της Τζένης Ντεμιράι

Πόσο μοιάζει τελικά ο τρόπος με τον οποίο καλύπτει ο Τύπος της Ελλάδας και της Τουρκίας ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος;

Στο παρελθόν έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες για τον τρόπο με τον οποίο τα ελληνικά αλλά και τα τουρκικά ΜΜΕ καλύπτουν ζητήματα που αφορούν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι μελέτες αυτές, σε γενικές γραμμές, έχουν αποδείξει ότι διαχρονικά τα σχετικά δημοσιεύματα και στις δύο πλευρές χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από υποκειμενικότητα, συναισθηματισμό, επιθετικότητα, εθνικιστικό λόγο και προκαταλήψεις.

Μία νέα μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών Δημοσιογραφία και Νέα Μέσα, του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, συνέκρινε δύο ελληνικές (Καθημερινή, Εφημερίδα των Συντακτών) και δύο τουρκικές (BirGün, Hürriyet) εφημερίδες θέλοντας να διαπιστώσει κατά πόσο η κρίση του Φεβρουαρίου και του Μαρτίου 2020 στα σύνορα Καστανιές-Pazarkule τέθηκε σε προτεραιότητα στην κατανομή της ημερήσιας ατζέντας των συγκεκριμένων εφημερίδων αλλά και σε ποιο μέσο ενημέρωσης η «σύγκρουση» Ελλάδας – Τουρκίας τέθηκε σε μεγαλύτερο βαθμό στο προσκήνιο.

Η έρευνα, η οποία εστίασε στην προσφυγική κρίση που έλαβε χώρα στον Έβρο τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2020, διεπίστωσε ότι ο τρόπος με τον οποίο τα ελληνικά και τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης επιλέγουν να πλαισιώσουν ένα θέμα που αφορά στις σχέσεις των δύο κρατών συνδέεται, σε μεγάλο βαθμό, από τον πολιτικό τους προσανατολισμό.

Συγκρίνοντας την επιρροή που ασκεί ο πολιτικός προσανατολισμός στις εφημερίδες που εξετάστηκαν, η μελέτη εξήγαγε επίσης το συμπέρασμα πως «αν η σχέση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης με την πολιτική έχει αποδειχτεί ότι είναι ανησυχητική για την πορεία της δημοσιογραφίας στη χώρα, η σχέση των τουρκικών μέσων με την πολιτική έχει διαγράψει την έννοια του πολιτικού συντάκτη από τον χάρτη».

Πιο αναλυτικά, διαπιστώθηκε ότι οι εφημερίδες με πιο συντηρητικό πολιτικό προσανατολισμό και στις δύο χώρες (Η Καθημερινή, Hürriyet) χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο το «πλαίσιο σύγκρουσης» στα θέματα που αφορούσαν την προσφυγική κρίση στον Έβρο, ενώ οι εφημερίδες με αριστερό προσανατολισμό δεν ταυτίζονταν ως προς το πλαίσιο που κυριαρχούσε στα πρωτοσέλιδά τους. Στην περίπτωση της Εφημερίδας των Συντακτών κυριαρχούσε το «πλαίσιο ευθύνης», ενώ στην αντίστοιχη περίπτωση της Τουρκίας (BirGün) κυριαρχούσε το «πλαίσιο ανθρώπινου ενδιαφέροντος». Η ελληνική αριστερή εφημερίδα «έκρινε» τις επιλογές της κυβέρνησής της, ενώ η τουρκική αυτοαποκαλούμενη ως ανεξάρτητη εφημερίδα απέφευγε να μιλήσει για ευθύνες και επικεντρωνόταν στην επίκληση στο συναίσθημα, προβάλλοντας ανθρώπινες ιστορίες προσφύγων και μεταναστών.

Ερωτήματα Έρευνας

Η έρευνα έθεσε τα παρακάτω ερωτήματα για να καταφέρει να οδηγηθεί σε συμπεράσματα.

Ερ. 1. Ποιες από τις εφημερίδες που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη είχαν στο πρωτοσέλιδό τους θέμα σχετικό με την προσφυγική κρίση του Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2020 στα φύλλα που κυκλοφόρησαν από τις 29/02/20 έως και τις 31/03/20;

Ερ. 2. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την συχνότητα με την οποία καλύπτονται και αναλύονται θέματα που σχετίζονται με την προσφυγική κρίση στον Έβρο στο πλαίσιο της περιόδου από 29/02/20 έως τις 31/03/20;

Ερ. 3. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν τα εξεταζόμενα μέσα να πλαισιώσουν την ελληνοτουρκική κρίση του 2020;

Ερ.4. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή του δημοσιεύματος που χρησιμοποιείται περισσότερο κατά την εξεταζόμενη περίοδο από τα υπό διερεύνηση μέσα στα άρθρα που αναφέρονται στην κρίση στον Έβρο το 2020; (Ρεπορτάζ-ΣυνέντευξηΑποψη/Σχόλιο)

Ερ. 5. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τα θέματα με τα οποία συνδέεται συνήθως η προσφυγική κρίση του 2020 στα εξεταζόμενα άρθρα των υπό διερεύνηση μέσων;

 Ερ. 6. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την ποσότητα των άρθρων που αφορούν «τον άλλον» (Την Τουρκία για τα ελληνικά μέσα και την Ελλάδα για τα τουρκικά μέσα);

Η πορεία προς την έρευνα

Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου, η οποία είναι μία τεχνική για την αντικειμενική, συστηματική και ποσοτική διερεύνηση περιεχομένου. Οι ερευνητές, μεταξύ άλλων, χρησιμοποιούν την ανάλυση περιεχομένου για να εντοπίσουν και να τεκμηριώσουν τις στάσεις, τις απόψεις και τα ενδιαφέροντα ατόμων, μικρών ομάδων ή και μεγάλων και διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων.

Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της ανάλυσης περιεχομένου για τη συγκεκριμένη μελέτη αρχικά εντοπίστηκαν τα άρθρα των εφημερίδων που θα βοηθούσαν να εξαχθούν συμπεράσματα που σχετίζονται με τα ερευνητικά ερωτήματα που ορίστηκαν. Για τη συλλογή των άρθρων επιλέχθηκαν συγκεκριμένες ημερομηνίες, οι οποίες κάλυπταν το διάστημα από την έναρξη της κρίσης (29/02) έως και την λήξη της (28/03), ενώ προστέθηκαν και 3 ημέρες ακόμα, (29-31/03) για να επιβεβαιωθεί η «φθορά» της είδησης.

Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το πρόραμμα SPSS, στο οποίο αφού προστέθηκαν μεταβλητές σχετικές με τα ερευνητικά ερωτήματα καταγράφηκαν ένα προς ένα τα σχετικά με την προσφυγική κρίση στον Έβρο άρθρα που εντοπίστηκαν από τις 29/02 έως τις 31/03 στις εφημερίδες Καθημερινή, Εφημερίδα των Συντακτών, BirGün και Hürriyet.

Αναλυτικότερα, για το πρώτο ερευνητικό ερώτημα (Ποιες από τις εφημερίδες που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη είχαν στο πρωτοσέλιδό τους θέμα σχετικό με την προσφυγική κρίση του Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2020, στα φύλλα που κυκλοφόρησαν από τις 29/02/20 έως και τις 31/03/20;) καταγράφηκαν πόσες ημέρες η κάθε εφημερίδα είχε στην πρώτη της σελίδα θέμα σχετικό με την κρίση που έλαβε χώρα στον Έβρο το 2020. Για να διαπιστωθεί αυτό, δόθηκε έμφαση στους τίτλους των πρωτοσέλιδων της κάθε εφημερίδας. Στη συνέχεια, δημιουργήθηκε ένα γράφημα, το οποίο οπτικοποίησε τα αποτελέσματα και βοήθησε στην εξαγωγή των συμπερασμάτων.

Για το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα (Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την συχνότητα με την οποία καλύπτονται και αναλύονται θέματα που σχετίζονται με την προσφυγική κρίση στον Έβρο από τις 29/02/20 έως τις 31/03/20;) εντοπίστηκαν τα άρθρα που σχετίζονταν με την κρίση στον Έβρο στο εσωτερικό της κάθε εφημερίδας. Για να επιτευχθεί αυτό, δόθηκε έμφαση στον τίτλο, τον υπότιτλο και την πρώτη παράγραφο της κάθε εφημερίδας. Στην περίπτωση της Hürriyet χρησιμοποιήθηκαν τα άρθρα της ιστοσελίδας της λόγω αδυναμίας εύρεσης της έντυπης έκδοσης.

Καταγράφηκαν ένα προς ένα τα σχετικά άρθρα της κάθε ημερομηνίας και έπειτα δημιουργήθηκε με τη βοήθεια το ίδιου εργαλείου ένα γράφημα που βοηθά να εξαχθούν συμπεράσματα. Ακόμα, δημιουργήθηκε και ένας πίνακας συχνοτήτων, ο οποίος βοηθά και πάλι την εξαγωγή συμπερασμάτων.

Για το τρίτο ερευνητικό ερώτημα (Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν τα εξεταζόμενα μέσα να πλαισιώσουν την ελληνοτουρκική κρίση του 2020;), δόθηκε και πάλι έμφαση στον τίτλο, στον υπότιτλο και την πρώτη παράγραφο του κάθε άρθρου και καταγράφηκε σε ποιο πλαίσιο άνηκε το κάθε ένα από αυτά. Η καταγραφή για το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα έγινε ταυτόχρονα.

Παράλληλα με την καταγραφή για το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα έγινε και η ανάλυση για το τέταρτο ερευνητικό ερώτημα (Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή δημοσιεύματος που χρησιμοποιείται περισσότερο την εξεταζόμενη περίοδο από τα μέσα του δείγματος στα άρθρα που αναφέρονται στην κρίση στον Έβρο το 2020;), όπως επίσης και για το πέμπτο (Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τα θέματα με τα οποία συνδέεται συνήθως η προσφυγική κρίση του 2020 στα εξεταζόμενα άρθρα των υπό διερεύνηση μέσων;).

Για το τελευταίο ερώτημα (Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την ποσότητα των άρθρων που αφορούν «τον άλλον»;), ελέγχθηκαν εκ νέου όλα τα άρθρα της κάθε εφημερίδας και της ιστοσελίδας hurriyet.com.tr, εντοπίστηκαν τα κείμενα που αφορούσαν την «άλλη» χώρα, την Τουρκία στις ελληνικές εφημερίδες και την Ελλάδα στις τουρκικές, δόθηκε και πάλι έμφαση στον τίτλο, τον υπότιτλο και την πρώτη παράγραφο και καταγράφηκε ο αριθμός των άρθρων που σχετίζονταν με «την άλλη πλευρά», χωρίς να συμπεριληφθούν, ωστόσο, τα κείμενα που αφορούσαν στην κρίση που εξετάζεται. Αφού συλλέχθηκαν τα δεδομένα, δημιουργήθηκε ένα ακόμα γράφημα.

Η μέθοδος

Στην παρούσα μελέτη επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθούν τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές ερευνητικές τεχνικές. Πολλές αναλύσεις περιεχομένου χρησιμοποιούν ποιοτικές και ποσοτικές ερευνητικές τεχνικές. Τόσο οι ποσοτικές, όσο και ποιοτικές προσεγγίσεις στην ανάλυση περιεχομένου απαιτούν προσεκτικό καθορισμό και διαφάνεια στην περιγραφή του τρόπου με τον οποίο συλλέχθηκαν, κωδικοποιήθηκαν και αναλύθηκαν τα δεδομένα. Μία καλή ανάλυση περιεχομένου πρέπει να είναι συστηματική, μεθοδολογικά τεκμηριωμένη και να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια.

Στη συγκεκριμένη μεθοδολογία, ως μέσο συλλογής δεδομένων χρησιμοποιείται η ανάλυση αρχείων (γραπτών, οπτικοακουστικών κ.α. Η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιείται στις μέρες μας ευρέως από τους ερευνητές της Κοινωνιολογίας και των Πολιτικών Επιστημών όσο και των Μέσων Επικοινωνίας «για την ανάλυση του περιεχομένου των μηνυμάτων που παράγουν τα Μέσα αλλά και για την ερμηνευτική ανάλυση των ειδήσεων».

Επειδή, λοιπόν, αναλύθηκε το περιεχόμενο των ειδήσεων, η μέθοδος αυτή κρίθηκε κατάλληλη για να εφαρμοστεί και στη συγκεκριμένη μελέτη.

Συνήθως, για την ανάλυση του περιεχομένου χρησιμοποιείται ένα δείγμα του πληθυσμού έρευνας, καθώς ο πληθυσμός είναι τόσο μεγάλος σε αριθμό που είναι αδύνατον και ασύμφορο να εξεταστεί ολόκληρος. Ωστόσο, στην παρούσα μελέτη ο πληθυσμός, δηλαδή τα θέματα που αφορούν στην κρίση στον Έβρο το 2020 από τις 29 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαρτίου 2020 στα Μέσα που εξετάζονται, ανέρχεται συνολικά σε 347 άρθρα, αριθμός που κρίθηκε ότι είναι εφικτό να εξεταστεί στο σύνολό του.

Αν και η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου αποτέλεσε τη βασική μέθοδο εξέτασης, συμπληρωματικά -σε έναν πολύ μικρό βαθμό- επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί και η μέθοδος της δομημένης συνέντευξης, η οποία πραγματοποιήθηκε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας

Η έρευνα εξέτασε τις ομοιότητες και τις διαφορές που χαρακτηρίζουν τις εφημερίδες «Καθημερινή», «Εφημερίδα των Συντακτών», «BirGün» και «Hürriyet» με απώτερο σκοπό να εξαχθούν συμπεράσματα για τον τρόπο με τον οποίο οι συγκεκριμένες εφημερίδες πλαισίωσαν την προσφυγική κρίση που εκτυλίχθηκε τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2020 στον Έβρο. Για τη διεξαγωγή της έρευνας εξετάστηκαν συνολικά 26 ημέρες.

Η διεξαγωγή της έρευνας χωρίστηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος στο επίκεντρο τέθηκε το agenda setting, δηλαδή ο καθορισμός της ημερήσιας θεματολογίας των εφημερίδων που εξετάστηκαν, με σκοπό να διαπιστωθεί ποιες από αυτές θεώρησαν το ζήτημα σημαντικό. Στο δεύτερο μέρος τέθηκε στο προσκήνιο η πλαισίωση (Framing) μέσω της οποίας διαπιστώνεται ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισαν το θέμα οι εξεταζόμενες εφημερίδες.

Πόσο ψηλά τέθηκε η προσφυγική κρίση στον Έβρο στην ατζέντα των ελληνικών και τουρκικών εφημερίδων;

Η έρευνα, θέλοντας να διαπιστώσει πόσο σημαντική θεώρησαν την προσφυγική και ταυτόχρονα την ελληνοτουρκική κρίση στον Έβρο οι εφημερίδες που εξετάστηκαν, δηλαδή πόσο υψηλά στην ημερήσια ατζέντα τέθηκε το ζήτημα από τις 29/02 έως τις 31/03/20, μετρήθηκαν τα πρωτοσέλιδα που συμπεριέλαβαν το σχετικό θέμα.

Συνολικά, εξετάστηκαν 26 ημέρες, από τις οποίες η Εφημερίδα των Συντακτών είχε 13 ημέρες στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της κάποιο θέμα σχετικό με την ελληνοτουρκική κρίση στον Έβρο του 2020. Τα θέματα αυτά αποτέλεσαν αρκετές φορές «πρώτο θέμα», αφού βρέθηκαν στο κέντρο της πρώτης σελίδας της εφημερίδας. Τις περισσότερες φορές, όμως, όχι ως κεντρικό θέμα, αφού σχεδόν καθημερινά πρωταγωνιστής ήταν ο ιός SARS-CoV-2 και οι εξελίξεις γύρω από την πανδημία.

Από τις 26 ημέρες, η Καθημερινή είχε 14 ημέρες το εξεταζόμενο ζήτημα στο πρωτοσέλιδό της. Μάλιστα, τις περισσότερες από αυτές η κρίση στον Έβρο δεν υπήρχε απλώς σε κάποιο σημείο της πρώτης σελίδας, αλλά ήταν κεντρικό θέμα.

Η εφημερίδα BirGün για 18 συνεχόμενες ημέρες είχε στα κεντρικά της θέματα το ζήτημα που αφορούσε στην κρίση στον Έβρο. Την ίδια στιγμή, η Hürriyet έθεσε εξαιρετικά ψηλά το θέμα για 10 ημέρες, βάσει του πρωτοσέλιδού της.

Το γεγονός ότι, παρόλο που ήταν μία κρίσιμη περίοδος για τον τομέα της υγείας, η κρίση στον Έβρο βρέθηκε για αρκετές ημέρες στο πρωτοσέλιδο των εφημερίδων του δείγματος και των δύο χωρών, δεν είναι αμελητέο. Περισσότερες μέρες σχετικό θέμα εμφανίστηκε στην εφημερίδα BirGün (18) και λιγότερες στην Hürriyet (10). Οι ελληνικές εφημερίδες είχαν σχεδόν παρόμοια αποτελέσματα.

Η Εφημερίδα των Συντακτών επέλεξε να εντάξει στα πρωτοσέλιδά της θέματα τα οποία σχετίζονταν με τον τρόπο που η κυβέρνηση αντιμετώπιζε την κατάσταση στον Έβρο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο έδρασε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) όταν ξεκίνησε η μαζική εισροή των προσφύγων και μεταναστών. Στις 03/03/20 το κεντρικό της θέμα είχε τίτλο «Η κυβέρνηση ανοίγει την πόρτα στον φασισμό», ενώ στις 04/03/20 το πρώτο της θέμα έγραφε «Αποθήκη ψυχών με τις πλάτες των Βρυξελλών». Συνολικά, το θέμα αποτέλεσε κεντρική είδηση 4 μόλις φορές, στις 3 από αυτές, επικεντρωνόταν στη στάση της κυβέρνησης, ενώ στη μία στη στάση της Ε.Ε. Τις υπόλοιπες 9 φορές το ζήτημα βρέθηκε στους τίτλους της πρώτης σελίδας της εφημερίδας.

Η Καθημερινή είχε εντάξει το ζήτημα που εξετάζεται συνολικά 14 φορές στο πρωτοσέλιδό της από τις 29/02/20 έως τις 31/03/20. Στις 29/02/20 το κεντρικό της θέμα έγραφε «Ωμός εκβιασμός Ερντογάν σε Ε.Ε. με το προσφυγικό», στις 03/03/20 ο τίτλος του πρώτου θέματος ήταν «Ασύμμετρη απειλή διαρκείας στα σύνορα», ενώ στις 08/03/20 έγραφε «Το άγνωστο παρασκήνιο της “μάχης” του Έβρου». Ως κεντρικό θέμα η κρίση στο Έβρο υπήρξε 4 φορές και σε αυτή την εφημερίδα, ενώ τις υπόλοιπες 10 φορές βρέθηκε στην πρώτη σελίδα χωρίς να αποτελέσει κεντρική είδηση. Επικεντρώθηκε στη στάση της Τουρκίας.

Η BirGün εστίασε το ενδιαφέρον της στον τρόπο με τον οποίο οι πρόσφυγες και οι μετανάστες βίωναν την κατάσταση που επικρατούσε στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Στις 03/03/20 το πρώτη της θέμα είχε τίτλο «Τους χρωστάτε μία ζωή», ενώ στις 04/03/20 έγραφε «Στα όρια της απελπισίας». Στις 05/03/20 ο τίτλος του δεύτερου θέματος ήταν «Άλλος ένας θάνατος στα σύνορα», ενώ στις 07/03/20 ένα από τα θέματα είχε τίτλο την φράση «Ημέρες ντροπής». Στην BirGün η κρίση στον Έβρο ήταν πρώτο θέμα 2 φορές, ενώ τις υπόλοιπες 16 φορές βρέθηκε σε κάποια άλλη θέση της πρώτης σελίδας.

Η Hürriyet υπήρξε στα πρωτοσέλιδά της ιδιαίτερα «καυστική» απέναντι στην ελληνική αστυνομία. Στις 03/03/20 έχει στο πρωτοσέλιδό της θέμα που αναφέρει ότι «Η ελληνική ακτοφυλακή προσπαθεί να βυθίσει φουσκωτές βάρκες μεταναστών», ενώ στις 11/03/20 γράφει: «Έλληνες στρατιώτες με τουφέκια φυλάνε σκοπιά στα σύνορα».

Συνολικά για τις 26 ημέρες έρευνας, στην Εφημερίδα των Συντακτών θέματα που σχετίζονται με την ελληνοτουρκική και προσφυγική κρίση στον Έβρο βρέθηκαν 79 φορές. Από αυτές, τα περισσότερα σχετικά με το θέμα μας άρθρα δημοσιεύτηκαν στις 3 Μαρτίου 2020 (12 άρθρα), την ημέρα δηλαδή που η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισκέφτηκε την ελληνική πλευρά των συνόρων μαζί με τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι, εκφράζοντας την υποστήριξή της στην Ελλάδα.

Στις 26 ημέρες μελέτης, η Καθημερινή δημοσίευσε συνολικά 87 άρθρα που αφορούσαν στην κρίση στον Έβρο το 2020. Το ζήτημα φαίνεται να τέθηκε ψηλότερα στην ημερήσια ατζέντα στις 3 Μαρτίου, όπως έγινε και με την Εφημερίδα των Συντακτών. Η Καθημερινή εκείνη την ημέρα δημοσίευσε 17 άρθρα που αφορούσαν την κρίση στα σύνορα Καστανιές-Pazarkule.

Η BirGün, με τη σειρά της, δημοσίευσε συνολικά 52 κείμενα σχετικά με την προσφυγική και ελληνοτουρκική κρίση στον Έβρο το εξεταζόμενο διάστημα. Τα περισσότερα κείμενά της (ανά ημέρα) τα δημοσίευσε στις 4 Μαρτίου (7 άρθρα). Εκείνη την ημέρα, η εφημερίδα έφερε στο προσκήνιο την βίαιη συμπεριφορά της ελληνικής πλευράς απέναντι στους πρόσφυγες και μετανάστες που επιδίωκαν να περάσουν τα σύνορα.

Για την ανάλυση των δημοσιευμάτων της Hürriyet χρησιμοποιήθηκε η διαδικτυακή της ιστοσελίδα, καθώς δεν κατορθώθηκε με κάποιον τρόπο να ληφθεί το σχετικό αρχείο της έντυπης έκδοσης, παρά τις πολύμηνες προσπάθειες.

Η αναζήτηση των σχετικών άρθρων έγινε μέσα από την ιστοσελίδα της, με την χρήση λέξεων-κλειδιών και φίλτρων που όριζαν ως ημερομηνία εύρεσης αποτελεσμάτων τις ημερομηνίες ανάλυσης της μελέτης (29/02/20-31/03/20). Οι λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν είναι «Edirne sınırında», δηλαδή «σύνορα στην Αδριανούπολη», «mülteciler krizi», δηλαδή «προσφυγική κρίση», göçmen krizi, δηλαδή «μεταναστευτική κρίση» και «Yunanistan», δηλαδή «Ελλάδα».

H ιστοσελίδα της Hürriyet δημοσίευσε συνολικά 129 άρθρα σχετικά με την κρίση στον Έβρο, από τις 29/02/2020 έως τις 31/03/2020. Η ημέρα με τα περισσότερα σχετικά άρθρα ήταν η 4η Μαρτίου 2020.

Μετά την ανάλυση των παραπάνω, η μελέτη διαπίστωσε ότι δεν μπορεί να εξαχθεί κάποιο ξεκάθαρο συμπέρασμα αναφορικά με το ποια από τις τέσσερις εφημερίδες έθεσε ψηλότερα στην ατζέντα της το συγκεκριμένο ζήτημα, αφού η κάθε εφημερίδα έχει διαφορετικό αριθμό σελίδων, διαφορετική χωρητικότητα εντός της και διαφορετική διαμόρφωση της πρώτης της σελίδας. Αναφορικά με το τελευταίο, η Εφημερίδα των Συντακτών για παράδειγμα συνηθίζει να έχει μία μόνο φωτογραφία με ένα κεντρικό θέμα και τα άλλα θέματα σε τίτλους, ενώ αντίθετα η Καθημερινή και η Hürriyet έχουν μεγαλύτερη ποικιλία στη διαμόρφωση των κεντρικών θεμάτων.

Με ποιο τρόπο προσέγγισαν το ζήτημα οι εξεταζόμενες εφημερίδες – Η πλαισίωση (framing)

Για να κατηγοριοποιηθούν τα δημοσιεύματα και να συλλεχθούν τα απαραίτητα δεδομένα δόθηκε έμφαση στους τίτλους και τους υπότιτλους των σχετικών με την κρίση στον Έβρο θεμάτων που εντοπίστηκαν στα πρωτοσέλιδα των εξεταζόμενων εφημερίδων. Τα πλαίσια τα οποία τελικά εντοπίστηκαν είναι το πλαίσιο ευθύνης, το πλαίσιο ανθρώπινου ενδιαφέροντος και το πλαίσιο σύγκρουσης.

Το πλαίσιο ευθύνης παρουσιάζει ένα ζήτημα ή ένα πρόβλημα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδίδει την ευθύνη για τα αίτια ή την επίλυσή του είτε στην κυβέρνηση, είτε σε ένα άτομο ή μία ομάδα.

Το πλαίσιο της σύγκρουσης αφορά στις ειδήσεις οι οποίες παρουσιάζονται έχοντας στο επίκεντρο μία σύγκρουση μεταξύ ατόμων, ομάδων ή θεσμών, με σκοπό να κερδίσουν την προσοχή του κοινού. Στη μελέτη που παρουσιάζεται, για την διευκόλυνση της εξαγωγής συμπερασμάτων, έχουν συμπεριληφθεί μόνο οι περιπτώσεις που η σύγκρουση σχετιζόταν με το δίπολο Ελλάδα-Τουρκία.

Τέλος, στο πλαίσιο του ανθρώπινου ενδιαφέροντος (human interest frame) «πρωταγωνιστεί» ένα πρόσωπο και προσδίδεται συναισθηματική χροιά στην παρουσίαση της είδησης. Το πλαίσιο αυτό συνδέεται με την προσπάθεια προσωποποίησης, δραματοποίησης ή συναισθηματικοποίησης των ειδήσεων και χρησιμοποιείται συχνά από τα Μέσα, αφού έλκει και διατηρεί το ενδιαφέρον του κοινού.

Σε ορισμένα από τα πρωτοσέλιδα που είχαν θέμα σχετικό με την έρευνά μας δεν κατορθώθηκε να επιτευχθεί η κατηγοριοποίηση, ενώ σε άλλα φάνηκε να «ταιριάζουν» δύο ή και τρία πλαίσια. Για αυτούς τους λόγους, οι αριθμοί των πρωτοσέλιδων που αθροίσθηκαν προηγουμένως με τους αριθμούς των πρωτοσέλιδων που απεικονίζονται στο παρακάτω γράφημα δεν ταυτίζονται απόλυτα.

Στα πρωτοσέλιδα της Εφημερίδας των Συντακτών κυριάρχησε το πλαίσιο Ευθύνης, αφού η εφημερίδα σχολίασε τα γεγονότα που διαδραματίζονταν αποδίδοντας ευθύνες στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας 9 φορές. Στις 3 Μαρτίου 2020 κάνει εμφανή την πολιτική στάση που ακολουθεί παραδοσιακά, γράφοντας στο κεντρικό θέμα της «Η κυβέρνηση ανοίγει την πόρτα στον φασισμό», τασσόμενη εναντίον των κυβερνητικών αποφάσεων. Λίγες μέρες αργότερα, στις 7 Μαρτίου, το κεντρικό θέμα της εφημερίδας γράφει «Κύριε Μητσοτάκη… ιδού οι εθνοφύλακές σας». Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι το πλαίσιο σύγκρουσης δεν παρουσιάζεται καθόλου στα πρωτοσέλιδα της συγκεκριμένης εφημερίδας.

Σε αντίθεση με την Εφημερίδα των Συντακτών, στα πρωτοσέλιδα της Καθημερινής εντοπίστηκε το συγκρουσιακό πλαίσιο -με τα χαρακτηριστικά που έχουμε ορίσει- σε μεγάλο βαθμό, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των θεμάτων, που αφορούσαν στον Έβρο και εντάχθηκαν στο πρωτοσέλιδο, περιείχαν λέξεις ή και φράσεις που παρέπεμπαν σε «σύγκρουση» (12 θέματα). Στις 29 Φεβρουαρίου 2020 η Καθημερινή γράφει στο πρωτοσέλιδό της «Ωμός εκβιασμός Ερντογάν σε Ε.Ε. με το προσφυγικό». Η λέξη «εκβιασμός» παραπέμπει από μόνη της σε αίσθηση «μάχης», «αγώνα», «σύγκρουσης». Στις 3 Μαρτίου, η Καθημερινή κάνει λόγο για «απειλές», γράφοντας «Ασύμμετρη απειλή διαρκείας στα σύνορα». Στις 19 Μαρτίου το κεντρικό θέμα της Καθημερινής κάνει λόγο για «αντιμετώπιση αιφνίδιας απόπειρας εισβολής από ομάδα περίπου 350 μεταναστών, οι οποίοι επιχείρησαν να σπάσουν τα αμυντικά μέτρα στις Καστανιές, με την κάλυψη δακρυγόνων και καπνογόνων από τις τουρκικές δυνάμεις».

Η χρήση της λέξης «κλιμάκωση» και της λέξης «ένταση» συνήθως συνδυαστικά, παρατηρήθηκε ότι συνόδευε 5 από τα 12 άρθρα της Καθημερινής που βρέθηκαν στην πρώτη σελίδα ης εφημερίδας. Οι λέξεις αυτές κρίνεται ότι ενισχύουν το αίσθημα «κόντρας» των ελληνοτουρκικών σχέσεων και εντάσσουν τα συγκεκριμένα κείμενα στο συγκρουσιακό πλαίσιο. Για παράδειγμα, στις 26 Μαρτίου η εφημερίδα γράφει: «Σε επικίνδυνη κλιμάκωση σε επιχειρησιακό και διπλωματικό πεδίο προχωράει η Τουρκία, αδιαφορώντας πλήρως για τη γενικότερη κρίση που προκαλεί η πανδημία».

Σε αντίθεση με τις ελληνικές εφημερίδες, στις τουρκικές εφημερίδες που εξετάστηκαν παρατηρήθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν και τα τρία πλαίσια που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Η  BirGün από πολύ νωρίς έδειξε μέσα από τα πρωτοσέλιδα της την στήριξή της προς τους πρόσφυγες, φέρνοντας τους στο προσκήνιο, περισσότερο από κάθε άλλη εφημερίδα που εξετάστηκε. Στις 3 Μαρτίου, το κεντρικό της θέμα είχε τίτλο «Τους χρωστάτε μια ζωή».

Στις 4 Μαρτίου κάνει αναφορά σε βίαιη συμπεριφορά της ελληνικής πλευράς απέναντι στους πρόσφυγες, όμως ο τίτλος της έχει στο προσκήνιο τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να περάσουν τα σύνορα κα όχι την ελληνική αστυνομία. «Στα όρια της απελπισίας», είναι ο τίτλος, ενώ παρακάτω αναφέρει «Το δράμα στα ελληνοτουρκικά σύνορα μεγαλώνει, η επίθεση της ελληνικής αστυνομίας συνεχίζεται. Κάποιοι μετανάστες ξυλοκοπήθηκαν και στάλθηκαν πίσω». Στα πρωτοσέλιδα της BirGün πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών που βρέθηκαν στα ελληνοτουρκικά σύνορα τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2020. Όλα τα παραπάνω, αποτελούν παραδείγματα του πλαισίου ανθρώπινου ενδιαφέροντος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την συγκεκριμένη εφημερίδα.

Εκτός από το πλαίσιο του ανθρώπινου ενδιαφέροντος, στην BirGün εντοπίστηκε και το πλαίσιο ευθύνης. Στο φύλλο της 24ης Μαρτίου, για παράδειγμα, ο συντάκτης της εφημερίδας, Ismail Demiray, γράφει αναφερόμενος στους πρόσφυγες και τους μετανάστες που βρίσκονταν στα σύνορα στον Έβρο: «Το κράτος θέλει να τους στείλει πίσω και να τους ξεφορτωθεί, αλλά εκείνοι αντιστέκονται ώστε να μην γυρίσουν», αποδίδοντας με αυτόν τρόπο ευθύνες στην ελληνική κυβέρνηση.

Η γράφουσα της μελέτης επικοινώνησε με τον συντάκτη της BirGün, Ismail Demiray, ο οποίος σε σχετική ερώτηση για τον τρόπο με τον οποίο κάλυψαν τα τουρκικά ΜΜΕ την κρίση στον Έβρο, επιβεβαίωσε την σημασία που έδωσε η BirGün στον ανθρώπινο παράγοντα λέγοντας: «Το 2020 ήμουν στο Pazarkule. Παρακολουθούσα τις εξελίξεις για μέρες. Εκείνη την περίοδο, κατά τη γνώμη μου, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης κάλυψαν υπερβολικά το συγκεκριμένο θέμα. Τα περισσότερα από αυτά δήλωναν ότι η Τουρκία είχε δίκιο να ανοίξει τα σύνορα, αφού ήταν ένας από τους ευκολότερους τρόπους να απαλλαγεί από τους μετανάστες. Σε αντίθεση με τα περισσότερα μέσα, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης (στα οποία ο ίδιος εντάσσει την BirGün) αναφέρονταν στο γεγονός ότι επρόκειτο για μία ανθρώπινη τραγωδία και στο ότι οι άνθρωποι όλου του κόσμου πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ταξιδεύουν ελεύθερα. Αναφέρονταν ακόμα, στη δυσαναλογία του πλούσιου βορρά και του φτωχού νότου, η οποία σε συνδυασμό με την εκμετάλλευση και τους πολέμους ανάγκαζε τους ανθρώπους να μεταναστεύουν και ότι τα γεγονότα αυτά (στον Έβρο) ήταν αποτέλεσμα όλων αυτών».

Εκτός από τα παραπάνω πλαίσια, η BirGün, χρησιμοποίησε και το πλαίσιο σύγκρουσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί δημοσίευμα της 20ης Μαρτίου 2020, το οποίο καταδικάζει την στάση των ελληνικών αρχών απέναντι στους μετανάστες και τους πρόσφυγες που εισήλθαν στην χώρα. Μεταξύ άλλων, το άρθρο αναφέρει: «Σε γραπτή δήλωσή του, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι οι ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας και άγνωστοι ένοπλοι στα σύνορα κακοποίησαν μετανάστες. Κράτησαν με τη βία τους μετανάστες, τους κακοποίησαν σεξουαλικά ή με άλλο τρόπο, κατέσχασαν τα υπάρχοντά τους και αφού τους αφαίρεσαν πρώτα τα ρούχα τους, τους επέστρεψαν με τη βία στην Τουρκία». Το πλαίσιο σύγκρουσης στα πρωτοσέλιδα της συγκεκριμένης εφημερίδας δεν είναι «έντονο» ούτε συχνό.

Η Hürriyet χρησιμοποίησε 9 φορές το πλαίσιο σύγκρουσης στα πρωτοσέλιδα της τις ημέρες που εξετάζονται από την παρούσα εργασία. Το ενδιαφέρον στοιχείο που διαπιστώθηκε και αφορά την συγκεκριμένη εφημερίδα είναι το γεγονός ότι παρόλο που είχε στα πρωτοσέλιδά της την κρίση στον Έβρο 10 ημέρες, αριθμός πολύ μικρότερος από τα άλλα μέσα που εξετάστηκαν, και τις 10 ημέρες το ύφος της ήταν εξαιρετικά «εχθρικό».

Η εφημερίδα στα πρωτοσέλιδα της μιλώντας για την κρίση στον Έβρο χρησιμοποιούσε συχνά λόγο που σχετιζόταν με τη βία και την «κακιά Ελλάδα». Στις 3 Μαρτίου η Hurriyet είχε στο πρωτοσέλιδό της θέμα που ανέφερε ότι «η ελληνική ακτοφυλακή προσπαθεί να βυθίσει φουσκωτές βάρκες μεταναστών». Στις 7 Μαρτίου, το πρωτοσέλιδό της έγραφε: «η ελληνική αστυνομία, που σκοτώνει και χτυπάει ανήμπορους πρόσφυγες οι οποίοι έρχονται στην πόρτα της, καταφεύγει σε άλλη μία απάνθρωπη μέθοδο», διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο μια εξαιρετικά εχθρική πλαισίωση (συγκρουσιακό πλαίσιο).

Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης που ερευνήθηκαν χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό την «άποψη» συγκριτικά με τα τουρκικά

Παρά το γεγονός ότι τα μέσα σε Ελλάδα και Τουρκία ανήκουν στο ίδιο επικοινωνιακό σύστημα, το νότιο ευρωπαϊκό πλουραλιστικό μοντέλο, το οποίο χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων από την ύπαρξη της άποψης στα μέσα (Papathanassopoulos & Miconi, 2023), φάνηκε ότι, για το ζήτημα που εξετάζουμε τουλάχιστον, τα τουρκικά μέσα σε ελάχιστές περιπτώσεις μίλησαν για «άποψη» με ξεκάθαρο τρόπο.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Καθημερινή σχεδόν «ισοφάρισε» τα άρθρα γνώμης με τα ρεπορτάζ που αφορούν την κρίση του 2020 στον Έβρο. Την ίδια στιγμή, παρά το γεγονός ότι για την Hürriyet εξετάστηκε η ιστοσελίδα της, που προφανώς έχει περισσότερα άρθρα από μία εφημερίδα ανά ημέρα, δεν κατάφερε να προσεγγίσει τον αριθμό των άρθρων γνώμης που εντοπίστηκαν στην Καθημερινή.

Η Καθημερινή, το hurriyet.com.tr αλλά και η και η BirGün συνδέουν σε μεγάλο βαθμό την προσφυγική κρίση στον Έβρο με την στάση του «άλλου» (Ελλάδα-Τουρκία), στον οποίο ασκούν έντονη κριτική σε πολλές περιπτώσεις. Η Εφημερίδα των Συντακτών, από την άλλη πλευρά συνδέει τις περισσότερες φορές την προσφυγική-μεταναστευτική κρίση με τη στάση της κυβέρνησης.

Η εικόνα για τον «άλλον» μέσα από τον Τύπο

Με το 7ο ερευνητικό ερώτημα της μελέτης, «Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την ποσότητα των άρθρων που αφορούν “τον άλλον”» (Την Τουρκία για τα ελληνικά μέσα και την Ελλάδα για τα τουρκικά μέσα), μπορούμε να αντλήσουμε ακόμα ένα στοιχείο για την βαρύτητα την οποία φαίνεται να δίνουν τα μέσα που εξετάστηκαν σε θέματα που αφορούν τον «άλλον». Σε αυτό το ερώτημα, δεν εντάσσονται τα άρθρα που αφορούν την κρίση στον Έβρο. Επιλέχθηκε να αφαιρεθούν ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο οι δύο χώρες «μιλούν» η μία για την άλλη για ζητήματα που δεν εμπλέκουν η μία την άλλη.

Η Εφημερίδα των Συντακτών συνολικά από τις 29/02/2020 έως τις 31/03/2020 δημοσίευσε 26 κείμενα που σχετίζονται με τον «άλλον» (αλλά όχι άμεσα με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις). Για το ίδιο χρονικό διάστημα, η Καθημερινή δημοσίευσε 38 κείμενα, η BirGün 2 και το hurriyet.con.tr 18.

Το ενδιαφέρον σε αυτά τα αποτελέσματα είναι ότι αποδεικνύουν την τάση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης να ασχολούνται περισσότερό με την Τουρκία συγκριτικά με τα τουρκικά μέσα με την Ελλάδα. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι το hurriyet.com.tr είχε δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα του λιγότερα κείμενα για την Ελλάδα από όσα δημοσίευσε η Καθημερινή στην εφημερίδα της για την Τουρκία!

Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί πως έγινε η λήψη των δεδομένων για το ερώτημα που αναλύεται στην παρούσα υποενότητα από το hurriyet.com.tr. Για το συγκεκριμένο ερώτημα, λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε η λέξη-κλειδί «Yunanistan» (Ελλάδα), για την οποία το εξεταζόμενο διάστημα βρέθηκαν περίπου 40 σελίδες αποτελεσμάτων. Η πλειοψηφία αυτών σχετιζόταν με την προσφυγική κρίση, ενώ υπήρξαν και κάποια διπλά ή τριπλά κείμενα -που υπολογίστηκαν μία φορά- καθώς επίσης και θέματα που είχαν μόνο βίντεο ή φωτογραφίες, τα οποία αφαιρέθηκαν από την παρούσα καταμέτρηση.

Το συμπέρασμα που εξάγεται από τα αποτελέσματα του παρόντος ερωτήματος, το επιβεβαιώνει και ο συντάκτης της BirGün, κ. Demiray, ο οποίος σε σχετική ερώτηση της γράφουσας απάντησε: « Για να είμαι ειλικρινής, ούτε εγώ παρακολουθώ πολύ τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι στην Τουρκία δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα (οι άνθρωποι που ζουν κοντά στα σύνορα ενδιαφέρονται περισσότερο). Αισθανόμαστε τον πόνο σας μόνο στις φυσικές καταστροφές, όπως στις πυρκαγιές, τους σεισμούς, γιατί και ο λαός της Τουρκίας υποφέρει πολύ από αυτά. Ωστόσο, όταν οι πολιτικοί θέλουν να απομακρύνουν την προσοχή του λαού από τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας, ειδικά στις προεκλογικές περιόδους, ένας από τους πιο εύκολους τρόπους είναι χλευάζοντας την Ελλάδα. Δυστυχώς, οι Έλληνες πολιτικοί κάνουν το ίδιο πράγμα. Αμοιβαίοι “σκυλοκαβγάδες”. Δεν γνωρίζω, όμως πόση προσοχή δίνουν τα ελληνικά ΜΜΕ στα τουρκικά ΜΜΕ».

Συμπεράσματα

Τόσο τα ελληνικά όσο και τα τουρκικά Μέσα ενημέρωσης που εξετάστηκαν στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης φάνηκε να έδωσαν ιδιαίτερη βάση στην προσφυγική κρίση που εκτυλίχθηκε στις αρχές του 2020, αφού το εν λόγω ζήτημα όχι μόνο τοποθετήθηκε στα πρωτοσέλιδα των συγκεκριμένων εφημερίδων για πάνω από μία συνεχόμενη εβδομάδα, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε ένα θέμα που προσεγγίστηκε με ποικίλους τρόπους. Ρεπορτάζ, αναλύσεις, απόψεις, εξηγήσεις προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν, να εξηγήσουν, να «φωτίσουν» όσα λάμβαναν χώρα στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Η μελέτη επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών που απέδειξαν ότι το συγκρουσιακό πλαίσιο κυριαρχεί στην κάλυψη τόσο των ελληνοτουρκικών ζητημάτων, γενικότερα, όσο και του προσφυγικού ζητήματος, ειδικότερα. Παράλληλα, αναδεικνύει την ανάγκη να εξεταστεί το ζήτημα αυτό σε μεγαλύτερο βαθμό στο πλαίσιο ευρύτερης μελέτης, στην οποία θα συμμετέχουν ερευνητές από την Ελλάδα, την Τουρκία αλλά και την Ευρώπη.

Από την έρευνα συμπεραίνεται ότι ο τρόπος με τον οποίο τα ελληνικά και τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης επιλέγουν να πλαισιώσουν ένα θέμα που αφορά τις σχέσεις των δύο κρατών επηρεάζεται, σε μεγάλο βαθμό, από τον πολιτικό προσανατολισμό του Μέσου. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αποτελούν κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής των δύο κρατών και για αυτόν τον λόγο ο ρόλος της πολιτικής «ταυτότητας» του Μέσου είναι καθοριστικής σημασίας. Τα πιο συντηρητικά Μέσα και στις δύο περιπτώσεις τείνουν να επικεντρώνονται στη διατήρηση του «μίσους» για «τον άλλον», λόγω της ιδεολογικής τους σχέσης με το έθνος και την εθνική ταυτότητα. Από την άλλη πλευρά, τα Μέσα ενημέρωσης που τείνουν να εκφράζουν απόψεις αριστερής ιδεολογίας αντιμετωπίζουν τα ελληνοτουρκικά ζητήματα με διαφορετικό τρόπο.

Στην περίπτωση της Ελλάδας δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη στάση που ακολουθεί η κυβέρνηση, η οποία, σε κάποιες περιπτώσεις, κατακρίνεται για τις επιλογές της. Αντίθετα, στην τουρκική περίπτωση, ακόμα και στα Μέσα που αυτοχαρακτηρίζονται ως «ανεξάρτητα» δεν εμφανίζεται καμία άποψη που να έρχεται σε αντίθεση με την επίσημη θέση του κράτους. Αν, λοιπόν, η σχέση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης με την πολιτική έχει αποδειχτεί ότι είναι ανησυχητική για την πορεία της δημοσιογραφίας στη χώρα, η σχέση των τουρκικών Μέσων με την πολιτική έχει διαγράψει την έννοια του πολιτικού συντάκτη από τον χάρτη.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν τόσο τα ελληνικά όσο και τα τουρκικά συντηρητικά Μέσα ενημέρωσης τα ζητήματα που αφορούν τις δύο χώρες δεν είναι ελπιδοφόρος για τις μελλοντικές διπλωματικές τους σχέσεις. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης και στις δύο χώρες ακολουθούν την κυβερνητική ατζέντα, είναι ξεκάθαρο ότι τα δύο κράτη δεν έχουν θέσει σε προτεραιότητα της εξωτερικής τους πολιτικής την ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων τους, αλλά συνεχίζουν να «παίζουν» ένα παιχνίδι ανταγωνισμού, το οποίο, εάν δεν αλλάξει δεν είναι απίθανο να οδηγήσει σε μία ακόμα κρίση που κανείς δεν εγγυάται ότι δεν μπορεί αυτή τη φορά να ξεπεράσει τα όρια ενός θερμού επεισοδίου.

Επομένως, κρίνεται εξαιρετικά σημαντικό να μετατραπεί ο ανταγωνισμός σε συνεργασία, η οποία θα έχει περισσότερα να προσφέρει στα εθνικά συμφέροντα του κάθε κράτους από όσα προσφέρει μια παρατεταμένη εχθρική στάση. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη δημιουργία ευκαιριών που θα ενισχύσουν τους δίαυλους επικοινωνίας αλλά και να γίνει προσπάθεια απαλλαγής από προκαταλήψεις που ενδεχομένως ενισχύουν το αίσθημα εθνικής ενότητας στο εσωτερικό αλλά παράλληλα ενισχύουν το αίσθημα εχθρότητας στο εξωτερικό.

Βιβλιογραφία

• Anastasiou, A. (2011). «Representing Greece and Turkey as the ‘other’ in the Turkish and Greek press: a content and production analysis». University of Leicester.
• Bell, J. (2007). Πώς να συντάξετε μία επιστημονική εργασία. Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Drisko, J. W., & Maschi, T. (2016). Content analysis. Oxford: Oxford University Press.
• Frangonikolopoulos, C. A. (2019). Turkey in the Greek media: The need for a shift from confrontation–to peace-oriented journalism. In Greece and Turkey in Conflict and Cooperation.
• McCombs, E. M. (2004). Setting the agenda: The mass media and public opinion. Malden: MA: Blackwell.
• Semetko, H. A., & Valkenburg, P. M. (2000, June). Framing European Politics: A Content Analysis of Press and Television News. Journal of Communication, 50 (2): 93-109. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.2000.tb02843.x
• Scheufele, D. A. (1999). Framing as a theory of media effects. Journal of communication, 49 (1): 103-122. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1999.tb02784.x
• Ventresca, M.J., Mohr, J. W. (2017). Archival Research Methods. Wiley Online Library. https://doi.org/10.1002/9781405164061.ch35