τελευταίους 12 μήνες σε διαδικτυακές αγορές, διαχωρισμένα ανά ηλικία και ανά φύλο. Φαίνεται πως από τα άτομα που εντάσσονται στις ηλικιακές κατηγορίες που συμμετείχαν στην έρευνα,  (250 συνολικά) το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων (73 άτομα) τους τελευταίους 12 μήνες έχουν ξοδέψει 101-250 ευρώ (€). Στην συνέχεια έπονται εκείνοι που έχουν δαπανήσει 51-100€ (53 άτομα), 0-50€ (46 άτομα), 251-500€ (34 άτομα) 501-1000€ (28 άτομα) και 1001-2000€ (6 άτομα). Σε κάποια αντίστοιχη έρευνα προγενέστερης χρονολογίας ίσως τα ευρήματα να ήταν εμφανώς διαφοροποιημένα, κι αυτό προκύπτει από την αυξημένη χρήση του διαδικτύου τα τελευταία χρόνια. (Γράφημα 1).

Γράφημα 1 Συνολικά χρήματα που ξοδεύτηκαν σε αγορές ρουχισμού

Όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας, τα τελευταία χρόνια οι καταναλωτές έχουν εξοικειωθεί παραπάνω με το διαδίκτυο και τις ηλεκτρονικές αγορές, σε σχέση με τα πρόσφατο παρελθόν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι σχετικά πιο εύκολος ο επηρεασμός τους από κάποια digital προωθητική ενέργεια. Όμως, από ότι φαίνεται, προωθητικές τεχνικές,  όπως μέσω viber και e–mail, δεν έχουν καταφέρει ακόμα να διεισδύσουν στην διαδικτυακή αγοραστική καθημερινότητα των ανθρώπων.  Βάσει των αποτελεσμάτων φαίνεται πως η πλειοψηφία των καταναλωτών δεν έχουν προβεί σε κάποια αγορά μετά από προωθητική ενέργεια αφού η απάντηση όχι συγκέντρωσε το 72,4%, ενώ το 13,6% φαίνεται να έχει προβεί σε κάποια αγορά μετά από προωθητική ενέργεια μέσω e-mail. Το υπόλοιπο 14% φαίνεται να είναι χωρισμένο στα άτομα που είτε έχουν αγοράσει κάποιο προϊόν ή υπηρεσία μετά από προωθητική ενέργεια μέσω viber (το 5.2%), είτε και από τα δύο μέσα (το 8.8%), δηλαδή από viber και e-mail (Γράφημα 2).

Γράφημα 2  Αγορά μετά από προωθητικό μήνυμα

Η άποψη των καταναλωτών – χρηστών του διαδικτύου, επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες. Ένας από τους παράγοντες είναι η εξοικείωση που έχει κάθε καταναλωτής με το διαδίκτυο. Από τις απαντήσεις των ερωτώμενων, όπως αποτυπώθηκαν παρακάτω, φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων κράτησε μια ουδέτερη στάση απαντώντας «Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ» με 36%, με το αμέσως επόμενο να είναι το «Συμφωνώ» με 22,8% ενώ το «Διαφωνώ» συγκέντρωσε το 20,8%. Όσον αφορά τα άκρα, περισσότερες ποσοστιαίες μονάδες συγκέντρωσε η επιλογή «Διαφωνώ απόλυτα» με 13,6% σε αντίθεση με το «Συμφωνώ απόλυτα» που συγκέντρωσε μόλις 6,8% (Γράφημα.3).

Γράφημα 3  Η άποψή σας για τις ηλεκτρονικές αγορές έχει αλλάξει με την ενασχόλησή σας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

Στο επόμενο γράφημα επικρατεί εξίσου η ίδια διάθεση όσον αφορά μια επικείμενη αγορά μέσω διαδικτύου λόγω της τριβής που έχει το άτομο με τα νέα μέσα και το διαδίκτυο (Γράφημα 4).

Γράφημα 4  Η πραγματοποίηση μιας ηλεκτρονικής αγοράς είναι πιο πιθανή λόγω της τριβής που υπάρχει με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

Συμπεράσματα

Τα 250 άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν τα εν λόγω ερωτήματα.

Όσον αφορά το πρώτο ερώτημα, παρατηρήθηκε πως υπάρχει εξάρτηση μεταξύ της ηλικίας και της εξοικείωσης που έχει το κάθε άτομο με τις νέες τεχνολογίες.Η ηλικία του κάθε ατόμου επηρεάζει την αγοραστική απόφαση, ανάλογα με την τριβή που υπάρχει με το διαδίκτυο. Ενώ δεν προέκυψε συσχέτιση, όσον αφορά το φύλο του κάθε ατόμου. Επομένως, η αγοραστική απόφαση δεν επηρεάζεται με βάση το φύλο του ατόμου.

Το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα που τέθηκε απαντήθηκε μέσα από ανάλυση των αποτελεσμάτων χωρίς να πραγματοποιηθεί συσχέτιση, λόγω της φύσης της ερώτησης. Επομένως, βάσει των ποσοστιαίων μονάδων που συγκεντρώθηκαν, φαίνεται πως όσον αφορά στο φύλο των ατόμων αλλά και την ηλικία τους, προτιμούν να ενημερώνονται από κοντινούς τους ανθρώπους και γενικότερα από απόψεις τρίτων και έπειτα διαβάζοντας κριτικές ή άρθρα που αφορούν τα προϊόντα που ενδιαφέρονται να αγοράσουν ή να μάθουν περαιτέρω πληροφορίες για αυτά. Αντιθέτως, επηρεάζονται λιγότερο από τις κριτικές ή τα άρθρα σχετικά με τα καταστήματα που πωλούν τα προϊόντα ενδιαφέροντος και τέλος, επηρεάζονται ελάχιστα από τις παρεχόμενες διαφημίσεις.

Όσον αφορά στο τρίτο ερώτημα που είχαμε θέση, τα αποτελέσματα της έρευνας συνιστούν ότι  οι προωθητικές ενέργειες δεν επηρεάζουν τα άτομα ανεξαρτήτως την ηλικία τους και το φύλο τους, απλούστερα, ο επηρεασμός των ατόμων όσον αφορά τις προωθητικές ενέργειες δεν παρουσιάζει καμία συσχέτιση ως προς το φύλο ή την ηλικία.

Τέλος το τέταρτο ερευνητικό ερώτημα απαντήθηκε με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή, πραγματοποιώντας το τεστ της συσχέτισης, εξάχθηκαν τα αποτελέσματα όπου παρατηρήθηκε πως ομοίως με την προηγούμενη συσχέτιση, το φύλο και η ηλικία του κάθε ατόμου δεν παρουσιάζουν εξάρτηση με τον επηρεασμό του όσον αφορά τις προωθητικές ενέργειες μέσω συγκεκριμένων ατόμων (influencers & διάσημοι).

Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, όπως το φύλο και η ηλικία μεταξύ των ατόμων ενδέχεται να παρουσιάζουν διαφορές (άνδρες – γυναίκες και μικρότεροι σε ηλικία ή μεγαλύτεροι), έτσι και οι επιλογές που κάνουν τα άτομα με διαφορετικά δημογραφικά χαρακτηριστικά, είναι επίσης διαφοροποιημένα, καθώς δεν παρατηρείται εξάρτηση και λογική ακολουθία στις καταναλωτικές συμπεριφορές αυτών. Σε αντίθεση βέβαια με τα άλλα χαρακτηριστικά που διερευνήθηκαν, όσα δηλαδή έχουν άμεση σχέση με την τεχνολογία, παρατηρήθηκε αρκετά μεγάλη διαφορά και όσον αφορά την ενασχόληση των διαφορετικών ατόμων με τα νέα μέσα, και παράλληλα με την ένταξή τους σε αυτά. Σημειώνοντας πάντα πως οι μικρότεροι ηλικιακά άνθρωποι έχουν την ευχέρεια και την εξοικείωση με τα νέα μέσα  λόγω της εποχής που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, στην ακμή των τεχνολογικών μέσων, έναντι των μεγαλύτερων.

Εν ολίγοις, δεν παρατηρείται συσχέτιση μεταξύ καταναλωτικής συμπεριφοράς και συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας ή / και ανά φύλο. Σε μεταγενέστερη έρευνα πιθανώς τα αποτελέσματα να διαφοροποιηθούν, καθώς η τεχνολογία θα έχει εξελιχθεί και τα μέσα θα έχουν αλλάξει.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Charan, A., & Dahiya, R. (2015). Digital Marketing and Consumer Behaviour: An Empirical Study in Indian Car Market with Special Reference to Delhi and NRC.  International Journal of Management, 4(2), 1-10.

Fietkiewicz, J. K., Lins, E, Baran, S. K., & Stock, G. W. (2016). Inter-generational Comparison of Social Media Use: Investigating the Online Behavior of Different Generational Cohorts. Proceedings of 49th Hawaii International Conference on System Sciences (pp.3829-3838). Koloa, HI, USA, 5-8 January 2016.

Jenyo, K. G., & Soyoye, K.M. (2015). Online Marketing and consumer purchase behaviour: a study of Nigerian firms. British Journal of Marketing Studies, 3(7), 1-14.

Stewart, W.D., & Pavlou, A.P. (2002). From Consumer Response to Active Consumer: Measuring the Effectiveness of Interactive Media. Journal of the Academy of Marketing Science, 30(4), 379–396.

Vrechopoulos, P., Siomkos, G., & Doukidis, I. (2001). Internet shopping adoption by Greek consumers. European Journal of Innovation Management, 4(3), 142-152.

Ζώτος Χ. Γ. (2008). Διαφήμιση, Σχεδιασμός- Ανάπτυξη- Αποτελεσματικότητα. Η διαφήμιση στο διαδίκτυο. 5^η έκδοση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις University studio press.