Της Σόνιας Χαϊμαντά

«Πακέτα» οδηγιών με βέλτιστες πρακτικές για την ενημέρωση του κοινού για την πανδημία του κορονοϊού στέλνουν προς τα διεθνή και εθνικά ΜΜΕ (κανάλια, sites, εφημερίδες και ραδιοσταθμούς), Δημοσιογραφικές Ενώσεις, ΜΚΟ, κυβερνήσεις, ανεξάρτητες διοικητικές αρχές και ακαδημαϊκά ιδρύματα.

Κοινή συνισταμένη των οδηγιών και εντολών είναι η υπεύθυνη συμπεριφορά των δημοσιογράφων σε ευαίσθητα θέματα Υγείας για την αποφυγή παραπληροφόρησης, την πρόκληση πανικού και φυσικά τη διασπορά ψεύτικων ελπίδων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Στην Ελλάδα ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης συνιστούν σε ρεπόρτερ και δημοσιογράφους να συμβουλεύονται, προτού μεταδώσουν οτιδήποτε, τις οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (www.eody.gr) για την αντιμετώπιση του κορονοϊού ενώ τους ζητούν να μην αναπαράγουν πληροφορίες και υλικό που στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Παράλληλα την ανάγκη υπεύθυνης ενημέρωσης και την αποφυγή διασποράς ψευδών ειδήσεων και πανικού τονίζει το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ επισημαίνοντας ότι «συστρατευόμαστε με τις οδηγίες της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων η οποία σε ανακοίνωσή της επισημαίνει:

«Τη στιγμή που σε όλο τον κόσμο, στα ΜΜΕ κυριαρχεί η κάλυψη της διάδοσης του κορονοϊού (Covid-19), η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων ζητεί υπεύθυνη ενημέρωση και την αποφυγή δημιουργίας αδικαιολόγητου πανικού, που συντείνει στην επιδείνωση της κατάστασης. Καθώς εμφανίζονται νέες λοιμώξεις σε όλο τον κόσμο, η ΔΟΔ πιστεύει ότι ο ρόλος των ΜΜΕ είναι να μεταδίδουν στην κοινωνία επιβεβαιωμένες, ακριβείς και στοιχειοθετημένες πληροφορίες και να αποφύγουν τον «κιτρινισμό» στην κάλυψη των γεγονότων, που μπορεί να  οδηγήσει στη δημιουργία γενικότερου πανικού και φόβου. Ιδιαίτερη σημασία έχουν όσα αναφέρονται στον Παγκόσμιο Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας της ΔΟΔ, για τις καταστροφές και τις επιδημίες.  Οι αρχές που περιλαμβάνονται στο Χάρτη είναι το καλύτερο αντίδοτο ενάντια στην παραπληροφόρηση, τις ψευδείς ειδήσεις και τις θεωρίες συνομωσίας, που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο πρώτο άρθρο του Χάρτη αναφέρεται «Πρώτιστο καθήκον του δημοσιογράφου είναι να σέβεται την αλήθεια και το δικαίωμα της κοινής γνώμης να γνωρίζει την αλήθεια». Οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ οφείλουν να καλύπτουν τα γεγονότα και να αναφέρονται σε αξιόπιστες επιστημονικές πηγές αποφεύγοντας τους καιροσκοπισμούς. Λέξεις που δημιουργούν αναταραχή και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα πρέπει να αποφεύγονται.  Επιπλέον οι δημοσιογράφοι οφείλουν να επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευαισθησία στη διαφύλαξη της  ιδιωτικότητας των νοσούντων. Η ΔΟΔ καλεί δημόσιες αρχές και νοσηλευτικά ιδρύματα, να παρέχουν έγκαιρα πληροφορίες με διαφάνεια προκειμένου οι δημοσιογράφοι, να έχουν πρόσβαση στο σύνολο των πληροφοριών».

Για τη στήριξη των δημοσιογράφων στην κάλυψη των ειδήσεων το Παγκόσμιο Κέντρο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας GIJN δημιούργησε ένα συνονθύλευμα συμβουλών, οδηγιών και εντολών από διάφορους δημοσιογραφικούς οργανισμούς ενώ υιοθετεί το νεολογισμό της ΠΟΥ η οποία μιλά πλέον για info-demic (επιδημία της πληροφορίας, επιδημία της παρα-πληροφορίας).

Υπεύθυνο ρεπορτάζ

• Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος «φονικός ιός», φόβος, πανικός.
• Όχι στους δραματικούς επιθετικούς προσδιορισμούς.
• Ορθή χρήση φωτογραφιών για την αποφυγή λάθος μηνυμάτων.
• Ορθή εξήγηση προληπτικών δράσεων, καθιστούν την ιστορία του κορονοϊού λιγότερο τρομακτική.
• Η παράθεση στατιστικών δεδομένων είναι πιο χρήσιμη από τις περιγραφές.

Ονόμασέ τον

Όχι στη χρήση διαφορετικών όρων για τον κορονοϊό. Η χρήση Covid 19 είναι η πλέον επιστημονική (καθώς υπάρχουν διάφοροι κορονοϊοί από παλαιότερες χρονιές). Συνιστάται η χρήση της λέξης πανδημία και όχι επιδημία. Ο πρώτος όρος αφορά στη διάδοση του ιού σε παγκόσμια κλίμακα και ο δεύτερος στην εξάπλωσή του σε ορισμένες περιοχές ή χώρες.

Παραμείνετε ασφαλείς

Η Επιτροπή Ασφάλειας Δημοσιογράφων (CPJ) έστειλε μακροσκελή ανακοίνωση με οδηγίες για την ασφάλεια των δημοσιογράφων που δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν σε συνθήκες καραντίνας.

Εγκυρότητα

Μιλήστε με ειδικούς και ακαδημαϊκούς/ερευνητές εγνωσμένου κύρους και μη δημοσιεύετε προφορικές πληροφορίες για φάρμακα ή εμβόλια.

Χρησιμοποιείτε εφαρμογές για Fact-Checking COVID-19

Να είστε διαφανείς, πληροφορημένοι και να διασταυρώνετε τις πληροφορίες.

Ήθος

Βάλτε τον άνθρωπο πάνω από το ρεπορτάζ, προτάξτε την υγεία των ανθρώπων και έπονται θέματα Επιστήμης ή Οικονομίας.

Μην βομβαρδίζετε τους συνομιλητές σας με δύσκολες ερωτήσεις για να κάνετε εντύπωση. Το κοινό δεν καταλαβαίνει.  

Μην χρησιμοποιείτε τρομολαγνική μουσική για να «ντύνετε» τα ρεπορτάζ σας στα δελτία ειδήσεων.

Επιλέξτε προσεκτικά τις εικόνες (πλάνα και φωτογραφίες)

Χρησιμοποιείτε δεδομένα (data) από έγκυρες πηγές (πανεπιστημιακές) όχι από εφαρμογές.

Προσοχή με τα έρευνες / γκάλοπ στους δρόμους, μην αφήνετε τους ανθρώπους να γελοιοποιούνται. Μην αστειεύεστε με θέματα θρησκείας.

Προσοχή στους αστικούς μύθους και στα Social Media

Μην υιοθετείτε μύθους όπως «Ο κορονοϊός είναι δημιούργημα του ανθρώπου» ή δοξασίες θρησκειών περί τέλους του κόσμου, μην αναπαράγετε οδηγίες για χρήση γιατροσοφιών, μην σπέρνετε τον πανικό χρησιμοποιώντας κείμενα ή post από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.